Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz

W komentarzu przedstawiono poszczególne uprawnienia kształtujące prawo dostępu do informacji publicznej oraz tryby, w jakich odbywa się ich realizacja.

Publikacja zawiera szczegółowe omówienie procedury zapewniania dostępu do informacji w trybie wnioskowym oraz w trybach bezwnioskowych, w tym liczne wskazówki dotyczące postępowania z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej, zasad pobierania opłat oraz wydawania decyzji i rozstrzygnięć.

Autorzy wyjaśniają również zagadnienia dotyczące:
- dokonywania czynności materialno-technicznych w związku ze złożonym wnioskiem
- publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej
- zapewnienia wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów i innych gremiów mających charakter kolegialny.

Książkę przygotowało grono wybitnych autorów – uznanych ekspertów posiadających znaczny dorobek naukowy, jak i ugruntowane doświadczenie praktyczne w dziedzinie dostępu do informacji publicznej.

Publikacja pomoże w pracy sędziom, adwokatom i radcom prawnym. Będzie także przydatna dla kierowników jednostek sektora finansów publicznych, osób odpowiedzialnych za realizację dostępu do informacji publicznej oraz dla administratorów Biuletynu Informacji Publicznej i inspektorów ochrony danych.

Wykaz skrótów | str. 13

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 902)  | str. 17

Rozdział 1. Przepisy ogólne  | str. 19

Art. 1. [Definicja informacji publicznej. Zakres zastosowania przepisów ustawy]  | str. 19

1. Pojęcie informacji publicznej – wprowadzenie  | str. 19
2. Pojęcie informacji publicznej w poglądach nauki prawa  | str. 21
3. Pojęcie informacji publicznej a art. 6 ust. 1 u.d.i.p.  | str. 24
4. Definicja informacji publicznej w orzecznictwie sądów administracyjnych  | str. 26
5. Podmiotowa i przedmiotowa definicja informacji publicznej w orzecznictwie sądów administracyjnych  | str. 26
6. Definiowanie sprawy publicznej i zadania publicznego w orzecznictwie sądów administracyjnych  | str. 27
7. Kryterium rzeczowe i podmiot wytwarzający informację publiczną  | str. 32
8. Informacja publiczna – kwestie szczegółowe  | str. 33
9. Dokument wewnętrzny z perspektywy wartości chronionej  | str. 40
10. Dokument wewnętrzny w nauce prawa i orzecznictwie sądów administracyjnych  | str. 42
11. Dokumenty prywatne  | str. 48
12. Informacje techniczne  | str. 51
13. Poinformowanie wnioskodawcy pismem o tym, że wniosek nie dotyczy informacji publicznej  | str. 53
14. Zakres stosowania przepisów ustawy  | str. 54
15. Ograniczenia w dostępie do informacji publicznej wynikające z przepisów szczególnych  | str. 58

Art. 2. [Prawo do informacji publicznej]  | str. 61

1. Identyfikacja uprawnionego w trakcie prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego (1993–1997 r.)  | str. 61
2. Realizacja prawa przez uprawnionego do czasu wejścia w życie ustawy o dostępie do informacji publicznej  | str. 62
3. Identyfikacja uprawnionego w ustawie z 6 września o dostępie do informacji publicznej  | str. 64
4. Przyjęcie przez zobowiązanego procedur służących weryfikacji uprawnienia żądającego w kontekście możliwości jego identyfikacji jako pierwotnego wnioskodawcy  | str. 68
5. Cudzoziemiec jako uprawniony a wymóg sporządzenia wniosku w języku urzędowym  | str. 70
6. Realizacja praw przez uprawnionego przy wykorzystaniu języka migowego  | str. 71
7. Osoba prawna i jednostka organizacyjna jako uprawniony  | str. 71
8. Organy, inne podmioty publiczne i osoby pełniące funkcje publiczne jako uprawniony  | str. 71
9. Celowość odwołania się przez ustawodawcę do pojęcia każdego w odniesieniu do zdefiniowania uprawnionego  | str. 74
10. Brak konieczności wykazywania przez uprawnionego interesu prawnego i/lub faktycznego  | str. 74
11. Wnioski ad personam i we „własnej sprawie”  | str. 78
12. Wnioski „poszukiwawcze”  | str. 83
13. Identyfikacja uprawnionego w kontekście realizacji prawa do uzyskania informacji przetworzonej  | str. 84
14. Kwestia ewentualnego orzeczenia o niekonstytucyjności art. 2 ust. 2 u.d.i.p.  | str. 85
15. Uprawniony na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej a uprawniony do wniesienia skargi konstytucyjnej  | str. 86

Art. 3. [Uprawnienia wynikające z prawa do informacji publicznej]  | str. 88

1. Zakres przedmiotowy prawa do informacji  | str. 88
2. Pojęcie informacji przetworzonej  | str. 91
3. Informacja przetworzona sensu stricto  | str. 92
4. 4. Informacja przetworzona sensu largo  | str. 93
5. Przesłanka udostępnienia informacji przetworzonej – szczególnie istotny interes publiczny  | str. 97
6. Analiza wniosku o udostępnienie informacji przetworzonej  | str. 101
7. Decyzja odmowna  | str. 104
8. Ograniczenie prawa do informacji – wykazanie szczególnego interesu publicznego  | str. 106
9. Nadużycie prawa do informacji w kontekście informacji przetworzonej  | str. 107
10. Wgląd do dokumentów urzędowych  | str. 109
11. Dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów  | str. 111
12. Udostępnianie informacji bieżących i archiwalnych  | str. 113

Art. 4. [Podmioty obowiązane do udostępniania informacji publicznej]  | str. 116

1. Założenia modelowe regulacji  | str. 117
2. Podmioty zobowiązane na tle art. 61 Konstytucji RP
   a ustawowy model ich ujęcia  | str. 117
3. Zakres i charakter katalogu podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej  | str. 118
4. Koncepcja autonomicznego i dynamicznego ujęcia przez ustawodawcę definicji podmiotu zobowiązanego  | str. 122
5. Rola klauzul generalnych i zwrotów niedookreślonych w definiowaniu podmiotów zobowiązanych  | str. 125
6. Mieszany model identyfikacji zobowiązanego (koncepcja oparta na kryterium podmiotowo-przedmiotowym)  | str. 126
7. Identyfikacja sądów i prokuratury jako zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej  | str. 132
8. Samorząd terytorialny jako przykład specyfiki definiowania podmiotów zobowiązanych  | str. 136
9. Związki zawodowe jako podmioty zobowiązane  | str. 141
10. Organizacje pracodawców jako podmioty zobowiązane  | str. 143
11. Partie polityczne jako podmioty zobowiązane  | str. 143
12. Posiadanie i nieposiadanie informacji jako przesłanka realizacji obowiązku  | str. 147

Art. 5. [Ograniczenie prawa do informacji publicznej]  | str. 155

1. Pojęcie informacji niejawnych  | str. 156
2. Informacje niejawne jako podstawa odmowy dostępu do informacji publicznej  | str. 159
3. Uzasadnienie decyzji o odmowie dostępu do informacji publicznej ze względu na ochronę informacji niejawnych  | str. 162
4. Ograniczenie ze względu na ochronę tajemnic ustawowych – zakres i tryb  | str. 165
5. Pojęcie tajemnicy ustawowo chronionej  | str. 165
6. Decyzja odmowna z powodu ochrony tajemnicy ustawowej  | str. 170
7. Prywatność osoby fizycznej oraz tajemnica przedsiębiorcy jako przesłanki ograniczenia  | str. 171
8. Ograniczenie prawa dostępu do informacji ze względu na prywatność osoby fizycznej  | str. 175
9. Prywatność i ochrona danych osobowych – podstawa lub podstawy ograniczenia dostępu do informacji  | str. 185
10. Zastosowanie RODO do dostępu do informacji publicznej  | str. 189
11. Współstosowanie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej i przepisów RODO  | str. 191
12. Osoba pełniąca funkcję publiczną  | str. 198
13. Informacje o osobach pełniących funkcje publiczne mające związek z pełnieniem funkcji publicznej  | str. 215
14. Anonimizacja jako sposób ograniczenia prawa dostępu do informacji publicznej  | str. 220
15. Rezygnacja z ochrony prywatności  | str. 224
16. Ograniczenie prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na tajemnicę przedsiębiorcy  | str. 228
17. Rezygnacja przedsiębiorcy z przysługującego mu prawa  | str. 235
18. 18. Ograniczenia dostępu do informacji w związku z przymusową restrukturyzacją oraz rekapitalizacją niektórych instytucji  | str. 236
19. Zakaz ograniczania dostępu do informacji o rozstrzyganych sprawach  | str. 237
20. Zakaz ograniczania dostępu do informacji o organizacji i trybie działania organów prowadzących postępowania  | str. 239

Rozdział 2. Dostęp do informacji publicznej | str. 241

Art. 6. [Przedmiot informacji publicznej]  | str. 241

1. Zakres i charakter ustawowej konkretyzacji informacji publicznej  | str. 243
2. Informacje o polityce wewnętrznej i zagranicznej  | str. 252
3. Informacje o zamierzeniach władzy ustawodawczej oraz wykonawczej  | str. 254
4. Informacje o projektowaniu aktów normatywnych  | str. 255
5. Informacja o programach w zakresie realizacji zadań publicznych, o sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań  | str. 257
6. Identyfikacja osób pełniących funkcje publiczną  | str. 258
7. Dane publiczne a nośnik tych danych  | str. 259
8. Informacja o podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1  | str. 259
9. Informacje o zasadach funkcjonowania podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej  | str. 264
10. Treść i postać aktów administracyjnych  | str. 266
11. Treść innych rozstrzygnięć  | str. 269
12. Dane publiczne  | str. 270
13. Stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej  | str. 271
14. Treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej  | str. 276
15. Informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych  | str. 277
16. Podmiotowy i przedmiotowy zakres obowiązku informowania o majątku publicznym  | str. 277
17. Dług publiczny  | str. 283
18. Pomoc publiczna  | str. 283
19. Ciężary publiczne  | str. 285
20. Majątek publiczny – podsumowanie  | str. 286
21. Praktyka uznawania informacji publicznych o majątku publicznym w świetle orzecznictwa  | str. 287
22. Pojęcie dokumentu urzędowego  | str. 296

Art. 7. [Sposoby dostępu do informacji publicznej]  | str. 299

1. Charakterystyka regulacji  | str. 299
2. Specyfika form zapewniania dostępu do informacji publicznej  | str. 300
3. Ogólne zasady realizacji dostępu do informacji publicznej  | str. 302

Art. 8. [Biuletyn Informacji Publicznej]  | str. 303

1. Uwagi ogólne  | str. 304
2. Urzędowy publikator teleinformatyczny  | str. 305
3. Powszechność dostępu  | str. 306
4. Biuletyn Informacji Publicznej jako system ujednolicony  | str. 307
5. Katalog podmiotów zobowiązanych do publikowania informacji w Biuletynie Informacji Publicznej  | str. 309
6. Zakres przedmiotowy udostępnienia w BIP  | str. 311
7. Czas publikacji w BIP  | str. 312
8. Obowiązkowe elementy Biuletynu Informacji Publicznej  | str. 314
9. Wyłączenie jawności w Biuletynie Informacji Publicznej  | str. 315
10. Obowiązek oznaczenia informacji publikowanych w Biuletynie Informacji Publicznej  | str. 316

Art. 9. [Strona główna Biuletynu Informacji Publicznej]  | str. 316

1. Strona główna BIP  | str. 317
2. Własne strony Biuletynu Informacji Publicznej  | str. 318
3. Przekazanie informacji administratorom strony głównej  | str. 319
4. Obowiązki ministra właściwego ds. informatyzacji  | str. 319
5. Scentralizowany System Dostępu do Informacji Publicznej  | str. 320
6. Delegacje do wydania rozporządzenia  | str. 320

Art. 9a.–9e (uchylone).  | str. 321

Art. 10. [Tryb wnioskowy udostępniania informacji publicznej]  | str. 321

1. Zakres trybu wnioskowego udostępniania informacji publicznej  | str. 321
2. Charakter wniosku o udostępnienie informacji publicznej  | str. 324
3. Forma wniosku  | str. 324
4. Złożenie wniosku  | str. 325
5. Elementy obligatoryjne wniosku w przypadku udzielenia informacji publicznej  | str. 327
6. Elementy obligatoryjne wniosku w przypadku odmowy dostępu informacji publicznej  | str. 331
7. Umocowania do złożenia wniosku o udostępnienie informacji publicznej w imieniu innego podmiotu  | str. 332
8. Tryb rozpoznania wniosku o udostępnienie informacji publicznej  | str. 333
9. Wyłączenie stosowania trybu wnioskowego w przypadku publikacji informacji w BIP lub na portalu danych  | str. 338
10. Powiadomienia  | str. 340
11. Udostępnienie informacji publicznej  | str. 342
12. Prowadzenie postępowania w kierunku odmowy udostępnienia informacji publicznej  | str. 343

Art. 11. [Udostępnienie informacji publicznej przez jej wyłożenie lub wywieszenie]  | str. 347

1. Charakter wyłożenia lub wywieszenia  | str. 347
2. Miejsce ogólnie dostępne i sposób udostępnienia  | str. 348
3. Wyłożenie lub wywieszenie a tryb wnioskowy  | str. 350
4. Forma udostępnienia  | str. 351

Art. 12. [Obowiązki podmiotu udostępniającego informacje publiczne]  | str. 351

1. Obowiązki podmiotu udostępniającego informacje publiczne  | str. 351
2. Oznaczanie udostępnianych informacji  | str. 351
3. Formy utrwalenia udostępnianych informacji publicznych  | str. 354

Art. 13. [Termin udostępnienia informacji publicznej]  | str. 358

1. Zakres zastosowania  | str. 358
2. Termin udostępnienia informacji publicznej na wniosek  | str. 362
3. Rozpoczęcie biegu terminu  | str. 367
4. Liczenie terminów  | str. 369
5. Skutki niezachowania terminu  | str. 369

Art. 14. [Sposób i forma udostępnienia informacji publicznej]  | str. 373

2. Elementy wniosku o udostępnienie informacji publicznej  | str. 377
3. Brak środków technicznych do udostępnienia informacji publicznej przez podmiot obowiązany w sposób i w formie określonych w treści wniosku dostępowego  | str. 381
4. Obowiązki podmiotu obowiązanego w przypadku, gdy wnioskowana informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku dostępowym  | str. 382

Art. 15. [Koszty związane z udostępnieniem informacji]  | str. 385

1. Zasada bezpłatności i pojęcie dodatkowych kosztów  | str. 386
2. Tryb pobierania opłaty  | str. 387

Art. 16. [Decyzje o odmowie udostępnienia informacji publicznej oraz o umorzeniu postępowania i ich zaskarżalność odwołaniem]  | str. 388

1. Formalne uwarunkowania wydania decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej oraz o umorzeniu postępowania  | str. 388
2. Materialne przesłanki wydania decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej oraz o umorzeniu postępowania  | str. 396
3. Postępowanie odwoławcze w sprawach dostępu do informacji publicznej  | str. 399

Art. 17. [Rozstrzygnięcia podmiotów zobowiązanych niebędących organami władzy publicznej i ich zaskarżalność wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy]  | str. 406

1. Odpowiednie stosowanie art. 16 u.d.i.p. do rozstrzygnięć podmiotów zobowiązanych niebędących  organami władzy publicznej  | str. 406
2. Postępowanie z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy w sprawach dostępu do informacji publicznej  | str. 411

Art. 18. [Dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów]  | str. 415

1. Charakterystyka regulacji  | str. 416
2. Kolegialne organy władzy publicznej  | str. 420
3. Jawność posiedzeń  | str. 422
4. Dostęp do posiedzeń  | str. 427

Art. 19. [Protokoły i stenogramy obrad organów kolegialnych]  | str. 430

1. Charakterystyka regulacji  | str. 430
2. Protokoły obrad  | str. 433
3. Udostępnianie materiałów audiowizualnych i teleinformatycznych  | str. 436

Art. 20. [Udostępnianie informacji przez władze lokalne]  | str. 438

1. Charakterystyka regulacji  | str. 438
2. Zakres podmiotowy  | str. 438
3. Odpowiednie stosowanie 18 i 19 u.d.i.p.  | str. 440

Art. 21. [Skarga do sądu administracyjnego]  | str. 440

1. Zakres i kryterium kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne  | str. 440
2. Odrębności w zakresie kontroli sprawowanej przez sąd administracyjny wprowadzone przepisami ustawy o dostępie do informacji publicznej  | str. 443
3. Pojęcie bezczynności  | str. 444
4. Wymogi formalne skargi na bezczynność, a w tym stosowanie art. 52 p.p.s.a. na gruncie ustawy o dostępie do informacji publicznej  | str. 447
5. Obowiązki podmiotu zobowiązanego po wniesieniu skargi do sądu na bezczynność  | str. 450
6. Przedmiot skargi na bezczynność, a w tym udzielenie informacji niepełnej a skarga na bezczynność  | str. 451
7. Rozpoznanie skargi na bezczynność przez sąd  | str. 452

Art. 22. (uchylony).  | str. 454

Art. 23. [Przepis karny]  | str. 454

1. Aspekt podmiotowy  | str. 454
2. Przestępstwo umyślne  | str. 455
3. Status pokrzywdzonego  | str. 455
4. Praktyka stosowania  | str. 456
5. Sankcja karna  | str. 457

Rozdział 2a. (uchylony)   | str. 458

Art. 23a–23i. (uchylone)  | str. 458

Rozdział 3. Przepisy o zmianie przepisów obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe  | str. 459

Art. 24. [„Procedura prasowa” udostępniania informacji publicznych]  | str. 459

1. Prawo dostępu prasy do informacji  | str. 460
2. Autonomiczność trybu prasowego pozyskiwania informacji  | str. 460
3. Przesłanki zespolenia trybów dostępowych  | str. 461
4. Identyfikacja zobowiązanego do udostępnienia informacji prasowej  | str. 462
5. Mechanizm „kładki” z art. 3a pr. pras. i jego skutki  | str. 465
6. Aktualność informacji prasowej a respektowanie przepisów RODO  | str. 473
7. Czy informacja prasowa powinna być identyfikowana jako informacja sektora publicznego przekazywana  w celu ponownego wykorzystywania?  | str. 475
8. Uwagi de lege lata i de lege ferenda  | str. 476

Art. 25. [Sprawy niezakończone do dnia wejścia w życie ustawy]  | str. 477

Art. 26. [Wejście w życie ustawy]  | str. 477

Bibliografia  | str. 479

O autorach  | str. 495