Zagadnienie obiektywności prawa w perspektywie problemu kierowania się regułą / Michał Pełka

Monografia omawia jedno z centralnych zagadnień późnej filozofii Ludwiga Wittgensteina nazywane problemem kierowania się regułą lub też sceptycyzmem znaczeniowym. Stanowi ona jedną z nielicznych w literaturze przedmiotu prób połączenia rozważań tego problemu z kwestią obiektywności prawa, uzupełniając tym samym niezapełnioną przestrzeń intelektualną w myśli teoretycznoprawnej. Istotnym elementem publikacji jest zarysowanie tytułowego zagadnienia na tle historyczno-przyczynowej teorii odniesienia przedmiotowego określanej również mianem semantyki Kripkego – Putnama.

W książce poddano analizie trzy kluczowe kwestie istotne dla zrozumienia fenomenu obiektywności prawa:
• problem kierowania się regułą,
• historyczno-przyczynową teorię odniesienia przedmiotowego,
• doktrynę realizmu wewnętrznego.

Publikacja zainteresuje teoretyków prawa oraz filozofów zajmujących się pograniczem prawa i filozofii. Będzie pomocna również przedstawicielom praktyki prawniczej chcącym bliżej poznać teorie znaczenia i oznaczania dające się zastosować podczas dokonywania wykładni prawa w profesjonalnej działalności przed sądami i organami administracji publicznej. Przeznaczona jest także dla studentów prawa i filozofii szczególnie zainteresowanych kwestiami języka prawnego i prawniczego oraz koncepcjami filozoficznymi Ludwiga Wittgensteina, Saula Kripkego oraz Hilarego Putnama. Język i tok wywodu autora, mimo swoistej hermetyczności tytułowej problematyki, są klarowne i przystępne dla każdego zainteresowanego czytelnika.

Wprowadzenie  | str.  11

1. Uwagi wstępne | str. 11
2. Fenomen prawa jako zjawiska perspektywicznego | str. 13
3. Istota zagadnienia kierowania się regułą | str. 17
4. Uzasadnienie podjęcia tematu | str. 20
5. Prawo w obliczu kryzysu obiektywności | str. 25
6. Przegląd koncepcji obiektywności | str. 29
7. Istota sporu o obiektywność prawa | str. 37
8. Metodologia pracy oraz zarys strategii argumentacyjnej | str. 46

Część I

SCEPTYCYZM ZNACZENIOWY – PROBLEM KIEROWANIA SIĘ REGUŁĄ

1. Uwagi wstępne | str. 55
2. Propozycje faktów znaczeniowych | str. 64

2.1. Pierwsza grupa kandydatur: przeszłe zachowania, instrukcje, zinternalizowane reguły lub prawa  | str.  64

2.2. Stany mentalne oraz unikalne qualia  | str.  68

2.3. Dyspozycje  | str.  75

2.4. Ucieleśnienie funkcji w maszynie  | str.  77

2.5. Prostota  | str.  79

2.6. Uchwycenie bytu abstrakcyjnego  | str.  82

3. Dylemat: czy wszystkie słowa są pozbawione znaczenia? | str. 84
4. Kripkeańskie rozwiązanie paradoksu: antyindywidualizm | str. 91
5. Podsumowanie rozwiązania sceptycznego | str. 105
6. Od warunków prawdziwości do warunków stwierdzalności | str. 108
7. Kripkeańska interpretacja argumentu z języka prywatnego | str. 120
8. Komunitariańskie konsekwencje sceptycznego rozwiązania | str. 126
9. Przedwczesne odrzucenie rozwiązania dyspozycjonalnego | str. 134

9.1. Uwagi wstępne  | str.  134

9.2. Natura dyspozycji  | str.  137

9.3. Zarzuty Kripkego względem teorii dyspozycjonalnej  | str.  139

9.4. Próba odpowiedzi na podważenie teorii dyspozycjonalnej – stanowisko Stevena Yalowitza uzupełnione uwagami innych autorów  | str.  149

9.4.1. Odpowiedź na zarzut z normatywności  | str.  149

9.4.2. Odpowiedź na zarzut z błędu  | str.  162

9.4.3. Odpowiedź na zarzut błędnego koła  | str.  171

9.4.4. Odpowiedź na zarzut ze skończoności  | str.  175

9.5. Wnioski z analizy podejścia dyspozycjonalnego  | str.  179

Część II

HISTORYCZNO-PRZYCZYNOWA TEORIA ODNIESIENIA PRZEDMIOTOWEGO

1. Uzasadnienie podjęcia zagadnienia | str. 195
2. Koncepcja nazw w ujęciu Johna Stuarta Milla | str. 196
3. Rozróżnienie sensu i oznaczania według Gottloba Fregego | str. 199
4. Logiczne nazwy własne i teoria deskrypcji w ujęciu Bertranda Russella | str. 205
5. Deskryptywizm założeniowy i wiązkowy Johna Searle’a i Petera Strawsona | str. 214
6. Saula Kripkego i Keitha Donnellana krytyka deskrypcyjnej teorii nazw własnych | str. 218

6.1. Argumenty epistemologiczne  | str.  219

6.1.1. Argument z niewiedzy  | str.  220

6.1.2. Argument z błędu  | str.  220

6.1.3. Argument z niechcianej wiedzy apriorycznej  | str.  221

6.2. Argument semantyczny  | str.  221

6.3. Argument modalny (z niechcianej konieczności)  | str.  222

6.4. „Lepszy obraz” Kripkego  | str.  222

6.5. Koncepcja Keitha Donnellana  | str.  223

7. Sztywne desygnowanie | str. 226

8. Garetha Evansa hybrydowa koncepcja funkcjonowania nazw własnych | str. 230

9. Argumenty przemawiające przeciwko zastosowaniu historyczno-przyczynowej semantyki nazw własnych na gruncie prawoznawstwa | str. 235

10. Podsumowanie | str. 245

11. Saula Kripkego i Hilarego Putnama krytyka deskrypcyjnej teorii znaczenia i oznaczania rodzajów naturalnych | str. 250

12. Krytyka zastosowania semantyki rodzajów naturalnych na gruncie prawoznawstwa | str. 261

13. Rozwiązanie problemu terminów naturalnorodzajowych | str. 272

Część III

W STRONĘ OBIEKTYWIZMU WEWNĘTRZNEGO

1. Uwagi wstępne | str. 299
2. Argumenty przeciwko realizmowi metafizycznemu | str. 305

2.1. Argument z „mózgów w naczyniu”  | str.  306

2.2. Argument teoriomodelowy  | str.  315

2.3. Argument z względności pojęciowej i pluralizmu pojęciowego  | str.  325

3. Przykłady względności pojęciowej i ich relacja do realizmu | str. 341

4. Względność pojęciowa jako niezgodność | str. 352

5. Kwestia istnienia | str. 354

6. Możliwe odpowiedzi realisty na względność pojęciową | str. 360

7. Epistemiczne warunki idealne czy dostatecznie dobre? | str. 366

8. Pojęciowy relatywizm i konwencje | str. 373

9. Trafność w obrębie układu pojęciowego | str. 376

10. Dylemat niezgodności a obrona zjawiska względności pojęciowej | str. 382

11. Próba pogodzenia realizmu z względnością pojęciową | str. 386

12. Kategoryzowanie świata a korespondencyjna teoria prawdy | str. 389

13. Obiektywizm wewnętrzny na gruncie prawoznawstwa | str. 393

Podsumowanie  | str.  397

Bibliografia  | str.  419