Tabu w literaturze i sztuce. Wczoraj i dziś / Opracowanie zbiorowe

Klasycznie rozumiane tabu odsyła do dwóch kategorii: świętości i nieczystości. (…) Wszystko, co jest zaliczane do sfery sacrum, budzi jednocześnie zachwyt i strach, jednakże to współistnienie dwóch skrajnie różnych emocji wyzwala (podświadomie lub nie) ciekawość. Jest ona podyktowana zarówno chęcią odkrycia źródeł tabu, jak i weryfikacji rzeczywistej funkcji w społeczności, a w końcu – ewentualnych realnych konsekwencji jego złamania. Dziś, w dobie postępującej globalizacji i przełamywania kolejnych barier blokujących poznanie, następuje coraz częstsze odkrywanie, a potem znoszenie kolejnych sfer milczenia, przy jednoczesnej świadomości, że tabu jako takie nie zniknie. Będąc gwarantem ciągłości i spójności kultury, jest wręcz niezbędne. Problem polega tylko na tym, by nie było ono źródłem przemocy, opresji wobec człowieka, ani też jądrem poważnych problemów społecznych.

Zebrane w tomie teksty są tego najlepszym dowodem. Zbiorowa refleksja międzynarodowej grupy naukowców pokazuje, że przestrzenie kultury, które leżą w sferze ich zainteresowań, są nierzadko polem jeszcze niedostatecznie oswojonym, a przez to wartym dogłębnej penetracji. Dzięki współpracy badaczy z różnych uniwersytetów udało się stworzyć książkę, która może stanowić doskonałe źródło informacji na temat istoty, funkcji, metamorfoz i „wcieleń” usankcjonowanej na gruncie różnych społeczności „zmowy milczenia”. Jednocześnie (biorąc pod uwagę mnogość i wielokierunkowość zaprezentowanych tu wyników badań) pozycja ta będzie cennym punktem wyjścia do bardziej sprofilowanych rozważań kolejnych badaczy zajmujących się literaturą i kulturą różnych epok.

Z recenzji dr hab. Aleksandry Zywert, prof. UAM

„Obszary zakazane”, stanowiąc immanentną część kultury ludzkiej, zmieniają się wraz z nią i prowokują do nieustannych reinterpretacji. Literatura i sztuka okazują się niezwykle czułym sejsmografem, skrupulatnie odnotowującym i w sobie właściwy sposób wyrażającym natężenie procesów tabuizacji i detabuizacji w danej społeczności. Niniejsza monografia jest próbą spojrzenia na te zagadnienia ze współczesnych perspektyw badawczych.

Od Redakcji

WERONIKA BIEGLUK-LEŚ, EWA PAŃKOWSKA

W kręgu problematyki tabu – zarys wstępny

I. Cielesność i seksualność

JOANNA DZIEDZIC

Ciało i cielesność w poezji Afanasija Feta (z perspektywy somatopoetyki)

PAULINA CHARKO-KLEKOT

Doświadczenie kobiecości w dramaturgii Natalii Błok

ANNA MAROŃ

≪Голубоетабу≫– тема однополой любви в современной русской драматургии

ОЛЬГА ШАФ

Гомоеротика як колоніальний ≪сюжет≫: Гнат Михайличенко та його ≪блакитний роман≫

з революцією

MARTA ZAMBRZYCKA

Tabu ciała i seksualności w cyklach fotograficznych Arsena Sawadowa Донбас-Шоколад i Марксизм де Сад

II. Dewiacje i wynaturzenia

ANNA ALSZTYNIUK

Табуізаваныя тэмы ў рамане Юрыя Станкевіча П’яўка

MARIUSZ MACIEJ LEŚ

Kanibalizm w literaturze fantastycznonaukowej

ANNA STRYJAKOWSKA

Trauma przemocy kazirodczej w opowieści Сестренка Kristiny Gepting

III. Tabu a estetyka

ЕЛЕНА ЛЕПИШЕВА

Неконвенциональная стратегия Змитра Вишнeва как табу ≪высокой≫прозы

ANNA TYKA

Tradycje teatru antyliterackiego Carmela Benego w Dysmorfofobii Władimira Sorokina

AGNIESZKA JUCHNIEWICZ

Naruszenie tabu a gry językowe w dramatach Olega Bogajewa

KATARZYNA WASIŃCZUK

Światy na opak. O (nie)istnieniu tabu we współczesnej rosyjskiej dramaturgii. Na przykładzie wybranych utworów I. Wyrypajewa i W. Sigariewa

JADWIGA GRACLA

O tym nie mówi się głośno – historia jako maska. Uwagi o spektaklu Szaleńcza wędrówka po święte dary

GRETA RINKEVICIUTE

Экзистенциальные параметры вневременного присутствия героев в пьесах М. Арбатовой Алексеев и тени и С. Медведева Представление о любви

IV. Tabu a kategorie kulturowe i narodowe

ЭЛЕОНОРА ШЕСТАКОВА

Национальные литературные мотивы: табу, нормы, сдвиги, трансформации

МАРИНА ЗА ГИДУЛЛИНА

Публичное осмеяние табуированных форм как знак преодоления культурных запретов

KATARZYNA ANNA DROZD-URBAŃSKA

Sytuacja języka białoruskiego po 1991 roku i jej odzwierciedlenie w literaturze.

Język jako kulturowe tabu

АЛЕКСАНД РИВАНИЦКИЙ

Нечистый как воплощение национального табу в Фаусте И.В. Гете и Докторе Фаустусе Т. Манна: трансформация ролей и позиций

LILIANA KALITA

Terminacja ciąży a tabu językowo-społeczne (Anna Starobiniec Посмотри на него)

Indeks w języku polskim

Indeks – cyrylica