Rynki finansowe w warunkach kryzysu. / Marcin Kalinowski

Kryzys na rynkach finansowych, który rozpoczął się w 2007 r. stanowi najpoważniejsze załamanie globalnej gospodarki w ostatnich dekadach. Dopro­wadził on do paraliżu światowego systemu finansowego i głębokich spadków cen na rynkach kapitałowych. Przyczyn światowego kryzysu finansowe­go należy upatrywać między innymi w rozwoju nowoczesnych instrumentów finansowych, a przede wszystkim w niekontrolowanym ich wykorzysta­niu.
Postępujące zjawiska globalizacyjne powodują, iż zawirowania na rynkach finansowych przekładają się na sytuację na rynkach całego świata, od Ame­ryki poprzez Europę, aż po Daleki Wschód. Globalizacja powoduje także zmniejszenie możliwości nadzoru nad działalnością instytucji finansowych, zwiększając jednocześnie ryzyko dotyczące inwestycji. Obecna sytuacja jest znaczącym wyzwaniem również dla polskiej gospodarki, zarówno dla uczestników rynków finansowych, jak i dla instytucji nadzorujących ich pracę.
Celem niniejszej książki jest prezentacja sytuacji na rynkach finansowych w warunkach kryzysu. Szczególną uwagę skupiono na zagadnieniach: inwe­stycji finansowych, finansach przedsiębiorstw, rozwoju rynku ubezpieczeń oraz sektora bankowego w warunkach kryzysu finansowego.

Wprowadzenie 13


Część 1
Systemy finansowe w warunkach kryzysu

1. Odpowiedzialność agencji ratingowych za kryzys subprime
- Eugeniusz Gostomski 19
1.1. Rola agencji ratingowych 19
1.2. Praktyka nadawania ratingu 20
1.3. Rynek usług ratingowych 22
1.4. Spadek zaufania do światowych agencji ratingowych 23
1.5. Działania naprawcze 24
Streszczenie/Summary 26
Bibliografia 27

2. Wspólne zasady zarządzania transgranicznymi kryzysami finansowymi
w Unii Europejskiej - Anna Jurkowska-Zeidler 29
2.1. Ramy instytucjonalne i prawne dotyczące stabilności finansowej
w państwach członkowskich Unii Europejskiej 30
2.2. Zasady współpracy pomiędzy instytucjami nadzoru finansowego, bankami
centralnymi oraz ministerstwami finansów Unii Europejskiej w zakresie ochrony
stabilności finansowej w wymiarze transgranicznym 32
2.3. Zasady zarządzania kryzysami finansowymi uzgodnione w Memorandum
of Understanding na temat transgranicznej stabilności finansowej 34
2.4. Wspólne wytyczne praktyczne dotyczące zarządzania kryzysowego w UE 38
2.5. Zmiany architektury nadzoru jednolitego rynku finansowego UE jako reakcja
na globalny kryzys finansowy 40
Streszczenie/Summary 43
Bibliografia 46

3. Stabilizacja i nadzór międzynarodowego systemu finansowego
a kryzysy finansowe - Aneta Kosztowniak 47
3.1. Współczesny system finansowy i zjawiska kryzysowe 47
3.2. Normy, standardy i kodeksy - jako narzędzia stabilizacji międzynarodowego
systemu finansowego 50
3.3. Programy oceny sektora finansowego (FSAP) oraz stabilności systemu
finansowego (FSSAs) 52
3.4. Propozycje założeń „Nowego globalnego systemu finansowego" 54
Streszczenie/Summary 57
Bibliografia 58

4. Psychologiczne aspekty kryzysu finansowego - Jarosław Klebaniuk 61
4.1. Przyczyny kryzysu 62
4.1.1. Rywalizacja 62
4.1.2. Nadmierna pewność siebie i brak kontroli 63
4.1.3. Strach i nieufność 66
4.2. Identyfikacja kryzysu 67
4.2.1. Bańka spekulacyjna 67
4.2.2. Straty instytucji finansowych i ich klientów 68
4.2.3. Recesja w realnej gospodarce 69
4.3. Akceptacja rozwiązań 69
4.3.1. Propaganda w mediach 69
4.3.2. Ideologia strachu 70
4.3.3. Alienacja konsumenta i wyborcy 71
4.4. Funkcje kryzysu 72
4.4.1. Ukryte zyski 72
4.4.2. Deprecjacja pracy najemnej 73
4.4.3. Nowy Porządek Świata 74
Streszczenie/Summary 74
Bibliografia 76

5. Financial Jargon in View of the Global Economic Downturn
- Andrzej Kołłątaj 79
5.1. Scope of Research 79
5.2. Jargon vs. Slang 79
5.3. The Supposed Obscurity of Jargon 80

5.4. Financial Speech Community and Its Jargon 83
5.5. The Language of Crisis 86
Streszczenie/Summary 89
References 90


Część 2
Inwestycje finansowe w warunkach kryzysu

6. Silna forma efektywności informacyjnej polskiego rynku akcji w warunkach
kryzysu oraz jej interpretacja - Marcin Kalinowski 93
6.1. Efektywność informacyjna rynku akcji 93
6.2. Test efektywności informacyjnej w formie silnej na polskim rynku akcji 95
6.3. Interpretacja efektywności informacyjnej w formie silnej w świetle przepisów
prawa 98
6.4. Pomiar efektywności informacyjnej w formie silnej - teoria a rzeczywistość 100
Streszczenie/Summary 101
Bibliografia 102

7. Efektywność oszczędności w Polsce w latach 2007-2008 - Dawid Dawidowicz 105
7.1. Charakterystyka podstawowych form oszczędzania/inwestowania 105
7.2. Czynniki determinujące efektywność form oszczędzania/inwestowania 107
7.3. Założenia do badań 109
7.4. Wyniki badań 112
Streszczenie/Summary 113
Bibliografia 115

8. Fundusze funduszy inwestycyjnych jako innowacja na powierniczym rynku
- Sławomir Antkiewicz 117
8.1. Koncepcja funduszy funduszy 118
8.2. Przesłanki inwestowania w fundusze funduszy 119
8.3. Pierwsza próba utworzenia funduszu funduszy na polskim rynku 120
8.4. Skarbiec Top Funduszy Akcji i Skarbiec Top Funduszy Stabilnych 120
8.5. Oferta TFI Millennium 122
8.6. Perspektywy rozwoju funds of funds 122
Streszczenie/Summary 123
Bibliografia 124
9. Wycena aktywów finansowych - Ewa Engelgardt 127
9.1. Wycena aktywów finansowych w świetle ustawy o rachunkowości 129
9.2. Klasyfikacja i wycena aktywów finansowych w świetle MSR 39 Instrumenty
finansowe: ujmowanie i wycena 132
Streszczenie/Summary 134
Bibliografia 136

10. Rynek polskich euroobligacji w warunkach kryzysu finansowego
- Rafał Płókarz 137
10.1. Zarys historii polskich emisji euroobligacji 138
10.2. Rynki euroobligacji w latach 2007-2009 142
10.3. Rynek polskich euroobligacji w okresie kryzysu finansowego 143
Streszczenie/Summary 150
Bibliografia 152

11. Determinanty wartości opcji towarowych w transakcjach masowymi towarami
rolnymi w okresie kryzysu gospodarczego - Piotr Giruć 153
11.1. Charakterystyka opcji 154
11.2. Rodzaje transakcji opcyjnych 157
11.3. Opcje towarowe na rynku masowych towarów rolnych w Polsce 158
Streszczenie/Summary 161
Bibliografia 162

12. Efektywność strategii spekulacji kontraktami futures na indeks WIG20
na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w warunkach wysokiej
zmienności rynku - Ewa Widz 165
12.1. Elementy strategii spekulacyjnych na rynku kontraktów futures 166
12.2. Ryzyko na rynku kontraktów futures na indeksy giełdowe 169
12.3. Mierniki efektywności strategii spekulacji kontraktami futures 175
12.4. Efektywność strategii spekulacyjnych na rynku kontraktów futures
na indeks WIG20 176
Streszczenie/Summary 180
Bibliografia 181

13. Badanie zmienności na rynku finansowym w oparciu o zmienność historyczną
wybranych indeksów giełdowych - Bogna Janik, Marcin Resler 181
13.1. Analiza zmienności historycznej 183
13.1.1. Wpływ dużych dziennych zmian na wielkość zmienności 183
13.1.2. Zjawisko grupowania zmienności 187
13.1.3. Pamięć zmienności historycznej 187
13.2. Korelacja zmienności historycznej na różnych rynkach 189
Streszczenie/Summary 191
Bibliografia 193


Część 3
Sektor bankowy w warunkach kryzysu

14. Koniec ery niezależnych banków inwestycyjnych w Stanach Zjednoczonych
- Tomasz Wszeborowski 197
14.1. Zmiany w prawie amerykańskim prowadzące do wyodrębnienia bankowości
inwestycyjnej 197
14.2. Niezależne banki inwestycyjne w Stanach Zjednoczonych przed kryzysem
na przykładzie Lehman Brothers 199
14.3. Przyczyny obecnego kryzysu finansowego 201
14.4. Wpływ kryzysu na niezależne banki inwestycyjne w Stanach Zjednoczonych 204
Streszczenie/Summary 206
Bibliografia 208

15. Zarządzanie wartością banku komercyjnego w warunkach globalnej gospodarki
- Jerzy Gwizdała 209
15.1. Koncepcja zarządzania wartością banku w praktyce 210
15.2. Skuteczne praktyki we wprowadzaniu programu VBM 211
15.3. Kapitał intelektualny jako specyficzny zasób banku 215
15.4. Efektywne wykorzystanie i zarządzanie kapitałem intelektualnym 217
Streszczenie/Summary 221
Bibliografia 222

16. Porównanie systemów gwarantowania depozytów w bankach i spółdzielczych
kasach oszczędnościowo-kredytowych - Maria Golec 223
16.1. Banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe jako instytucje depozytowe
z odrębnymi systemami gwarantowania depozytów 224
16.2. Funkcja gwarancyjna Bankowego Funduszu Gwarancyjnego i TUW SKOK 226
16.3. Funkcja pomocowa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
i Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej 231
16.4. Koszty systemów gwarantowania depozytów w bankach i SKOK 234
Streszczenie/Summary 236
Bibliografia 239

17. Zarządzanie płynnością banków w zmienionym otoczeniu rynkowym
w warunkach kryzysu - standardy polskie i międzynarodowe
a polskie banki - Dariusz Letkowski 241
17.1. Ryzyko płynności i jego powiązanie z innymi pierwotnymi czynnikami ryzyka 242
17.2. Model transferu ryzyka i jego wpływ na płynność banków
w warunkach kryzysu 243
17.2.1. Transakcje modelu transferu ryzyka 244
17.2.1.1. Sekurytyzacja 244
17.2.1.2. Credit Default Swap (CDS) 245
17.2.2. Wpływ modelu transferu ryzyka na płynność banków 246
17.3. Wewnętrzna metodologia zarządzania płynnością w kontekście norm
nadzorczych 248
17.4. Zagrożenia wynikające ze struktury źródeł finansowania 250
17.5. Testy skrajnych warunków i plany finansowania awaryjnego 252
17.6. Zarządzanie płynnością w grupach bankowych 253
Streszczenie/Summary 256
Bibliografia 258

18. Standing finansowy polskich banków w czasie globalnego kryzysu finansowego
- Grażyna Ancyparowicz 259
18.1. Makroekonomiczne warunki działalności banków w Polsce 260
18.2. Depozyty i kredyty sektora niefinansowego 262
18.3. Profilaktyka antykryzysowa 264
18.4. Kapitał zagraniczny w polskim sektorze bankowym 267
Streszczenie/Summary 270
Bibliografia 274
Część 4
Rynek ubezpieczeń w warunkach kryzysu

19.1. Skutki kryzysu finansowego w aspekcie ryzyka funkcjonowania zakładów
ubezpieczeń - Marzanna Lament 279
19.1. Obszary wpływu kryzysu finansowego 280
19.2. Ryzyko ubezpieczeniowe 283
19.3. Ryzyko płynności finansowej 285
19.4. Ryzyko kredytowe i rynkowe 287
19.5. Ryzyko operacyjne 289
Streszczenie/Summary 290
Bibliografia 292

20. Zmiany w działalności otwartych funduszy emerytalnych i kształtowaniu się
świadczeń emerytalnych - Joanna Niżnik 293
20.1. Zasady konstrukcji systemu emerytalnego 293
20.2. Sytuacja na rynku Otwartych Funduszy Emerytalnych 296
20.2.1. Członkowie OFE 296
20.2.2. Składki do OFE 297
20.2.3. Aktywa netto OFE i kapitały PTE 298
20.2.4. Inwestycje i ich wyniki 301
20.3. Emerytura kapitałowa 304
Streszczenie/Summary 306
Bibliografia 308

21. Przestępczość ubezpieczeniowa a kryzys gospodarczy - Piotr Majewski 309
21.1. Specyfika polskiego rynku ubezpieczeń 310
21.2. Wpływ kryzysu na poziom zjawiska przestępczości ubezpieczeniowej 312
21.3. Najpopularniejsze metody wyłudzeń odszkodowań w dobie kryzysu 315
Streszczenie/Summary 318
Bibliografia 319

22. Analiza porównawcza efektywności powszechnych towarzystw emerytalnych
na przykładach firm z grup kapitałowych AEGON i NORDEA
- Jarosław Poteraj 321
22.1. Powszechne towarzystwa emerytalne 322
22.1.1. Informacje ogólne 322
22.1.2. AEGON Powszechne Towarzystwo Emerytalne SA 322
22.1.3. Nordea Powszechne Towarzystwo Emerytalne SA 324
22.2. Efektywność wykorzystania powierzonego kapitału 325
22.2.1. Wskaźnik rentowności netto kapitału własnego 325
22.2.2. Obliczenia wartości wskaźnika rentowności netto kapitału własnego 326
22.2.3. Interpretacja otrzymanych rezultatów 327
22.3. Efektywność inwestycji dla akcjonariuszy 327
22.3.1. Wartość bieżąca netto oraz wewnętrzna stopa zwrotu 327
22.3.1.1. Wartość bieżąca netto 327
22.3.1.2. Wewnętrzna stopa zwrotu 328
22.3.2. Wykorzystanie metod wartości bieżącej netto oraz wewnętrznej stopy
zwrotu do oceny zrealizowanych projektów inwestycyjnych w PTE
grup AEGON i NORDEA 328
Streszczenie/Summary 331
Bibliografia 332


Część 5
Finanse przedsiębiorstw w warunkach kryzysu

23. Znaczenie finansowania w działalności przedsiębiorstw - Andrzej Tokarski 335
23.1. Pojęcie finansowania 335
23.2. Kryteria klasyfikacji finansowania 337
23.3. Podmiotowo-przedmiotowy zakres finansowania 341
Streszczenie/Summary 344
Bibliografia 346

24. Franczyza jako alternatywna forma prowadzenia działalności gospodarczej
- Beata Kotowska, Aldona Uziębło 347
24.1. Franchising - kryteria podziału 347
24.2. Rozwój franchisingu 350
24.3. Franczyza w Polsce 351
24.3.1. Wstępne dane statystyczne 351
24.3.2. Franczyza sieci odzieżowych i obuwniczych
- dynamicznie rozwijający się rynek 352
24.3.3. Eksport polskich marek 356

24.4. Wady i zalety franchisingu 357
Streszczenie/Summary 359
Bibliografia 362

25. Optymalizacja podatkowa w dobie kryzysu - Sylwia Grenda 365
25.1. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych 366
25.1.1. Koszty zaniechanych inwestycji 367
25.1.2. Koszty płac pracowników oraz składek ZUS 368
25.1.3. Zmiana roku podatkowego - elementem optymalizacji podatkowej 369
25.1.4. Zastosowanie amortyzacji jako instrumentu optymalizacji 371
25.2. Zmiany w podatku od towarów i usług 372
25.3. Podatek od nieruchomości 373
25.4. Cash pooling 373
Streszczenie/Summary 376
Bibliografia 378

26. Sposoby finansowania przedsiębiorstwa jako optymalizacja opodatkowania
- Jacek Patyk 379
26.1. Uwagi ogólne 379
26.2. Formy i sposoby finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych
w przedsiębiorstwie 380
26.3. Sposoby finansowania wewnętrznego mające wpływ na zobowiązania
podatkowe 381
26.4. Finansowanie zewnętrzne przedsiębiorstwa 383
Streszczenie/Summary 386