Forma i znaczenie rytuału zikru we współczesnym Afganistanie na przykładzie chanqa Chejchane w Kabulu / Szymon Skalski

Szymon Skalski – prawnik i orientalista, zainteresowany przede wszystkim Afganistanem i sufizmem. Naukowe poszukiwania autora skupiają się na muzułmańskim mistycyzmie, ze szczególnym uwzględnieniem jego perskojęzycznej części. W swojej pracy Szymon Skalski łączy badania literaturoznawcze z elementami badań etnograficznych. Prowadził badania terenowe w Tadżykistanie i Afganistanie. Pracował w organizacjach pozarządowych (Szef Misji Polskiej Akcji Humanitarnej w Afganistanie) i w MSZ (Wysoki Przedstawiciel Cywilny przy PSZ w Ghazni). Od 2018 r. doktor nauk humanistycznych; obronił doktorat na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Książka przybliża formę i znaczenie zikru, jednego z ważniejszych rytuałów we współczesnym mistycyzmie muzułmańskim. Całość oparta jest na badaniach, które autor przeprowadził w Afganistanie w środowisku sufich, członków kilku bractw popularnych w tym kraju. Zbierane na przestrzeni kilku lat materiały (nagrania, wywiady, pieśni) posłużyły do przedstawienia rytuału zikru praktykowanego w jednym z odwiedzanych przez autora konwentów – Chejrchana, należącym do bractwa Qadirija. Badania, poparte analizą dostępnej literatury perskojęzycznej, pozwoliły na próbę odczytania samego terminu zikr – rozumianego jako pamięć, a w rytualnym kontekście jako wspominanie.

Zagadnienia, które wybrano jako przedmiot dysertacji, należy niewątpliwie uznać za istotne dla zrozumienia nie tylko Afganistanu i regionu we współczesnej, ciągle niezrozumianej i niedookreślonej Azji, lecz i dla świata islamu w ogóle. Problemy te nabierają bowiem coraz większego znaczenia i już dawno przestały być dla całego globu zjawiskami marginalnymi.

Prof. dr hab. Jadwiga Pstrusińska, Wydział Orientalistyczny UW

Spotkanie z sufizmem

Wstęp

Charakterystyka źródeł

Stan badań

Metodologia

Treść książki

Część I Sufizm w Afganistanie.

Formy organizacyjne i podstawy doktrynalne

Rozdział 1. Sufizm w Afganistanie i jego formy organizacyjne

Bractwa sufickie w Afganistanie – historia, organizacja, współczesność

Sufickie szkoły wczesnego okresu (spojrzenie autorów afgańskich)

Ośrodki sufickie (chanqa)

Chanqa – wyjaśnienie pojęcia

Chanqa – jej funkcje w Afganistanie

Bractwa sufickie we współczesnym Afganistanie

wraz z przykładami wybranych genealogii duchowych (silsile)

Czisztija

Naqszbandija

Qadirija

Rozdział 2. Sufizm w Afganistanie i jego podstawy doktrynalne

Sufizm – droga duchowego rozwoju i bezpośredniego poznania Boga (erfan)

Erfan na przykładzie sufickich lekcji mistrzów afgańskiej Qadiriji

Sufickie lekcje – zagadnienia ogólne

Erfan na przykładzie lekcji mistrza afgańskiej Qadiriji Abdal Samada z ośrodka Alauddin Aulija w Kabulu

Przedstawiona lekcja na tle badań orientalistycznych

Sama – słuchanie wewnętrznym słuchem

Interpretacja tekstu

Droga cierpliwości (sabr)

Podstawowe założenia doktrynalne drogi duchowego rozwoju w afgańskiej Qadiriji

Bogobojność (taqwa)

Sumienność (wara)

Wstrzemięźliwość (zuhd)

Trójdzielność pojęć

Oczyszczenie duszy (tazkija nafs) i ujawnianie ducha (tadżalli ruh)

Część II Pojęcie zikru w kulturze Afganistanu

Rozdział 1. Pojęcie zikru w kontekście nauk koranicznych

Pand – wydobywanie rad z Koranu

Zikr rąk i nóg. Pielgrzymki (zijarat)

Zikr oczu i uszu

Zikr serca – odosobnienie (chalwat)

Literackie świadectwa podróży duchowych

Zikr języka – recytacje

Zikr warg – kirdagar i stwarzanie świata

Rozdział 2. Zikr jako modlitwa

Zikr świąteczny

Część III Zikr na zgromadzeniu zikrowym w chanqa Chejrchana w Kabulu

Rozdział 1. Zikr boski (zikr-e chadawand)

Rozdział 2. Wspominanie gazalowe (zikr-e ghazal)

Zikr-e ghazal a gazal jako gatunek liryki

Część IV Miłosne wspominanie

Rozdział 1. Treści pieśni gazalowych

Rujat ‒ wizja w sercu

Przekroczenie obrazu piękna

Rozdział 2. Współodczuwanie

Podsumowanie

Aneks

Materiały źródłowe w języku dari i perskim wraz z wybranymi tłumaczeniami w językach europejskich

Materiały audiowizualne, zapisy wystąpień kantorów afgańskich (płyty DVD)

Opracowania w języku dari, perskim i tadżyckim

Wybrane słowniki

Opracowania w pozostałych językach

Internet

Encyclopædia iranica (wykaz haseł)

Indeks wybranych terminów sufickich

Indeks wybranych osób i bractw sufickich

Indeks wybranych miejsc