Wykładniki spójności w tekstach pisanych przez obcokrajowców. Materiał egzaminów certyfikatowych z języka polskiego jako / Magdalena Karasek

Czytelnik znajdzie w publikacji analizę mechanizmów spójności językowej w tekstach pisanych przez obcokrajowców, którzy przystąpili do egzaminu certyfikatowego z języka polskiego jako obcego, a następnie klasyfikację stosowanych przez nich wykładników. Autorka bada, jak zmieniają się sposoby wiązania wyrażeń zdaniowych w zależności od poziomu znajomości języka oraz wskazuje najczęściej popełniane przez cudzoziemców błędy. Podstawa to materiały egzaminacyjne (wypowiedzi pisemne) z trzech poziomów nauczania: B1, B2 i C2. Z badań płynie wniosek, że umiejętność tworzenia spójnych tekstów jest integralną częścią kompetencji komunikacyjnej, rozwijającej się wraz ze wzrostem kompetencji językowej. Wykładniki więzi okazały się bardziej istotne w dłuższych formach wypowiedzi, takich jak charakterystyka, tekst argumentacyjny, opis czy esej.

Brakuje opracowań o podobnej tematyce, zarówno w literaturze polskiej, jak i światowej. Większość prac odnoszących się do spójności tekstu dotyczy rozważań na poziomie filologicznym, natomiast publikacja Magdaleny Karasek jest zwróceniem się w kierunku praktycznej aplikacji instrumentarium językoznawczego do działań dydaktycznych.

Z recenzji prof. dr hab. Anny Dunin-Dudkowskiej

Wstęp 9

1. Przedmiot i cel pracy 9

2. Charakterystyka materiału badawczego 11

3. Egzamin certyfikatowy z języka polskiego jako obcego 16

4. Metoda opracowania materiału 21

5. Założenia metodologiczne 22

5.1. Pojęcie tekstu 22

5.2. Pojęcie dyskursu 28

5.3. Spójność tekstu jako przedmiot badań językoznawczych 30

5.3.1. Spójność jako własność stopniowalna 38

5.4. Spójność tekstu a sprawność pisania 42

6. Stan badań 44

Rozdział 1. Wykładniki spójności w tekstach pisanych przez obcokrajowców 51

1. Powtórzenia 52

1.1. Powtórzenia jednowyrazowe dokładne 52

1.1.1. Zachowanie tej samej funkcji składniowej 53

1.1.2. Zmiana funkcji składniowej 56

1.2. Powtórzenia jednowyrazowe niedokładne 60

1.2.1. Kodowanie pojęcia za pomocą rzeczownika 60

1.2.2. Kodowanie pojęcia za pomocą czasownika 62

1.2.3. Kodowanie pojęcia za pomocą innych jednostek leksykalnych zbudowanych na tym samym rdzeniu 63

1.3. Powtórzenia wielowyrazowe 64

1.4. Powtórzenie wyrazu w nowym otoczeniu leksykalnym 66

1.4.1. Powtórzenie skrócone o przydawkę 66

1.4.2. Powtórzenie rozwinięte przydawką 67

1.4.3. Powtórzenie z wymienioną przydawką 68

1.5. Przeciwstawienia 68

1.6. Paralelizmy składniowe 70

1.7. Nagromadzenie powtórzeń 72

2. Synonimy 76

2.1. Synonimy systemowe 77

2.2. Synonimy kontekstowe 80

2.3. Peryfrazy 82

3. Antonimy 85

3.1. Antonimy systemowe 86

3.2. Antonimy kontekstowe 87

4. Wyrazy należące do jednej grupy tematycznej 88

5. Hiperonimy i hiponimy 92

5.1. Hiperonim – hiponim 92

5.2. Hiperonim – kohiponimy 93

5.3. Hiponim – hiperonim 95

5.4. Kohiponimy – hiperonim 97

5.5. Kohiponimy 97

6. Zaimki 99

6.1. Zaimek jako wykładnik pronominalizacji 99

6.1.1. Zachowanie tej samej funkcji składniowej 100

6.1.2. Zmiana funkcji składniowej 103

6.1.3. Ciągi zaimkowe 106

6.1.4. Łańcuchy nawiązań 108

6.2. Zaimek jako wykładnik prosentencjalizacji 109

6.3. Grupy zaimkowe 115

6.3.1. Grupa zaimkowa z powtórzeniem 115

6.3.1.1. Zaimek i powtórzenie dokładne 115

6.3.1.2. Zaimek i powtórzenie niedokładne 118

6.3.1.3. Zaimek i powtórzenie skrócone o przydawkę . 119

6.3.2. Grupa zaimkowa z synonimem 121

6.3.3. Grupa zaimkowa z hiperonimem 123

6.3.4. Grupa zaimkowa z rzeczownikiem abstrakcyjnym 126

7. Elipsa kontekstowa 130

7.1. Zachowanie tej samej funkcji składniowej 131

7.2. Zmiana funkcji składniowej 136

7.3. Elipsa szerokiego kontekstu 139

8. Partykuły 140

9. Wyrażenia metatekstowe 147

9.1. Sygnały początku i końca wypowiedzi 148

9.2. Sygnały tematu wypowiedzi 150

9.3. Sygnały dygresji w wypowiedzi 151

9.4. Sygnały następstwa i porządku logicznego 152

9.5. Sygnały przeformułowania wypowiedzi 154

10. Spójniki 156

10.1. Koniunkcja 157

10.2. Kontrjunkcja 161

10.3. Podporządkowanie 165

11. Jednorodność form czasu orzeczeń 167

12. Układ pytanie – odpowiedź 172

12.1. Układ pytanie – odpowiedź o spójności eksplicytnej 173

12.1.1. Konstrukcje paralelne z powtórzeniami 173

12.1.2. Konstrukcje paralelne bez powtórzeń 175

12.1.3. Konstrukcje z odpowiedzią paralelną tak/nie 177

12.1.4. Konstrukcje z odpowiedzią o charakterze metatekstowym 178

12.2. Układ pytanie – odpowiedź o spójności implicytnej 178

Rozdział 2. Rama delimitacyjna tekstów pisanych przez obcokrajowców 183

1. Zdania inicjalne 185

1.1. Zdania o treściach ogólnych 186

1.2. Zdania bezpośrednio wprowadzające w świat tekstu 189

1.3. Zdania zawierające elementy metatekstowe 191

1.4. Zdania skorelowane z tematem tekstu 193

1.4.1. Zdania samodzielne konstrukcyjnie 193

1.4.2. Zdania niesamodzielne konstrukcyjnie 195

2. Zdania finalne 197

2.1. Brak wyraźnie zaznaczonej formuły finalnej 198

2.2. Wyraźnie zaznaczona formuła finalna 199

Rozdział 3. Niedostatki w zakresie stosowanych wykładników spójności w tekstach pisanych przez obcokrajowców 209

1. Zaburzenia w zakresie stosowania zaimków 210

1.1. Niedostosowanie w zakresie kategorii rodzaju 210

1.2. Niedostosowanie w zakresie kategorii przypadka 212

1.3. Niespójność w zakresie prosentencjalnego stosowania zaimka 212

2. Zaburzenia w zakresie stosowania elipsy 214

3. Zaburzenia w zakresie stosowania leksyki 216

4. Zaburzenia powstające w wyniku braku jedności czasu 220

5. Zaburzenia powstające w wyniku braku relacji nawiązania 221

6. Zaburzenia powstające w wyniku zastosowania niewłaściwego wykładnika spójności 222

7. Zaburzenia powstające w wyniku braku zróżnicowania zastosowanych wykładników spójności 224

Rozdział 4. Egzemplifikacje 231

1. Poziom B1 231

2. Poziom B2 237

3. Poziom C2 244

Wnioski 255

Bibliografia 265

Spis tabel 275