Łódzkie czasopisma humorystyczne w międzywojniu / Bartłomiej Cieśla

Książka zawiera analizę łódzkiej prasy humorystycznej okresu dwudziestolecia międzywojennego (początki łódzkiej prasy, łódzka prasa międzywojenna, łódzka prasa o charakterze humorystycznym) pod kątem stosowanych gatunków wypowiedzi (gatunki prymarnie humorystyczne, takie jak: anegdota, humoreska, dowcip, satyra, komedia, aforyzm; gatunki sekundarnie humorystyczne, czyli wzmianka prasowa, notatka prasowa, felieton, zapowiedź, odpowiedź redakcji, sonda, ogłoszenie, list, a także wybrane gatunki literackie) i w kontekście obecnego w prasie dowcipu językowego (klasyfikacja żartów o charakterze ogólnokomicznym – dowcipy oparte na kontraście, na powtórzeniu i nagromadzeniu oraz żartów swoiście językowych – dowcipy oparte na polisemii, homonimii, odwróceniu paralelnym, neologizmach, wyzyskujących nazwy własne, oparte na eufemizmach, na modyfikacji związków frazeologicznych i przysłów, na stylizacji językowej). Analizowany materiał pochodzi z 14 łódzkich czasopism humorystycznych, wydawanych w latach 1918–1939.

Oprócz dominującego waloru filologicznego, teoretyczno-literackiego, genologicznego publikację cechuje walor historyczny (wiedza o krajowym czasopiśmiennictwie satyryczno-humorystycznym, łódzkiej kulturze dwudziestolecia międzywojennego, potrzebach kulturalnych wielu żyjących ówcześnie łodzian). Tekstowi towarzyszy bogaty materiał ilustracyjny z epoki oraz schematy i zestawienia, kondensujące informacje. Jest ona kierowana do naukowców, filologów, prasoznawców, studentów, ale także do wszystkich miłośników humoru i kultury dawnej Łodzi.

Wstęp 7

ROZDZIAŁ I – ŁÓDZKA PRASA HUMORYSTYCZNA MIĘDZYWOJNIA 11

1.1. Początki łódzkiej prasy 11

1.2. Łódzka prasa w międzywojniu 13

1.3. Prasa humorystyczna w Łodzi 17

1.4. Łódzka prasa humorystyczna w międzywojniu 19

1.4.1. Pisma koncernu Kokorzyckich  21

1.4.1.1. „Wolna Myśl – Wolne Żarty” („Żarty”)  21

1.4.1.2. „Nowy Dekameron”  23

1.4.1.3. „Wesoły Bocian”  24

1.4.1.4. „Adam i Ewa”  25

1.4.1.5. „Hi, Hi, Hi. Tygodnik z Kogutkiem, Kojący Bóle”  27

1.4.2. Pisma pozostałych koncernów  29

1.4.2.1. „Tam-Tam”  29

1.4.2.2. „Dymek z Papierosa”  31

1.4.2.3. „Czerwony Kos”  33

1.4.2.4. „Violetera”  34

1.4.2.5. „Uśmiech”  36

1.4.2.6. „Swawolna Myśl – Swawolne Żarty”  36

1.4.2.7. „Szpilki”  37

1.5. Typografia łódzkich czasopism 39

ROZDZIAŁ II – GATUNKI WYPOWIEDZI W ŁÓDZKIEJ PRASIE HUMORYSTYCZNEJ 45

2.1. Gatunek tekstu – charakterystyka pojęcia 45

2.2. Gatunki w łódzkiej prasie humorystycznej międzywojnia 55

2.2.1. Gatunki prymarnie humorystyczne  56

2.2.1.1. Anegdota  56

2.2.1.2. Humoreska  64

2.2.1.3. Dowcip  75

2.2.1.4. Satyra  84

2.2.1.5. Komedia  94

2.2.1.6. Aforyzm  102

2.2.2. Gatunki sekundarnie humorystyczne  108

2.2.2.1. Wzmianka prasowa  108

2.2.2.2. Notatka prasowa  114

2.2.2.3. Felieton  124

2.2.2.4. Zapowiedź  140

2.2.2.5. Odpowiedź redakcji  148

2.2.2.6. Sonda 153

2.2.2.7. Ogłoszenie 156

2.2.2.8. List 162

2.2.3. Wybrane gatunki literackie 168

ROZDZIAŁ III – DOWCIP JĘZYKOWY W ŁÓDZKIEJ PRASIE HUMORYSTYCZNEJ  189

3.1. Uwagi wstępne 189

3.2. Pojęcie dowcipu językowego 190

3.3. Dowcip językowy w łódzkich czasopismach międzywojennych 195

3.3.1. Żarty o charakterze ogólnokomicznym 196

3.3.1.1. Dowcipy oparte na kontraście 196

3.3.1.2. Dowcipy oparte na powtórzeniu i nagromadzeniu 200

3.3.2. Żarty swoiście językowe 210

3.3.2.1. Dowcipy oparte na polisemii 210

3.3.2.2. Dowcipy oparte na homonimii 231

3.3.2.3. Dowcipy oparte na odwróceniu paralelnym 239

3.3.2.4. Dowcipy oparte na neologizmach 241

3.3.2.5. Dowcipy wyzyskujące nazwy własne 253

3.3.2.6. Dowcipy oparte na eufemizmach 265

3.3.2.7. Dowcipy oparte na modyfikacji związków frazeologicznych i przysłów  274

3.3.2.8. Dowcipy oparte na stylizacji językowej 282

Zakończenie 291

Bibliografia 301

Wykaz niektórych skrótów 309

Wykaz fotografii, schematów i tabel 311

Summary 313