Fundacje rodzinne. Aspekty prawne i podatkowe

Ustawa o fundacjach rodzinnych to niezbędny instrument budowy firm na pokolenia. Autorzy kompleksowo omawiają zagadnienia związane z zakładaniem, rejestrowaniem i funkcjonowaniem fundacji rodzinnych w Polsce, a także komentują poszczególne przepisy przedmiotowej ustawy i innych zmienianych w tym zakresie aktów prawnych (np. podatkowych). Pozwala to zrozumieć jak przebiega proces budowy takich firm oraz wskazać konkretne rozwiązania na najczęściej pojawiające się problemy z tym związane.

Opracowanie przedstawia również ryzyka nieprawidłowego wdrożenia procesów sukcesyjnych, zarówno na etapie prowadzenia procesu budowy firmy na pokolenia, jak i samego zakładania fundacji rodzinnych.

Publikacja została przygotowana przez praktyków uczestniczących w procesie uchwalenia ustawy o fundacjach rodzinnych, a także zakładających i rejestrujących fundacje rodzinne w Polsce, a wcześniej także zagraniczne.

Książka jest przeznaczona dla adwokatów, radców prawnych, sędziów, notariuszy i doradców podatkowych. Będzie cennym źródłem wiedzy dla ekonomistów i księgowych oraz przedsiębiorców.

Wykaz skrótów  | str. 15

Wprowadzenie  | str. 19

Rozdział 1

Fundator – prawa i obowiązki  | str. 29

1.1. Fundator  | str. 29

1.2. Sposób wykonywania uprawnień fundatora  | str. 30

1.3. Prawa fundatora  | str. 31

1.4. Uprawnienia doradcze i kontrole fundatora  | str. 34

1.5. Uprawnienia fundatora przy likwidacji fundacji  | str. 37

1.6. Obowiązki fundatora  | str. 39

1.7. Odpowiedzialność fundatora  | str. 41

Rozdział 2

Majątek fundacji rodzinnej  | str. 43

2.1. Fundusz założycielski fundacji rodzinnej  | str. 43

2.2. Wkład do fundacji rodzinnej  | str. 45

2.2.1. Nieruchomości  | str. 47

2.2.2. Udziały w spółkach prawa handlowego  | str. 50

2.2.3. Mniej oczywiste wkłady  | str. 53

Rozdział 3

Fundacja rodzinna a prawo spadkowe  | str. 57

3.1. Spadkobranie w polskim prawie – uwagi wstępne  | str. 57

3.2. Planowanie spadkowe i transfer pokoleniowy  | str. 58

3.3. Prawo spadkowe a różne rodzaje działalności gospodarczej  | str. 59

3.3.1. Spadkobranie przy jednoosobowej działalności gospodarczej  | str. 60

3.3.1.1. Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej  | str. 62

3.3.2. Spółka cywilna  | str. 64

3.3.2.1. Nagła sukcesja wspólnika spółki cywilnej – dziedziczenie udziału  | str. 65

3.3.2.2. Obowiązek rozliczenia ze spadkobiercami  | str. 66

3.4. Spółki osobowe  | str. 68

3.4.1. Spadkobranie ogółu praw i obowiązków – zasady ogólne  | str. 69

3.4.2. Kontynuacja działalności spółki po śmierci wspólnika  | str. 70

3.4.3. Obowiązek rozliczenia ze spadkobiercami po śmierci wspólnika  | str. 71

3.4.4. Istnienie spółki z udziałem spadkobierców  | str. 73

3.4.4.1. Dwuosobowa spółka osobowa  | str. 74

3.4.5. Spółka partnerska  | str. 75

3.4.6. Dwuosobowa spółka partnerska  | str. 78

3.4.7. Spółka komandytowa  | str. 78

3.4.8. Spółka komandytowo-akcyjna  | str. 80

3.5. Spółki kapitałowe  | str. 81

3.5.1. Spadkobranie spółek kapitałowych – uwagi wstępne  | str. 81

3.5.2. Spadkobranie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością  | str. 82

3.5.2.1. Ograniczenie spadkobrania udziałów  | str. 84

3.5.3. Spółka akcyjna  | str. 85

3.6. Zmiany w zakresie spadkobrania z ustawy o fundacji rodzinnej  | str. 87

3.6.1. Zachowek – regulacja przed 22.05.2023 r.  | str. 89

3.6.1.1. Pozbawienie prawa do zachowku  | str. 89

3.7. Zachowek – regulacja od 22.05.2023 r.  | str. 92

3.7.1. Wyliczenie zachowku po wejściu w życie ustawy o fundacji rodzinnej  | str. 92

3.7.2. Odroczenie płatności zachowku, płatność ratalna, obniżenie zachowku  | str. 93

3.7.3. Pozbawienie zachowku z fundacji rodzinnej  | str. 94

3.7.4. Dochodzenie roszczeń z tytułu zachowku  | str. 95

3.8. Reżim prawny przy spadkobraniu w ramach Unii Europejskiej  | str. 96

Rozdział 4

Opodatkowanie fundacji rodzinnej  | str. 99

4.1. Wprowadzenie  | str. 99

4.2. Podatek dochodowy od osób prawnych  | str. 100

4.2.1. Zwolnienie a opodatkowanie działalności pozaustawowej  | str. 101

4.2.2. Podatek od wynajmowanych nieruchomości  | str. 108

4.2.3. Podatek od świadczeń fundacji i mienia polikwidacyjnego  | str. 111

4.2.4. Podatek od ukrytych zysków  | str. 112

4.3. Podatek dochodowy od osób fizycznych  | str. 114

4.3.1. Zasady opodatkowania beneficjentów  | str. 114

4.3.2. Zwolnienie z PIT dla beneficjentów z zerowej grupy podatkowej  | str. 116

4.4. Podatek od spadków i darowizn  | str. 118

4.5. Ordynacja podatkowa  | str. 119

Rozdział 5

Prowadzenie przez fundację rodzinną działalności gospodarczej  | str. 127

5.1. Działalność i cele spółek prawa handlowego a działalność i cele fundacji rodzinnej  | str. 127

5.2. Dozwolona działalność gospodarcza fundacji rodzinnej  | str. 129

5.3. Działalność gospodarcza na gruncie ustawy – Prawo przedsiębiorców  | str. 131

5.4. Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną i przekroczenie jej zakresu  | str. 142

5.4.1. Nabycie przedsiębiorstwa prowadzonego dotychczas w formie jednoosobowej działalności gospodarczej  | str. 142

5.4.2. Płatności dokonywane przez fundację rodzinną i ich identyfikacja  | str. 143

5.4.3. Wykroczenie poza dozwolony zakres działalności gospodarczej  | str. 144

Rozdział 6

Powstanie fundacji rodzinnej  | str. 147

6.1. Oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej  | str. 148

6.1.1. Uwagi ogólne w zakresie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej  | str. 148

6.1.2. Ustanowienie fundacji w testamencie  | str. 149

6.2. Statut  | str. 151

6.2.1. Nazwa fundacji rodzinnej  | str. 154

6.2.2. Siedziba fundacji rodzinnej  | str. 155

6.2.3. Szczegółowy cel fundacji rodzinnej  | str. 155

6.2.4. Fundator  | str. 157

6.2.4.1. Przekazanie uprawnień fundatora  | str. 157

6.2.4.2. Rozwiązania przy wielości fundatorów  | str. 158

6.2.5. Beneficjenci  | str. 159

6.2.5.1. Beneficjenci i sposób ich określenia  | str. 159

6.2.5.2. Zakres uprawnień przysługujących beneficjentom  | str. 161

6.2.5.3. Zasady prowadzenia listy beneficjentów  | str. 165

6.2.5.4. Zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta  | str. 166

6.2.5.5. Utrata statusu beneficjenta  | str. 167

6.2.6. Czas trwania fundacji rodzinnej  | str. 167

6.2.7. Wartość funduszu założycielskiego  | str. 168

6.2.8. Organy fundacji  | str. 169

6.2.8.1. Zasady powoływania i odwoływania członków organów  | str. 170

6.2.8.2. Uprawnienia i obowiązki członków organów  | str. 171

6.2.8.3. Zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie  | str. 174

6.2.8.4. Zasady reprezentacji przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie  | str. 176

6.2.8.5. Kadencja – jej długość i sposób obliczania  | str. 176

6.2.8.6. Posiedzenia organów  | str. 177

6.2.8.7. Porządek obrad  | str. 178

6.2.8.8. Kworum  | str. 180

6.2.8.9 Podejmowanie uchwał  | str. 180

6.2.8.10. Prawo odwołania  | str. 181

6.2.8.11. Regulacje w zakresie zgromadzenia beneficjentów  | str. 182

6.2.8.12. Zakres spraw wymagających uchwały zgromadzenia beneficjentów  | str. 182

6.2.8.13. Ustanowienie rady nadzorczej i przyznanie jej dodatkowych uprawnień  | str. 183

6.2.9. Zasady współpracy lub współdziałania organów fundacji rodzinnej  | str. 184

6.2.10. Podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji  | str. 184

6.2.11. Wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej  | str. 185

6.2.12. Zasady zmiany statutu  | str. 185

6.2.13. Rozwiązanie fundacji  | str. 187

6.2.13.1. Przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu  | str. 187

6.2.13.2. Szczegółowe okoliczności rozwiązania fundacji rodzinnej  | str. 190

6.2.14. Jednostki terenowe  | str. 190

6.2.15. Postanowienia dodatkowe  | str. 191

6.2.15.1. Wyłączenie zarządu rodziców beneficjenta  | str. 191

6.2.15.2. Zapis na sąd polubowny  | str. 191

6.3. Sporządzenie spisu mienia  | str. 192

6.4. Ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut  | str. 193

6.5. Wniesienie funduszu założycielskiego  | str. 194

6.6. Wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych  | str. 196

6.7. Fundacja rodzinna w organizacji  | str. 197

6.7.1. Powstanie i charakterystyka fundacji rodzinnej w organizacji  | str. 198

6.7.2. Reprezentacja i odpowiedzialność osób reprezentujących fundację rodzinną w organizacji  | str. 199

6.7.3. Skutki rejestracji  | str. 200

6.7.4. Skutki niezarejestrowania fundacji  | str. 200

Rozdział 7

Beneficjent i lista beneficjentów – praktyczne zagadnienia związane z określeniem beneficjentów i ich uprawnień  | str. 203

7.1. Kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej?  | str. 203

7.1.1. Definicja pojęcia „beneficjent”  | str. 203

7.1.2. Beneficjent fundacji rodzinnej  | str. 204

7.1.3. Osoba fizyczna jako beneficjent fundacji rodzinnej  | str. 206

7.1.3.1. Małoletni beneficjent i zarząd jego majątkiem  | str. 207

7.1.4. Organizacja pożytku publicznego jako beneficjent fundacji rodzinnej  | str. 209

7.1.5. Fundator jako beneficjent fundacji rodzinnej  | str. 210

7.2. Lista beneficjentów  | str. 212

7.3. Uprawnienia beneficjenta  | str. 214

7.3.1. Świadczenia dla beneficjenta  | str. 215

7.3.1.1. Przyznanie świadczenia pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu  | str. 217

7.3.1.2. Zasady wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów  | str. 219

7.3.2. Pozostałe uprawnienia  | str. 220

Rozdział 8

Organy fundacji rodzinnej  | str. 223

8.1. Zasady działania organów fundacji rodzinnej  | str. 224

8.1.1. Kadencja członków organów  | str. 225

8.1.2. Posiedzenia organów fundacji rodzinnej  | str. 227

8.1.3. Zasady podejmowania uchwał  | str. 231

8.1.4. Nieważność czynności prawnej dokonanej bez zgody organu  | str. 234

8.2. Zarząd fundacji  | str. 235

8.2.1. Skład zarządu fundacji. Powoływanie i odwoływanie członków zarządu  | str. 235

8.2.2. Prawa i obowiązki członków zarządu  | str. 239

8.3. Rada nadzorcza  | str. 241

8.4. Zgromadzenie beneficjentów  | str. 243

Rozdział 9

Odpowiedzialność cywilnoprawna  | str. 249

9.1. Podmiotowe aspekty odpowiedzialności  | str. 250

9.2. Czasowy aspekt odpowiedzialności  | str. 251

9.3. Zasada winy jako podstawa odpowiedzialności  | str. 251

9.4. Zakres odpowiedzialności  | str. 253

9.5. Business judgment rule  | str. 254

9.6. Zaostrzenie odpowiedzialności  | str. 256

Rozdział 10

Audyt i kontrola sądowa  | str. 257

10.1. Skład zespołu audytorów  | str. 258

10.2. Terminy przeprowadzania audytu  | str. 261

10.3. Prawa i obowiązki zawiązane z audytem  | str. 263

10.4. Kontrola sądowa i obowiązek informacyjny  | str. 267

10.4.1. Powództwo o uchylenie uchwały organu fundacji rodzinnej  | str. 267

10.4.1.1. Uprawnieni do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały  | str. 267

10.4.1.2. Uchwała sprzeczna ze statutem fundacji rodzinnej  | str. 270

10.4.1.3. Uchwała sprzeczna z celem fundacji rodzinnej  | str. 271

10.4.1.4. Termin wniesienia powództwa o uchylenie – prekluzja  | str. 273

10.4.2. Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały organu fundacji rodzinnej  | str. 276

10.4.2.1. Uprawnieni do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały  | str. 276

10.4.2.2. Uchwała sprzeczna z ustawą  | str. 276

10.4.2.3. Termin wniesienia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały  | str. 278

10.4.2.4. Wyłączenie stosowania art. 189 k.p.c.  | str. 278

10.4.3. Obowiązki informacyjne fundacji rodzinnej wobec Krajowej Administracji Skarbowej  | str. 281

10.4.3.1. Uprawnione organy do żądania przekazania danych  | str. 281

10.4.3.2. Dane podlegające przekazaniu  | str. 282

10.4.3.3. Termin do przekazania żądanych danych i obowiązek określenia okresu, za jaki informacje mają być przekazane  | str. 284

Rozdział 11

Rozwiązanie i likwidacja fundacji rodzinnej  | str. 287

11.1. Przesłanki rozwiązania fundacji rodzinnej określone w statucie fundacji  | str. 287

11.2. Przyczyny rozwiązania fundacji rodzinnej  | str. 288

11.3. Proces likwidacji fundacji rodzinnej  | str. 294

11.4. Rozwiązanie fundacji rodzinnej bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego  | str. 296

11.5. Rozwiązanie fundacji rodzinnej w organizacji  | str. 300

11.6. Rozwiązanie fundacji rodzinnej wykonującej działalność gospodarczą w przypadku jej upadłości  | str. 301

Rozdział 12

Rejestr fundacji rodzinnych  | str. 303

12.1. Znaczenie rejestracji i rejestru fundacji rodzinnych  | str. 303

12.2. Zasady związane z funkcjonowaniem rejestru fundacji rodzinnych  | str. 304

12.2.1. Zasada jawności  | str. 304

12.2.2. Domniemanie prawdziwości wpisu  | str. 305

12.2.3. Niemożność zasłaniania się nieznajomością treści wpisu w rejestrze fundacji rodzinnych  | str. 307

12.3. Rejestracja fundacji rodzinnej  | str. 308

12.3.1. Wniosek o wpis do rejestru fundacji rodzinnych  | str. 308

12.3.2. Wzory formularzy  | str. 311

12.3.3. Zakres informacji podlegających ujawnieniu w rejestrze fundacji rodzinnych  | str. 312

12.3.4. Zmiana danych w rejestrze  | str. 314

12.4. Formularze do zgłoszenia zmiany danych  | str. 315

Rozdział 13

Przepis karny  | str. 317

13.1. Uwagi ogólne  | str. 317

13.2. Niewykonanie obowiązku z art. 84 u.f.r.  | str. 319

13.3. Utrudnianie lub udaremnianie wykonania obowiązku z art. 84 u.f.r.  | str. 321

13.4. Podawanie nieprawdziwych informacji wskazanych w art. 84 u.f.r.  | str. 322

Rozdział 14

Przetwarzanie i ochrona danych osobowych w kontekście funkcjonowania fundacji rodzinnych  | str. 325

14.1. Przetwarzanie danych osobowych w ramach fundacji  | str. 328

14.2. Lista beneficjentów fundacji rodzinnej  | str. 330

14.3. Prawa beneficjenta oraz innych osób, których dane są przetwarzane  | str. 335

14.4. Obowiązki zarządu i członków zarządu w kontekście danych osobowych  | str. 337

Rozdział 15

Zmiany w przepisach  | str. 341

15.1. Zmiany w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego  | str. 341

15.2. Zmiany w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych  | str. 347

15.2.1. Charakter prawny opłat sądowych związanych z fundacjami rodzinnymi  | str. 347

15.2.2. Opłata stała od pozwu w sprawie o uchylenie uchwały organu fundacji rodzinnej lub stwierdzenie nieważności uchwały organu fundacji rodzinnej  | str. 348

15.2.3. Opłaty w sprawach z zakresu rejestru fundacji rodzinnych  | str. 348

15.2.3.1. Opłata od zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych  | str. 348

15.2.3.2. Opłata od wniosku o wpis w rejestrze fundacji rodzinnych  | str. 348

15.2.3.3. Opłata od skargi na orzeczenie referendarza sądowego  | str. 349

15.3. Zmiany w ustawie o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy  | str. 349

15.4. Zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu  | str. 350

Bibliografia  | str. 359