Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe / Aleksandra Machowska, Anna Gnys, Maciej Geromin

W publikacji szczegółowo zaprezentowano problematykę prawa restrukturyzacyjnego i upadłościowego, akcentując problemy pojawiające się w praktyce i przedstawiając propozycje konkretnych rozwiązań.

W książce omówiono postępowanie rejestrowe i depozytowe, a także przepisy prawnokarne i zagadnienia etyczne. Opracowanie prezentuje kwestie z pogranicza prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, m.in. wpływ toczących się postępowań insolwencyjnych na przebieg innych postępowań sądowych (w tym kontrowersje wiążące się z problemem wniesienia pozwu po ogłoszeniu upadłości pozwanego).

Publikacja uwzględnia ostatnie zmiany legislacyjne, m.in.: dotyczące:

• uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, wynikające z tzw. tarczy 4.0,
• prawa upadłościowego, wynikające z ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (obecnie z datą wejścia w życie 1.07.2021 r.)

Adresaci:
Książka jest przeznaczona dla sędziów wydziałów do spraw restrukturyzacyjnych i upadłościowych, gospodarczych – procesowych i rejestrowych, oraz cywilnych. Zainteresuje również doradców restrukturyzacyjnych i kandydatów na doradców, adwokatów, radców prawnych zajmujących się obsługą podmiotów gospodarczych, a także aplikantów sądowych, radcowskich, adwokackich i notarialnych. Z uwagi na bardzo częste i znaczne zmiany prawa z zakresu niewypłacalności powodujące, że aktualnie sądy upadłościowe orzekają w oparciu o przepisy obowiązujące według wielu różnych stanów prawnych, w praktyce jest to publikacja, która ułatwi prowadzenie spraw w ramach upadłości i restrukturyzacji również profesjonalnym pełnomocnikom.

Wykaz skrótów . ... 21

Wprowadzenie ... 25

Rozdział I. Geneza reformy postępowań, założenia nowelizacji

i jej główne cele ... 29

Rozdział II. Rodzaje i typy postępowań insolwencyjnych, ich podstawy

i charakterystyka ... 39

Rozdział III. Organy postępowania insolwencyjnego ... 127

1. Sądowe organy postępowania insolwencyjnego ... 127

1.1. Sąd i sędzia-komisarz ... 127

1.2. Właściwość miejscowa i rzeczowa ... 128

1.3. Sąd w postępowaniu restrukturyzacyjnym ... 130

1.4. Prawo upadłościowe .... 130

1.4.1. Sąd w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości ... 130

1.4.2. Sąd w postępowaniu upadłościowym (po ogłoszeniu

upadłości) ... 131

1.5. Sędzia-komisarz ... 132

1.5.1. Uwagi ogólne ... 132

1.5.2. Referendarz sądowy jako sędzia-komisarz ... 133

1.5.3. Rola i zadania sędziego-komisarza ... 136

2. Pozasądowe organy postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

Kurator w postępowaniu insolwencyjnym ... 139

2.1. Uwagi ogólne ... 139

2.2. Organy postępowania zabezpieczającego ... 140

2.2.1. Tymczasowy nadzorca sądowy ... 141

2.2.2. Zarządca przymusowy ... 145

2.3. Organy postępowania restrukturyzacyjnego ... 145

2.3.1. Wymogi pełnienia funkcji .... 146

2.3.2. System wynagradzania ... 147

2.4. Organy postępowania upadłościowego ... 150

2.4.1. Licencja doradcy restrukturyzacyjnego ... 152

2.4.2. Obowiązki syndyka w postępowaniu upadłościowym ... 165

2.4.3. Wynagrodzenie ... 175

2.4.4. Kurator ... 182

2.4.4.1. Zdolność sądowa i procesowa a ustanowienie

kuratora ... 183

2.4.4.2. Kurator w postępowaniu restrukturyzacyjnym ... 186

Rozdział IV. Rada wierzycieli ... 191

1. Uwagi ogólne ... 191

2. Rada wierzycieli a zgromadzenie wierzycieli ... 192

3. Rada wierzycieli a sędzia-komisarz ... 192

4. Prawo restrukturyzacyjne .... 193

4.1. Ustanawianie rady wierzycieli ... 193

4.2. Skład rady wierzycieli ... 198

4.3. Powołanie członka ... 200

4.4. Odmowa uczestniczenia w radzie, odwołanie i rezygnacja członka

rady wierzycieli ... 203

4.5. Zmiana składu rady ... 204

4.6. Pełnomocnik ... 204

5. Prawo restrukturyzacyjne i prawo upadłościowe ... 205

5.1. Uprawnienia rady wierzycieli .... 205

5.2. Funkcjonowanie rady wierzycieli ... 208

5.2.1. Przewodniczący ... 209

5.2.2. Uchwały ... 211

5.2.3. Sprawozdanie ... 213

5.3. Posiedzenia rady wierzycieli ... 215

5.3.1. Zwoływanie posiedzeń rady wierzycieli ... 215

5.3.2. Przewodniczenie posiedzeniom rad .... 215

5.3.3. Uprawnienie sędziego-komisarza do zwołania posiedzenia

rady wierzycieli ... 216

5.3.4. Protokół z posiedzenia rady wierzycieli ... 216

5.4. Uchwały rady wierzycieli ... 217

5.4.1. Ujawnianie uchwał rady wierzycieli ... 217

5.4.2. Zaskarżanie uchwał rady wierzycieli .... 217

5.5. Wynagrodzenie i zwrot wydatków członka rady wierzycieli ... 221

5.6. Nienależyte pełnienie obowiązków, odszkodowanie ... 222

6. Prawo upadłościowe ... 222

6.1. Ustanowienie i skład rady wierzycieli .... 222

6.2. Uprawnienia rady wierzycieli .... 223

Rozdział V. Warunki formalne i materialne otwarcia postępowania .... 225

Rozdział VI. Wpływ postępowań insolwencyjnych na postępowania

sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne i przed sądami

polubownymi .... 271

Rozdział VII. Skutki postępowań insolwencyjnych dla poszczególnych

aspektów działalności dłużnika/upadłego .... 319

1. Wpływ postępowań insolwencyjnych na sferę obligacyjną działalności

dłużnika/upadłego ... 319

1.1. Regulacje w dziedzinie spadków ... 320

1.2. Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego lub ogłoszenia

upadłości dla sytuacji kontrahenta dłużnika albo upadłego ... 321

1.3. Skutki upadłości dla sfery obligacyjnej ... 321

1.4. Skutki w sferze obligacyjnej podmiotu restrukturyzowanego .... 328

2. Masa insolwencyjna .... 329

2.1. Powstanie masy ... 330

2.2. Skład masy ... 331

2.3. Masa upadłości osób fizycznych ... 337

2.4. Problem świadczeń emerytalnych i rentowych w masie upadłości .... 338

2.5. Masa insolwencyjna a spadek ... 342

2.6. Masa insolwencyjna a majątek wspólny małżonków ... 343

2.7. Masa restrukturyzacyjna a majątek wspólny małżonków ... 343

2.8. Masa upadłości a majątek wspólny małżonków ... 346

2.9. Rozdzielność majątkowa .... 348

2.10. Wyłączenia z masy ... 351

2.11. Postępowanie o wyłączenie z masy ... 357

2.12. Czynności dotyczące masy .... 362

2.13. Obciążenia składników masy .... 362

3. Ochrona masy insolwencyjnej: nieważność, bezskuteczność i zaskarżanie

czynności upadłego ... 364

3.1. Nieważność umów lub postanowień umownych ... 369

3.2. Spadki ... 369

3.3. Przesłanki ogólne uznania czynności prawnej za bezskuteczną

w prawie insolwencyjnym ... 371

3.4. Prawo restrukturyzacyjne a Prawo upadłościowe ... 372

3.5. Bezskuteczność czynności prawnej nieodpłatnej lub zastrzegającej

niewspółmierne świadczenie dla dłużnika ... 373

3.6. Zabezpieczenia w prawie insolwencyjnym ... 375

3.7. Prawo restrukturyzacyjne ... 375

3.8. Prawo upadłościowe .... 378

3.9. Wyłączenia stosowania przepisów o bezskuteczności zabezpieczeń ... 380

3.10. Wynagrodzenie ... 382

3.11. Inne przypadki bezskutecznych czynności prawnych – postępowanie

upadłościowe ... 387

3.12. Czynności dokonane ze spółką ... 388

3.13. Przelew wierzytelności przyszłej ... 391

3.14. Kary umowne ... 392

3.15. Bezskuteczność czynności prawnych dokonywanych przez dłużnika

lub upadłego, będącego osobą prawną, ze spółkami powiązanymi .... 393

3.16. Skutki uznania czynności prawnej za bezskuteczną .... 394

3.17. Zaskarżanie czynności dłużnika ... 395

3.17.1. Uwagi wstępne ... 395

3.17.2. Szczególny tryb odzyskiwania składników do masy

upadłości ... 398

3.18. Skarga pauliańska ... 401

3.19. Wyłączenia ... 402

3.20. Wstąpienie wierzyciela w miejsce zarządcy ... 404

3.21. Postępowania transgraniczne .... 404

Rozdział VIII. Przebieg postępowań insolwencyjnych ... 406

1. Zabezpieczenie majątku dłużnika ... 406

2. Postępowanie zabezpieczające w postępowaniach insolwencyjnych ... 406

2.1. Uwagi ogólne ... 406

2.2. Analogiczne uregulowania dotyczące postępowania

zabezpieczającego w Prawie upadłościowym i Prawie

restrukturyzacyjnym ... 407

2.2.1. Odesłanie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego ... 407

2.2.2. Termin rozpoznania wniosku o zabezpieczenie ... 409

2.2.3. Skuteczność postanowień o zabezpieczeniu .... 410

2.2.4. Sposoby zabezpieczenia majątku dłużnika ... 411

2.3. Postępowanie zabezpieczające według przepisów Prawa

upadłościowego ... 415

2.3.1. Uwagi ogólne ... 415

2.3.2. Ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego ... 416

2.3.3. Zawieszenie postępowania i uchylenie zajęć rachunków

bankowych ... 421

2.3.4. Inne sposoby zabezpieczenia ... 423

2.4. Postępowanie zabezpieczające według przepisów Prawa

restrukturyzacyjnego ... 425

2.4.1. Uwagi ogólne ... 425

2.4.2. Postępowanie zabezpieczające w postępowaniu o otwarcie

postępowania układowego ... 426

2.4.2.1. Ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego .... 426

2.4.2.2. Zawieszenie postępowania i uchylenie zajęć

rachunków bankowych .... 429

2.4.3. Postępowanie zabezpieczające w postępowaniu o otwarcie

postępowania sanacyjnego ... 431

2.4.3.1. Ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego .... 431

2.4.3.2. Zawieszenie postępowania i uchylenie zajęć

rachunków bankowych .... 432

2.5. Podsumowanie ... 433

3. Postępowania restrukturyzacyjne ... 434

3.1. Postępowanie o zatwierdzenie układu (art. 210–226 pr. restr.) ... 434

3.1.1. Zawarcie umowy z nadzorcą, ustalenie dnia układowego

i zbieranie głosów na piśmie ... 434

3.1.2. Głosowanie nad układem ... 436

3.1.3. Zawarcie układu ... 438

3.1.4. Złożenie wniosku o zatwierdzenie układu .... 439

3.2. Przyspieszone postępowanie układowe ... 440

3.3. Postępowanie układowe ... 442

3.4. Pozytywny zakres objęcia układem ... 443

3.4.1. Wierzytelności za okres rozliczeniowy ... 443

3.4.2. Odsetki ... 444

3.4.3. Wierzytelności warunkowe ... 445

3.4.4. Wierzytelności z umów wzajemnych ... 446

3.5. Negatywny zakres objęcia układem .... 447

3.5.1. Wierzytelności nieobjęte układem ... 447

3.5.2. Wierzytelności objęte układem za zgodą wierzyciela ... 449

3.5.3. Wierzytelności objęte innym układem ... 451

3.5.4. Wierzytelności Funduszu Gwarantowanych Świadczeń

Pracowniczych i wierzytelności Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych oraz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia

Społecznego ... 451

3.6. Legitymacja do składania propozycji układowych ... 452

3.7. Treść propozycji układowych .... 456

3.7.1. Odroczenie terminu wykonania zobowiązań ... 456

3.7.2. Rozłożenie na raty ... 457

3.7.3. Zmniejszenie wysokości zobowiązań ... 457

3.7.4. Konwersja wierzytelności na udziały lub akcje ... 457

3.7.5. Zamiana, zmiana lub uchylenie prawa zabezpieczającego

określoną wierzytelność .... 459

3.7.6. Pomoc publiczna ... 460

3.7.7. Spłata zobowiązań z zysku przedsiębiorstwa ... 460

3.7.8. Zagadnienie zgody osoby trzeciej ... 461

3.7.9. Układ likwidacyjny .... 462

3.7.10. Restrukturyzacja zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych ... 464

3.8. Zasada równego traktowania wierzycieli ... 465

3.8.1. Podział wierzycieli na grupy ... 465

3.8.2. Wyjątki od zasady równego traktowania wierzycieli ... 467

3.8.3. Praktyczne aspekty kwestii odsetek ... 468

3.8.4. Wierzytelności pracownicze .... 469

3.8.5. Wierzytelności niepieniężne ... 469

3.9. Procedura zawierania układu .... 470

3.9.1. Zwołanie i przebieg zgromadzenia wierzycieli ... 470

3.9.2. Siła głosu ... 472

3.9.3. Sposób przeprowadzenia głosowania ... 473

3.9.4. Przyjęcie uchwały ... 474

3.9.5. Głosowanie nad układem ... 475

3.9.6. Element sprawozdawczy ... 477

3.9.7. Głosowanie nad kilkoma propozycjami układowymi .... 477

3.9.8. Szczególne okoliczności głosowania .... 478

3.9.9. Uchwała o przyjęciu układu .... 478

3.9.10. Zatwierdzenie układu .... 479

3.9.11. Zastrzeżenia przeciwko układowi .... 480

3.9.12. Postanowienie .... 481

3.9.13. Odmowa zatwierdzenia układu ... 481

3.9.14. Bezwzględne przesłanki odmowy zatwierdzenia układu ... 481

3.9.15. Przekroczenie wymaganego pułapu wierzytelności

spornych ... 483

3.9.16. Względne przesłanki odmowy zatwierdzenia układu .... 484

3.9.17. Umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego ... 485

3.10. Skutki układu ... 486

3.10.1. Moc wiążąca układu ... 486

3.10.2. Wierzyciele nieujawnieni ... 486

3.10.3. Ochrona praw wierzyciela .... 488

3.10.4. Zarząd przymusowy ... 491

3.10.5. Umorzenie i zawieszenie postępowań zabezpieczających

i egzekucyjnych ... 492

3.10.6. Objęcie funkcji nadzorcy wykonania układu ... 493

3.10.7. Postanowienie o wykonaniu układu .... 495

3.11. Zmiana układu ... 496

3.11.1. Zmiana wartości zaspokojenia wierzytelności z układu ... 496

3.11.2. Zmiana sposobu wykonywania zarządu ... 498

3.11.3. Zgromadzenie wierzycieli ... 500

3.12. Uchylenie i wygaśnięcie układu .... 501

3.12.1. Podstawy uchylenia ... 501

3.12.2. Łączne rozpoznanie wniosków ... 503

3.12.3. Skutki uchylenia układu ... 504

3.13. Postępowanie sanacyjne .... 505

3.13.1. Przebieg postępowania sanacyjnego .... 505

3.13.2. Plan restrukturyzacyjny w postępowaniu sanacyjnym ... 509

4. Postępowanie upadłościowe ... 512

4.1. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Początek

postępowania upadłościowego ... 512

4.2. Likwidacja masy upadłości – zagadnienia wstępne ... 513

4.2.1. Wstrzymanie likwidacji .... 513

4.2.2. Układ w upadłości ... 514

4.2.3. Początkowy etap likwidacji ... 515

4.2.4. Oszacowanie .... 515

4.2.5. Skutki sprzedaży składników masy upadłości .... 520

4.2.6. Wyłączenie lub zniszczenie niezbywalnych składników

masy ... 522

4.3. Przebieg likwidacji masy .... 523

4.3.1. Sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części .... 524

4.3.2. Sposób postępowania przy sprzedaży przedsiębiorstwa

upadłego w całości albo jego zorganizowanej części ... 526

4.3.3. Skutki nabycia przedsiębiorstwa upadłego w postępowaniu

upadłościowym ... 527

4.3.4. Sprzedaż nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego,

spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i statku

morskiego wpisanego do rejestru okrętowego .... 531

4.3.5. Sprzedaż ruchomości .... 532

4.3.6. Sposoby likwidacji masy upadłości – sprzedaż w drodze

przetargu lub aukcji ... 532

4.3.7. Szczególny tryb likwidacji – zastaw ... 534

4.3.8. Przedmiot zastawu w posiadaniu osób trzecich ... 536

4.3.9. Przedmiot zastawu we władaniu syndyka ... 536

4.3.10. Likwidacja wierzytelności i praw majątkowych ... 537

4.3.11. Szczególny sposób postępowania ze składnikami majątku

służącymi do prowadzenia działalności w dziedzinie

obronności i bezpieczeństwa państwa ... 539

Rozdział IX. Wierzytelności ... 541

Rozdział X. Zakończenie i umorzenie postępowań insolwencyjnych ... 598

1. Zagadnienia wstępne ... 598

2. Postępowanie restrukturyzacyjne ... 598

2.1. Przyspieszone postępowanie układowe ... 599

2.2. Postępowanie układowe ... 600

2.3. Postępowanie sanacyjne .... 600

3. Postępowanie upadłościowe ... 601

3.1. Zakończenie postępowania upadłościowego ... 601

3.2. Umorzenie postępowania upadłościowego ... 602

3.3. Umorzenie postępowania w przypadku upadłości konsumenckiej .... 608

4. Skutki zakończenia postępowania albo uprawomocnienia się

postanowienia o umorzeniu postępowania .... 610

4.1. Skutki w zakresie majątku i dokumentacji dłużnika/upadłego ... 610

4.2. Skutki w zakresie toczących się postępowań ... 613

4.3. Skutki w odniesieniu do organów postępowania ... 614

4.4. Umorzenie niezaspokojonych zobowiązań upadłego będącego osobą

fizyczną ... 615

5. Uchylenie postępowania upadłościowego ... 625

Rozdział XI. Międzynarodowe postępowanie insolwencyjne ... 627

Rozdział XIII. Środki zaskarżenia – zażalenie ... 675

Rozdział XIV. Koszty postępowania ... 705

1. Definicje ... 705

2. Koszty sądowe ... 706

3. Zasada pewności pokrycia kosztów przed rozpoczęciem postępowania .... 708

4. Koszty prowadzenia postępowania a koszty postępowania .... 710

Rozdział XV. Depozyt sądowy w postępowaniu upadłościowym

i restrukturyzacyjnym (postępowanie depozytowe w postępowaniu

upadłościowym) ... 720

1. Uwagi wstępne ... 720

2. Rodzaje sum podlegających złożeniu do depozytu ... 721

3. Postępowanie w przedmiocie złożenia sumy do depozytu ... 723

4. Postępowanie w przedmiocie wydania sumy z depozytu ... 723

5. Termin odbioru depozytu .... 727

6. Likwidacja niepodjętych depozytów ... 727

7. Wydanie depozytu upadłemu ... 729

8. Przypadki złożenia sumy do depozytu sądowego w toku postępowania

restrukturyzacyjnego i upadłościowego .... 730

9. Przygotowana likwidacja ... 731

10. Złożenie kwoty wynagrodzenia ostatecznego dla zarządcy albo syndyka

do depozytu ... 733

11. Określenie sposobu zabezpieczenia w postępowaniu upadłościowym ... 734

12. Złożenie do depozytu lub na rachunek depozytowy Ministra Finansów

sum uzyskanych z likwidacji majątku upadłego ... 734

13. Depozyt w międzynarodowym prawie insolwencyjnym ... 735

Rozdział XVI. Problematyka upadłościowo-rejestrowa na tle prawa

insolwencyjnego oraz ustawy o krajowym rejestrze sądowym ... 739

Rozdział XVII. Pomoc publiczna ... 791

Rozdział XVIII. Karnoprawna ochrona wierzycieli i organów postępowań

Rozdział XIX. Etyka w postępowaniach insolwencyjnych ... 824

1. Rola etyki w działalności gospodarczej ... 824

2. Etyka w związku z postępowaniami insolwencyjnymi ... 824

3. Dłużnik ... 826

4. Wierzyciel .... 829

5. Pozasądowe organy postępowania ... 830

Bibliografia ... 833

O Autorach ... 843