W poszukiwaniu podstaw pedagogiki humanistycznej / Andrzej Ryk

Celem pracy jest próba skonstruowania podstaw pedagogiki humanistycznej w oparciu o analizę tzw. „rdzennej” fenomenologii Edmunda Husserla. Autor odsłania najpierw podstawowe cechy i założenia samej fenomenologii Husserla by następnie podążyć tropem jego kontynuatorów. W dalszej części pracy odsłania fenomenologiczne aspiracje w naukach społecznych. Efektem pracy jest podjęta próba aplikacji fenomenologii transcendentalnej do teorii i praktyki badawczej w pedagogice. Praca jawi się jako jedna z niewielu prac tego typu w pedagogice polskiej i wpisuje się w coraz szerzej reprezentowany motyw budowania pedagogiki w tzw. perspektywie podmiotowej.

Punktem wyjścia swojej rozprawy Andrzej Ryk czyni przekonanie, że: O ile fenomenologia nie jest obca dla profesjonalistów z dziedziny filozofii, o tyle nie jest już tak, jeśli chodzi na przykład o pedagogów. Powtarza to we wstępie dwukrotnie, przy czym niniejszy akapit jest tego najsilniejszym akcentem:

Dlaczego więc fenomenologia? Po pierwsze dlatego, że choć sam kierunek jest na scenie filozofii już ponad sto lat to ciągle jest mało znany i rozumiany – szczególnie w środowisku pedagogów. Zarówno teoretyków jak i praktyków. Po drugie wydaje się, że wciąż istnieje w polskiej pedagogice niedosyt opracowań, monografii czerpiących z dorobku filozofii jako takiej. Ta swoista „czarna dziura” - jak wiemy - jest z jednej strony wynikiem okresu ideologicznego „zamrożenia” pedagogicznego pluralizmu, z drugiej zaś strony, wyraża chyba wciąż zbyt niski stan kultury filozoficznej wśród pedagogów. Po trzecie fenomenologia jest jednym z kierunków reprezentujących tzw. przełom antypozytywistyczny w nauce i kulturze. Jej znaczenie jest dla współczesnego rozwoju rozumienia tożsamości wiedzy fundamentalne. Próba więc uchwycenia najważniejszych „przyczółków” myślenia fenomenologicznego wydaje się być ważna i istotna z punktu widzenia podnoszenia ogólnohumanistycznej kultury pedagogicznej. [...]

z recenzji prof. zw. dr hab. Bogusława Śliwerskiego

Wstęp; 7
I. Fenomenologia transcendentalna Edmunda Husserla jako nauka pewna i ścisła; 15
1. Fenomenologia jako odpowiedź na zbłąkany racjonalizm pozytywizmu; 15
2. Fenomenologiczny genesis; 22
3. Husserlowski kartezjanizm; 28
4. Fenomenologia transcendentalna Edmunda Husserla; 32
5. Próba rekapitulacji – wydobycia najważniejszych wyznaczników fenomenologii transcendentalnej Edmunda Husserla; 86
6. Wybrane oceny transcendentalnej fenomenologii Edmunda Husserla; 88
II. Wokół myśli Edmunda Husserla – wybrane egzemplifikacje; 93
1. Diltheyowski świat życia; 93
2. Istota aktów wczucia Edyty Stein; 101
3. Hermeneutyka jestestwa Marti na Heideggera; 110
4. Hermeneuta myśli Edmunda Husserla – Roman Ingarden; 113
5. Fenomenologia Edmunda Husserla według Józefa Tischnera; 118
6. Maurice’a Merleau-Ponty’ego fenomenologia percepcji; 124
7. Hans-Georg Gadamer a Edmund Husserl; 128
III. Fenomenologiczne inspiracje w naukach społecznych; 131
1. Fenomenologiczne inspiracje w socjologii; 135
2. Fenomenologiczne inspiracje w psychologii według Amadeo Giorgiego i Clarka E. Moustakasa; 154
3. Fenomenologiczne inspiracje w pedagogice – wybrane ujęcia; 163
IV. Własne poszukiwania możliwości aplikacji fenomenologii transcendentalnej do teorii i praktyki badawczej w pedagogice; 193
1. Podstawowe założenie teoretyczne; 193
2. Założenia metodologii badawczej w pedagogice fenomenologicznej; 209
3. Etapy badania przeprowadzonego w perspektywie fenomenologicznej; 211
4. Kierunki badań w perspektywie fenomenologii Edmunda Husserla; 216
Wnioski i zakończenie; 229
Bibliografia; 233
Spis tabel; 255
Spis schematów; 257