Nauka gry w szachy / José Raúl Capablanca

Ta klasyczna publikacja wybitnego kubańskiego szachisty ukazała się po raz pierwszy w 1921 roku, lecz do dziś nie straciła nic na wartości. Capablanca przedstawił w niej w typowy dla siebie, lakoniczny i elegancki sposób, praktyczne zalecenia dotyczące różnych elementów i aspektów gry szachowej, ilustrując je w pouczający sposób własnymi partiami i fragmentami pojedynków innych wielkich mistrzów swojej epoki.

Capablanca omówił m.in.:

• podstawy strategii szachowej,
• zasady planowania,
• rolę inicjatywy w szachach,
• strategię rozgrywania końcówek.

José Raúl Capablanca (1888–1942) – uważany jest za jednego z najwybitniejszych szachistów w historii, niezrównanego wirtuoza gry pozycyjnej. Tytuł mistrza świata zdobył w 1921 roku, pokonawszy jego wieloletniego posiadacza Emanuela Laskera. Cieszył się wtedy sławą niepokonanego, gdyż na swojej drodze do tej godności przegrał zaledwie kilka partii turniejowych. Po niespodziewanej porażce w meczu z Aleksandrem Alechinem w 1927 roku nie zdołał odzyskać szachowego tronu (m.in. dlatego, że Alechin odmawiał udzielenia mu rewanżu), lecz aż do wybuchu drugiej wojny światowej pozostawał w ścisłej czołówce arcymistrzów.

CZĘŚĆ I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Rozdział 1. Główne zasady rozgrywania końcówek, fazy gry

środkowej i debiutów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1. Przykłady prostych matów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2. Promocja pionka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

3. Końcówki pionkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

4. Przykłady wygranych pozycji w grze środkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

5. Względna wartość figur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

6. Ogólne zasady strategii debiutowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

7. Dominacja w centrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

8. Pułapki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Rozdział 2. Dalsze zasady prawidłowego rozgrywania końcówek . . . . 25

9. Kardynalna zasada obowiązująca w końcówkach . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

10. Klasyczna końcówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

11. Uzyskanie wolnego pionka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

12. Jak policzyć, który z pionków dojdzie wcześniej do pola przemiany . . . 28

13. Opozycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

14. Względna wartość skoczka i gońca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

15. Mat skoczkiem i gońcem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

16. Hetman w walce z wieżą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Rozdział 3. Plan w grze środkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

17. Atak bez udziału skoczków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

18. Atak, w którym główną rolę odgrywają skoczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

19. Atak pozycyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Rozdział 4. Elementy ogólnej teorii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

20. Inicjatywa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

21. Atak bezpośredni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

22. Siła groźby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

23. Oddanie inicjatywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

24. Odcięcie figur od głównej areny walki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

25. Przykładowa partia z komentarzami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Rozdział 5. Strategia gry końcowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

26. Nagły atak z nieoczekiwanej strony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

27. Zagrożenia skryte w pozornie spokojnych pozycjach . . . . . . . . . . . . . . 65

28. Końcówki wieżowo-pionkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

29. Trudna końcówka: dwie pary wież i pionki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

30. Wieża, goniec i pionki kontra wieża, skoczek i pionki . . . . . . . . . . . . . 74

Rozdział 6. Więcej o debiutach i grze środkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

31. Ważne uwagi na temat struktur pionkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

32. Wariant otwarty partii hiszpańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

33. Wpływ „dziury” na ocenę pozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

CZĘŚĆ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85

Partie komentowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

F.J. Marshall – J.R. Capablanca, (mecz) Nowy Jork, 1909 . . . . . . . . . . . . . . . 87

A.K. Rubinstein – J.R. Capablanca, San Sebastian, 1911 . . . . . . . . . . . . . . . . 88

D. Janowski – J.R. Capablanca, Hawana, 1913 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

J.R. Capablanca – E.A. Znosko-Borowski, Petersburg, 1913 . . . . . . . . . . . . . 93

E. Lasker – J.R. Capablanca, Petersburg, 1914 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

O. Chajes – J.R. Capablanca, (Memoriał Rice’a) Nowy Jork, 1916 . . . . . . . . . 99

J.R. Capablanca – A. Burn, San Sebastian, 1911 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

J. Mieses – J.R. Capablanca, Berlin, 1913 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

J.R.Capablanca – R. Teichmann, Berlin, 1913 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

J.R. Capablanca – F.J. Marshall, Petersburg, 1914 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

J.R. Capablanca – D. Janowski, Petersburg, 1914 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

J.R. Capablanca – O. Chajes, Nowy Jork, 1918 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

J.S. Morrison – J.R. Capablanca, Nowy Jork, 1918 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

F.J. Marshall – J.R. Capablanca, Nowy Jork, 1918 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120