Podstawy prawa administracyjnego / Wojciech Góralczyk

Podręcznik obejmuje najważniejsze zagadnienia z zakresu części ogólnej prawa administracyjnego oraz wybrane problemy materialnego prawa administracyjnego. Temat ujęto od strony instytucji prawa administracyjnego, a punktem wyjścia wywodu jest klasyczna triada: osoby, rzeczy, działania i ich wzajemne powiązania.

Autorzy wprowadzają czytelnika w świat pojęć prawa administracyjnego, przedstawiają główne instytucje tego prawa, a także nakreślają podstawę do samodzielnego poszerzania w przyszłości wiedzy w poszczególnych obszarach prawa administracyjnego.

Podręcznik jest dostosowany do programów nauczania prawa administracyjnego zarówno na studiach prawniczych, jak i na innych kierunkach np.: administracji czy zarządzaniu. Książka przeznaczona jest również dla urzędników administracji publicznej (rządowej i samorządowej),
zwłaszcza początkujących, niemających wykształcenia prawniczego. Może być także użyteczna dla osób związanych z instytucjami samorządowymi.

Autorami publikacji są doświadczeni dydaktycy, profesorowie i adiunkci oraz prawnicy praktycy zatrudnieni m.in. w Trybunale Konstytucyjnym czy Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Wykaz skrótów | str. 11

Wstęp | str. 13

Część wprowadzająca | str. 15

1. Władza publiczna we współczesnym państwie | str. 15

2. Administracja publiczna | str. 16

3. Prawo administracyjne | str. 22

3.1. Pojęcie i zakres prawa administracyjnego | str. 22

3.2. Stosunek administracyjnoprawny | str. 23

3.3. Struktura i źródła prawa administracyjnego | str. 25

4. Prawo administracyjne i administracja publiczna jako przedmiot nauki | str. 27

Część I

Podmioty (personae) | str. 29

Rozdział 1

Organy administracji publicznej | str. 31

1.1. Pojęcie i rodzaje | str. 31

1.2. Organy administracji rządowej i samorządowej | str. 35

1.2.1. Samorząd w ogólności | str. 35

1.2.2. Samorząd zawodowy | str. 38

1.3. Organy jednoosobowe i kolegialne | str. 41

1.4. Prawa i obowiązki organu administracji publicznej | str. 45

1.4.1. Kompetencje | str. 45

1.4.2. Zakres działania | str. 48

1.4.3. Właściwość | str. 49

1.4.4. Zadania | str. 49

1.4.5. Postulaty kompetencyjne | str. 50

1.5. Typowe relacje w administracji publicznej | str. 52

1.5.1. Wprowadzenie | str. 52

1.5.2. Koordynacja | str. 53

1.5.3. Współdziałanie | str. 55

1.5.4. Kontrola | str. 56

1.5.5. Nadzór | str. 57

1.5.6. Kierownictwo | str. 58

1.5.7. Podsumowanie | str. 59

1.6. Sieci administracyjne jako przejaw współdziałania w administracji | str. 59

1.6.1. Wprowadzenie | str. 59

1.6.2. Unijny model sieciowego powiązania z krajowymi organami administracji | str. 60

1.6.3. Polskie sieci administracyjne | str. 62

1.7. Ustrój administracji centralnej | str. 65

1.7.1. Pojęcie administracji centralnej | str. 65

1.7.2. Zadania i zakres działania administracji centralnej | str. 66

1.7.3. Struktura administracji centralnej | str. 67

1.7.4. Skład i powołanie Rady Ministrów | str. 70

1.7.5. Rada Ministrów jako kolegialny organ administracyjny | str. 73

1.7.6. Funkcje i kompetencje Rady Ministrów i jej członków | str. 75

1.7.7. Organizacja ministerstwa | str. 79

1.8. Ustrój administracji terenowej | str. 81

1.8.1. Podział terytorialny dla celów administracyjnych | str. 81

1.8.2. Samorząd terytorialny | str. 87

1.8.3. Administracja rządowa w terenie | str. 94

Rozdział 2

Publiczne jednostki organizacyjne | str. 97

2.1. Istota i rodzaje | str. 97

2.2. Zakład administracyjny (publiczny) | str. 99

2.2.1. Istota zakładów administracyjnych | str. 100

2.2.2. Użytkownicy zakładu administracyjnego i władztwo zakładowe | str. 103

2.2.3. Niepubliczne (prywatne) zakłady administracyjne | str. 106

2.3. Przedsiębiorstwo publiczne | str. 107

Rozdział 3

Podmioty administrowane | str. 115

3.1. Osoby fizyczne | str. 115

3.1.1. Osoba fizyczna jako podmiot administrowany | str. 115

3.1.2. Osoba fizyczna kontrolująca administrację – obywatelska kontrola nad administracją | str. 126

3.1.3. Osoba fizyczna jako uczestnik sprawowania administracji | str. 132

3.2. Jednostki organizacyjne niepubliczne | str. 139

3.2.1. Istota i rodzaje | str. 139

3.2.2. Jednostki organizacyjne o charakterze niegospodarczym | str. 142

3.2.3. Stowarzyszenia | str. 143

3.2.4. Fundacje | str. 146

3.2.5. Fundacja rodzinna | str. 148

3.2.6. Związki pracodawców i związki zawodowe | str. 149

3.2.7. Partie polityczne | str. 151

3.2.8. Kościoły i związki wyznaniowe | str. 153

3.2.9. Organizacje przedsiębiorców | str. 155

3.2.10. Społeczno-zawodowe organizacje rolników | str. 157

Część II

Rzeczy (res) | str. 159

Rozdział 1

Rzeczy publiczne – pojęcie i klasyfikacja | str. 161

1.1. Dobra publiczne w naukach społecznych | str. 161

1.2. Dobra publiczne w prawie w perspektywie historycznej | str. 164

1.3. Współczesne koncepcje dóbr oraz rzeczy publicznych | str. 167

1.3.1. Rzeczy (dobra) publiczne – określenie pojęcia | str. 167

1.3.2. Klasyfikacja rzeczy (dóbr) publicznych | str. 168

Rozdział 2

Środowisko i przyroda | str. 173

2.1. Uwagi wprowadzające | str. 173

2.2. Pojęcie środowiska i jego ochrony | str. 174

2.3. Ochrona przyrody | str. 177

2.4. Źródła prawa i zasady ochrony środowiska | str. 181

Rozdział 3

Wody | str. 187

3.1. Wprowadzenie | str. 187

3.2. Zarządzanie wodami | str. 188

3.3. Korzystanie z wód i ich ochrona | str. 192

Rozdział 4

Lasy | str. 197

4.1. Ogólna charakterystyka oraz funkcje lasów | str. 197

4.2. Źródła prawa leśnego | str. 198

4.3. Pojęcie lasu oraz gospodarki leśnej | str. 200

4.4. Zasady gospodarki leśnej i prawa leśnego | str. 201

4.5. Rodzaje lasów | str. 203

4.6. Administracja leśna w ujęciu podmiotowym | str. 206

Rozdział 5

Kopaliny | str. 209

5.1. Podstawy prawne ochrony kopalin | str. 209

5.2. Kopaliny – określenie pojęcia | str. 210

5.3. Ochrona kopalin jako składnika środowiska | str. 211

5.4. Poszukiwanie i wydobywanie kopalin | str. 212

5.4.1. Koncesje | str. 213

5.4.2. Teren, obszar oraz zakład górniczy | str. 214

5.4.3. Odpowiedzialność za szkody | str. 216

5.5. Organy administracji geologicznej | str. 217

Rozdział 6

Dobra kultury | str. 219

6.1. Uwagi wprowadzające | str. 219

6.2. Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami | str. 221

Rozdział 7

Mienie publiczne | str. 229

7.1. Mienie państwowe | str. 229

7.2. Mienie jednostek samorządu terytorialnego | str. 237

Rozdział 8

Administracyjnoprawna ingerencja w prawo własności | str. 241

8.1. Wywłaszczenie | str. 241

8.2. Administracyjnoprawne obowiązki właściciela (zarządcy) rzeczy | str. 246

Część III

Działania (actiones) | str. 251

Rozdział 1

Różnorodność działań administracji publicznej – prawne formy i metody działania | str. 253

Rozdział 2

Akty prawne generalne | str. 263

2.1. Rozporządzenia | str. 263

2.2. Akty prawa miejscowego | str. 266

2.3. Akty normatywne wewnętrzne | str. 271

2.4. Akty planowania | str. 274

2.5. Akty generalne kierownictwa – wytyczne i polecenia | str. 277

2.6. Akty regulacji sektorowej | str. 279

2.7. Akty wykładni prawa | str. 282

2.8. Akty „miękkiego” prawa administracyjnego | str. 285

Rozdział 3

Akt administracyjny | str. 289

3.1. Wprowadzenie | str. 289

3.2. Przegląd definicji pojęcia „akt administracyjny” | str. 289

3.3. Istota aktu administracyjnego i jego cechy | str. 290

3.3.1. Oparcie na przepisach prawa administracyjnego | str. 291

3.3.2. Władczość i jednostronność | str. 292

3.3.3. Oświadczenie woli | str. 293

3.3.4. Organ administracji publicznej | str. 295

3.3.5. Skierowane do zindywidualizowanego podmiotu spoza administracji publicznej | str. 295

3.3.6. Kształtowanie sytuacji prawnej podmiotu spoza administracji w sposób wiążący | str. 296

3.3.7. Konkretna sprawa | str. 297

3.3.8. Podsumowanie | str. 298

3.4. Podstawa aktu administracyjnego | str. 298

3.5. Rodzaje aktów administracyjnych | str. 299

3.6. Trwałość aktu administracyjnego | str. 300

3.7. Inne rodzaje aktów administracyjnych | str. 303

3.7.1. Generalne akty administracyjne | str. 303

3.7.2. Rzeczowe akty administracyjne | str. 305

Rozdział 4

Czynności materialno-techniczne | str. 309

4.1. Istota i znaczenie | str. 309

4.2. Wydawanie zaświadczeń | str. 315

4.3. Czynności egzekucyjne | str. 318

4.4. Czynności kontrolne (w stosunku do podmiotów administrowanych) | str. 320

Rozdział 5

Czynności społeczno-organizatorskie | str. 325

5.1. Istota i znaczenie | str. 325

5.2. Administrowanie przez udzielanie informacji – administrowanie informacyjne | str. 330

Rozdział 6

Czynności konsensualne | str. 335

6.1. Istota i znaczenie czynności konsensualnych | str. 335

6.2. Czynności konsensualne prawa administracyjnego | str. 338

6.3. Czynności konsensualne prawa cywilnego – umowa w administracji publicznej | str. 341

Rozdział 7

Sankcje administracyjne | str. 345

7.1. Wprowadzenie | str. 345

7.2. Sankcja w prawie administracyjnym | str. 346

7.3. Ustalanie konsekwencji niepodporządkowania się normom prawa administracyjnego | str. 348

7.4. Różnice pomiędzy sankcją administracyjną a karą | str. 349

7.5. Podsumowanie | str. 350

Część podsumowująca – zasady i wartości prawa administracyjnego | str. 351

Bibliografia | str. 357

Skorowidz | str. 365

Notki biograficzne | str. 369