Instytucje parabankowe w Polsce / Witold Srokosz

.. Ksiazka dotyczy prawnych aspektów dzialalnosci instytucji parabankowych w Polsce spóldzielczych kas oszczednosciowo-kredytowych, instytucji platniczych, biur uslug platniczych, instytucji pieniadza elektronicznego oraz instytucji kredytowych. .. Publikacja jest skierowana przede wszystkim do radców prawnych, adwokatów i sedziów, a takze do pracowników spóldzielczych kas oszczednosciowo-kredytowych, instytucji platniczych, instytucji kredytowych, banków oraz instytucji nadzorczych. Zagadnienia w niej przedstawione powinny zainteresowac równiez studentów prawa, administracji i ekonomii, doktorantów, uczestników studiów podyplomowych oraz przedstawicieli doktryny. ( ) Czy mozliwa jest w Polsce jedna wspólna regulacja prawna instytucji parabankowych, wzorowana na prawie bankowym (a moze wspólna dla nich i banków), i czy bedzie to mozliwe w bliskiej przyszlosci? (...) Ten wlasnie problem postawil sobie Witold Srokosz jako cel badawczy swojej monografi i, która zamierzony cel osiagnela w wyniku bezprecedensowych pod wzgledem zakresu i glebokosci rozwazan skladajacych sie na calosciowy obraz sytuacji prawnej instytucji parabankowych w Polsce ( ) . Prof. dr hab. Eugenia Fojcik-Mastalska

Wykaz skrótów 17
Wstęp 25
Rozdział 1 Działalność bankowa 29
1.1. Pojęcie działalności bankowej 29
1.2. Działalność depozytowa 32
1.2.1. Zakres działalności depozytowej 32
1.2.2. Pojęcie depozytu dla potrzeb statystyki monetarnej 37
1.2.3. Element zwrotności jako najważniejsza cecha działalności depozytowej 39
1.2.4. Działalność depozytowa a działalność inwestycyjna 42
1.2.5. Działalność depozytowa a działalność ubezpieczeniowa 50
1.2.5.1. Pojęcie działalności ubezpieczeniowej 50
1.2.5.2. Działalność depozytowa a ubezpieczenia gospodarcze (osobowe i majątkowe) 52
1.2.5.3. Działalność depozytowa a ubezpieczenia społeczne 54
1.2.6. Działalność depozytowa a wydawanie pieniądza elektronicznego 63
1.2.7. Działalność depozytowa a świadczenie usług płatniczych (działalność płatnicza) 68
1.3. Działalność bankowa wykonywana przez podmioty inne niż banki 72
Rozdział 2 Rodzaje instytucji parabankowych w Polsce 76
2.1. Pojęcie instytucji parabankowej 76
2.1.1. Pojęcie instytucji parabankowej w doktrynie prawa 76
2.1.2. Instytucja parabankowa a monetarna instytucja finansowa 81
2.1.3. Pojęcie instytucji parabankowej a pojęcie instytucji kredytowej 83
2.1.4. Pojęcie instytucji parabankowej a pojęcie banku 83
2.1.5. Pojęcie instytucji parabankowej a pojęcie instytucji finansowej 84
2.2. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe 86
2.2.1. Cechy konstrukcyjne spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 86
2.2.1.1. Działalność depozytowo-kredytowa jako cecha charakterystyczna spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej 88
2.2.1.2. Forma organizacyjno-prawna spółdzielni jako cecha konstrukcyjna spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej 90
2.2.1.3. Niezarobkowość jako cecha konstrukcyjna spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej 104
2.2.1.4. Istnienie wspólnych więzi pomiędzy członkami jako cecha konstrukcyjna spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej 113
2.2.2. System SKOK 116
2.2.2.1. Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa jako najważniejszy element systemu SKOK 117
2.2.2.2. Struktura systemu SKOK 157
2.2.2.3. Zaangażowanie w systemie SKOK środków członków kas powierzonych pod tytułem zwrotnym (depozytów) 160
2.2.2.4. System SKOK a system bankowy 163
2.3. Instytucje płatnicze 164
2.3.1. Definicja instytucji płatniczej w dyrektywie PSD 164
2.3.2. Zakres stosowania dyrektywy PSD dla potrzeb zidentyfikowania instytucji płatniczej 166
2.3.2.1. Pojęcia dyrektywy PSD mające wpływ na jej zakres przedmiotowy 167
2.3.2.2. Wyłączenia z zakresu przedmiotowego dyrektywy PSD 183
2.3.3. Zakres stosowania ustawy o usługach płatniczych dla potrzeb zdefiniowania instytucji płatniczej (według projektu ustawy) 200
2.3.4. Dostawcy usług płatniczych "traktowani jak" instytucje płatnicze według dyrektywy PSD oraz projektu ustawy o usługach płatniczych 201
2.4. Instytucja pieniądza elektronicznego 204
2.4.1. Definicja legalna instytucji pieniądza elektronicznego 205
2.4.2. Rynek pieniądza elektronicznego w Unii Europejskiej 207
2.4.3. Wyłączenia z zakresu przedmiotowego dyrektywy 2009/110/EC w kontekście identyfikacji instytucji pieniądza elektronicznego 211
2.4.4. Pojęcie pieniądza elektronicznego 212
2.4.4.1. Definicja legalna pieniądza elektronicznego 212
2.4.4.2. Pieniądz elektroniczny jako wartość pieniężna stanowiąca surogat monet i banknotów (pieniądza gotówkowego) 218
2.4.4.3. Pieniądz elektroniczny a lokowanie, transfer lub wycofanie środków (funds) 219
2.4.4.4. Pieniądz elektroniczny a inicjowanie transakcji płatniczej 224
2.4.4.5. Pieniądz elektroniczny a rachunek płatniczy 225
2.4.4.6. Pieniądz elektroniczny a "pieniądz sieciowy" 226
Rozdział 3 Bezpieczeństwo środków powierzonych instytucjom parabankowym 227
3.1. Regulacje prawne zapewniające bezpieczeństwo środkom powierzonym instytucjom parabankowym 227
3.2. Nadzór państwowy nad działalnością instytucji parabankowych 228
3.2.1. Zintegrowany nadzór finansowy a państwowy nadzór nad działalnością instytucji parabankowych 230
3.2.2. Zintegrowany nadzór finansowy a nadzór nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi i Kasą Krajową 231
3.2.2.1. Konieczność objęcia kas i Kasy Krajowej nadzorem państwowym 231
3.2.2.2. Modele publicznoprawnego nadzoru nad uniami kredytowymi 232
3.2.2.3. Zintegrowany nadzór finansowy nad uniami kredytowymi w świetle modelowego prawa 234
3.2.2.4. Zintegrowany nadzór finansowy nad uniami kredytowymi w wybranych państwach Unii Europejskiej (z uwzględnieniem polskich przepisów) 236
3.2.3. Wspólne reżimy nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami parabankowymi 241
3.2.3.1. Wspólny reżim nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami pieniądza elektronicznego oraz instytucjami kredytowymi 241
3.2.3.2. Wspólny reżim nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami pieniądza elektronicznego oraz instytucjami płatniczymi 243
3.2.4. Cel i funkcje państwowego nadzoru nad działalnością instytucji parabankowych 245
3.2.4.1. Funkcja licencyjna 247
3.2.4.2. Funkcja regulacyjna 350
3.2.4.3. Funkcja kontrolna 361
3.2.4.4. Funkcja dyscyplinująca 385
3.2.5. Odpowiedzialność Komisji Nadzoru Finansowego z tytułu wykonywania nadzoru nad działalnością instytucji parabankowych 412
3.2.6. Współpraca i wymiana informacji Komisji Nadzoru Finansowego z innymi podmiotami przy wykonywaniu nadzoru nad instytucjami parabankowymi 414
3.2.6.1. Prawna regulacja współpracy i wymiany informacji 414
3.2.6.2. Instytucjonalne ramy współpracy i wymiany informacji dotyczącej nadzoru nad instytucjami parabankowymi 422
3.2.7. Sąd Polubowny przy Komisji Nadzoru Finansowego 427
3.2.8. Finansowanie nadzoru państwowego nad instytucjami parabankowymi 429
3.3. Normy ostrożnościowe 431
3.3.1. Pojęcie i rodzaje norm ostrożnościowych 432
3.3.2. Normy ostrożnościowe dotyczące spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 437
3.3.3. Normy ostrożnościowe dotyczące Kasy Krajowej 444
3.3.4. Normy ostrożnościowe dotyczące instytucji płatniczych i biur usług płatniczych 446
3.3.5. Normy ostrożnościowe dotyczące instytucji pieniądza elektronicznego 448
3.3.6. Stanowienie norm ostrożnościowych 452
3.3.7. Naruszenia norm ostrożnościowych a ważność umów zawieranych przez instytucje parabankowe 452
3.3.8. Model regulacji dotyczącej norm ostrożnościowych dla instytucji parabankowych 456
3.4. Fundusze własne instytucji parabankowych 458
3.4.1. Fundusze własne spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 458
3.4.2. Fundusze własne instytucji pieniądza elektronicznego według dyrektywy 2000/46/EC i ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych 460
3.4.3. Wspólna regulacja dotycząca funduszy własnych instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego według dyrektywy PSD oraz dyrektywy 2009/110/EC 462
3.4.4. Fundusze własne krajowej instytucji płatniczej według projektu ustawy o usługach płatniczych 465
3.5. Wspólny reżim ostrożnościowy dla instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego według dyrektywy PSD oraz dyrektywy 2009/110/EC 468
3.6. Systemy kontroli wewnętrznej w instytucjach parabankowych 470
3.7. Systemy gwarantowania depozytów powierzonych instytucjom parabankowym 474
3.7.1. System gwarantowania depozytów powierzonych spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym oraz Kasie Krajowej 474
3.7.2. System gwarantowania depozytów powierzonych instytucjom płatniczym oraz instytucjom pieniądza elektronicznego 479
3.7.3. Gwarantowanie depozytów instytucji kredytowych prowadzących w Polsce działalność transgraniczną lub poprzez oddział 485
3.8. Sieć bezpieczeństwa finansowego a instytucje parabankowe 486
3.9. Konstytucyjność ograniczeń działalności instytucji parabankowych na przykładzie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 488
3.9.1. Wprowadzenie 488
3.9.2. Regulacje określające warunki (wymogi) prowadzenia działalności gospodarczej przez kasy, które nie stanowią ograniczeń wolności 491
3.9.3. Ważny interes publiczny jako przesłanka ograniczenia swobody działalności gospodarczej spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 494
Rozdział 4 Działalność instytucji parabankowych 498
4.1. Działalność bankowa instytucji parabankowych 498
4.1.1. Czynności bankowe zastrzeżone dla banków wykonywane przez instytucje parabankowe 498
4.1.1.1. Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów 499
4.1.1.2. Udzielanie kredytów 505
4.1.1.3. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych 521
4.1.2. Przeprowadzanie transakcji płatniczych 527
4.1.2.1. Przeprowadzanie transakcji płatniczych jako działalność bankowa 527
4.1.2.2. Faza I - żądanie wykonania transakcji płatniczej 528
4.1.2.3. Faza II - "wykonania transakcji płatniczej" 534
4.1.2.4. Faza III - faza odbiorcy 538
4.1.3. Wpłata gotówkowa na rachunek płatniczy 538
4.1.4. Emisja pieniądza elektronicznego 539
4.2. Działalność instytucji parabankowych inna niż działalność bankowa 540
4.3. Outsourcing usług świadczonych przez instytucje parabankowe 547
4.3.1. Pojęcie outsourcingu 547
4.3.2. Outsourcing usług świadczonych przez kasy 547
4.3.3. Outsourcing usług płatniczych świadczonych przez instytucje płatnicze 551
4.3.4. Outsourcing usług świadczonych przez instytucje pieniądza elektronicznego 560
4.4. Ochrona konsumenta 561
4.4.1. Członek SKOK jako konsument 561
4.4.2. Regulacje konsumenckie mające zastosowanie do ochrony konsumentów usług instytucji parabankowych 562
4.4.3. Instytucjonalna ochrona konsumenta usług instytucji parabankowych 564
4.4.4. Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami parabankowymi a ochrona konsumenta 566
4.5. Sankcje za wykonywanie działalności bankowej bez zezwolenia 567
4.5.1. Sankcje natury cywilnoprawnej 567
4.5.2. Sankcje natury karnoprawnej 569
4.6. Ochrona prawna nazw "kasa", "instytucja płatnicza" oraz "biuro usług płatniczych" 571
4.7. Szczególne ustawowe obowiązki instytucji parabankowych a szczególne ustawowe obowiązki banków 573
4.7.1. Katalog szczególnych ustawowych obowiązków banków 573
4.7.2. Tajemnica bankowa w działalności instytucji parabankowych 574
4.7.3. Realizowanie przez instytucje parabankowe w ustawowo określonym terminie poleceń przelewu dotyczących należności, do których są stosowane przepisy ordynacji podatkowej 581
4.7.4. Przeciwdziałanie wykorzystywaniu działalności instytucji parabankowych do prania pieniędzy oraz do finansowania przestępstw o charakterze terrorystycznym 582
4.7.4.1. Zakres podmiotowy oraz przedmiotowy dyrektywy 2005/60/EC i ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu 582
4.7.4.2. Obowiązki ewidencyjne instytucji parabankowych 586
4.7.4.3. Obowiązki informacyjne instytucji parabankowych 591
4.7.4.4. Obowiązek wstrzymania transakcji i blokady rachunku 593
4.7.4.5. Obowiązki instytucji parabankowych według rozporządzenia 1781/2006 w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym 595
4.8. Szczególne ustawowe uprawnienia instytucji parabankowych a szczególne ustawowe uprawnienia banków 598
4.8.1. Katalog szczególnych ustawowych uprawnień banków 598
4.8.2. Tytuł egzekucyjny SKOK a bankowy tytuł egzekucyjny 599
4.8.3. Hipoteka bankowa a hipoteka SKOK 600
Rozdział 5 Wykonywanie przez instytucje parabankowe działalności poprzez oddział lub transgranicznie 603
5.1. Unijna regulacja swobody przedsiębiorczości i świadczenia usług w zakresie działalności instytucji kredytowych, instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego 603
5.1.1. Swobody wspólnotowe (obecnie unijne) a Jednolity Rynek Finansowy (ze szczególnym uwzględnieniem sektora bankowego) 603
5.1.2. Jednolita licencja instytucji kredytowej (bankowa), instytucji płatniczej oraz instytucji pieniądza elektronicznego 610
5.1.3. Pojęcie oddziału instytucji kredytowej, oddziału instytucji płatniczej oraz oddziału instytucji pieniądza elektronicznego w prawie Unii Europejskiej 614
5.1.4. "Stałość" i "przejściowość" działalności instytucji kredytowej, instytucji płatniczej oraz instytucji pieniądza elektronicznego 617
5.1.5. Działalność instytucji kredytowej, instytucji płatniczej oraz instytucji pieniądza elektronicznego objęta swobodą przedsiębiorczości 620
5.1.6. Działalność instytucji kredytowej, instytucji płatniczej oraz instytucji pieniądza elektronicznego objęta swobodą świadczenia usług 624
5.1.7. Swoboda świadczenia usług a swoboda przepływu kapitału w zakresie działalności instytucji kredytowych, instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego 627
5.1.8. Ograniczenia swobody świadczenia usług, swobody przedsiębiorczości oraz swobody przepływu kapitału i płatności w zakresie działalności instytucji kredytowych, płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego 633
5.1.8.1. Obowiązek notyfikacji 634
5.1.8.2. Uprawnienie właściwych władz państwa przyjmującego do nakładania kar na instytucję kredytową, instytucję płatniczą i instytucję pieniądza elektronicznego oraz ograniczania ich działalności według dyrektywy 2006/48/EC oraz dyrektywy PSD 638
5.1.8.3. Możliwość ograniczenia przez państwo członkowskie swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług w zakresie działalności instytucji kredytowych, instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego, ze względu na ochronę dobra 644
5.2. Jednolita licencja (autoryzacja) a działalność instytucji kredytowej, instytucji płatniczej i instytucji pieniądza elektronicznego w Polsce 653
5.2.1. Zakres dopuszczalnej działalności instytucji kredytowej, instytucji płatniczej i instytucji pieniądza elektronicznego w Polsce 653
5.2.2. Pojęcie oddziału instytucji kredytowej, instytucji płatniczej i instytucji pieniądza elektronicznego w Polsce 656
5.2.3. Pojęcie działalności transgraniczej 657
5.2.3.1. Definicja działalności transgranicznej 657
5.2.3.2. Działalność transgraniczna instytucji kredytowej według polskiej ustawy - Prawo bankowe a swoboda przedsiębiorczości oraz swoboda świadczenia usług 659
5.2.3.3. Polska definicja działalności transgranicznej a postanowienia dyrektywy 2006/48/EC i dyrektywy PSD 661
5.2.3.4. Formy działalności w Polsce instytucji kredytowych, instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego bez wykorzystania oddziału 662
5.2.3.5. Miejsce wykonywania działalności przez instytucję kredytową, instytucję płatniczą oraz instytucję pieniądza elektronicznego 675
5.2.3.6. Wpływ kanału dystrybucji na miejsce wykonania transgraniczej działalności instytucji kredytowych oraz miejsce świadczenia usług przez instytucje płatnicze i instytucje pieniądza elektronicznego 680
5.3. Obowiązek notyfikacji o podjęciu w Polsce przez instytucję kredytową, instytucję płatniczą oraz instytucję pieniądza elektronicznego działalności transgranicznej lub poprzez oddział 687
5.3.1. Procedura notyfikacyjna - uwagi ogólne 687
5.3.2. Warunki rozpoczęcia działalności w Polsce przez instytucję kredytową, instytucję płatniczą oraz instytucję pieniądza elektronicznego 688
5.3.2.1. Stosowanie art. 48ł pr. bank. oraz art. 124 u.u.p. 688
5.3.2.2. Stosowanie art. 49l pr. bank. oraz art. 122 u.u.p. 690
5.3.2.3. Możliwość kontrolowania przez Komisję Nadzoru Finansowego spełnienia unijnych warunków uzyskania jednolitej licencji 692
5.3.2.4. Obowiązek notyfikacji działalności w zakresie świadczenia usług bankowych oraz usług płatniczych na odległość 692
5.4. Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad działającą w Polsce instytucją kredytową oraz instytucją płatniczą 694
5.4.1. Zasada nadzoru państwa macierzystego 694
5.4.2. Nadzór nad płynnością oddziałów instytucji kredytowej 695
5.4.3. Nadzór nad realizacją polityki pieniężnej 697
5.4.4. Przysługujące polskim władzom nadzorczym środki prawne nadzoru nad instytucją kredytową oraz instytucją płatniczą, która prowadzi w Polsce działalność 698
5.5. Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad działalnością w Polsce instytucji pieniądza elektronicznego 707
5.6. Szczególne obowiązki ustawowe instytucji kredytowej, instytucji płatniczej oraz instytucji pieniądza elektronicznego świadczących w Polsce usługi transgranicznie lub poprzez oddział 709
5.7. Szczególne uprawnienia ustawowe instytucji kredytowej prowadzącej w Polsce działalność transgranicznie lub poprzez oddział 712
5.7.1. Uwagi wstępne 712
5.7.2. Pojęcie banku a pojęcie instytucji kredytowej na gruncie polskiego prawa bankowego w kontekście szczególnych uprawnień ustawowych 713
5.7.3. Bankowy tytuł egzekucyjny 713
5.7.4. Szczególna moc prawna ksiąg i niektórych innych dokumentów bankowych oraz hipoteka bankowa 715
5.7.5. Przetwarzanie dla celów prowadzonej działalności bankowej informacji zawartych w dokumentach tożsamości osób fizycznych 717
5.8. Podejmowanie działalności przez krajowe instytucje płatnicze oraz instytucje pieniądza elektronicznego z siedzibą w Polsce w innych państwach członkowskich 717
Wnioski 719
Literatura 731
Wykaz aktów prawnych 745
Wykaz orzecznictwa 757
Inne materiały 762