Społeczny potencjał odrodzenia miast poprzemysłowych / Paweł Starosta

Książka dotyczy oceny znaczenia potencjału społecznego w różnicowaniu poziomu rozwoju miast poprzemysłowych funkcjonujących w odmiennych uwarunkowaniach kulturowych, ale pełniących w przeszłości podobne funkcje. Wzięto pod uwagę pięć ośrodków: Łódź (Polska), lwanowo (Rosja), Miskolc (Węgry), Poniewież (Litwa), Adapazari (Turcja). Przedstawione analizy oparto na wypracowanej przez autora koncepcji „społecznego potencjału rozwoju zbiorowości terytorialnych” uwzględniającej takie elementy, jak: podmiotowość, kapitał ludzki, sieciowy komponent kapitału społecznego, komponent normatywny, zaufanie społeczne oraz formy mobilizacji i przywództwa lokalnego. Poziom rozwoju badanych miast scharakteryzowano zarówno w kategoriach subiektywnej oceny jakości życia prywatnego oraz satysfakcji z funkcjonowania określonych sfer instytucjonalnych miasta, jak i w kategoriach zbiorczych wskaźników standardu życia w mieście na podstawie uogólnionych danych statystycznych.

Publikacja skierowana jest do środowisk akademickich (kierunki: socjologia, ekonomia, zarządzanie) zainteresowanych tematyką przeobrażeń społeczności lokalnych, w tym zwłaszcza miast poprzemysłowych dotkniętych niekorzystnymi zmianami zachodzącymi pod wpływem globalizacji. Krąg odbiorców może być poszerzony o rozmaite ruchy społeczne skoncentrowane na problematyce miejskiej.

Wprowadzenie 9

Rozdział 1. Miasta poprzemysłowe w dobie globalizacji 13

1.1. Globalizacja i kierunek zmian w sferze urbanizacji 13

1.2. Kryzys miast poprzemysłowych 18

1.3. W kierunku odrodzenia miast poprzemysłowych 22

1.4. Problematyka książki 31

Rozdział 2. Społeczny potencjał odrodzenia zbiorowości lokalnych 37

2.1. Wstęp 37

2.2. Społeczne zasady rozwoju lokalnego 38

2.3. Teoretyczne inspiracje koncepcji społecznego potencjału odrodzenia 46

2.4. Konceptualny model społecznego potencjału odrodzenia miast 54

2.5. Podsumowanie 63

Rozdział 3. Jakość życia mieszkańców miast poprzemysłowych (wspólnie z Agnieszką Michalską-Żyłą) 65

3.1. Wstęp 65

3.2. Prywatny wymiar jakości życia mieszkańców 70

3.3. Instytucjonalny wymiar jakości życia w mieście 76

3.4. Strukturalny wymiar jakości życia 81

3.5. Jakość życia w badanych miastach – ujęcie syntetyczne 84

3.6. Podsumowanie 88

Rozdział 4. Poczucie podmiotowości mieszkańców miast poprzemysłowych 91

4.1. Wstęp 91

4.2. Rola podmiotowości w rozwoju lokalnym 93

4.3. Zainteresowanie mieszkańców sferą publiczną 95

4.4. Lokalna alienacja polityczna 102

4.5. Lokalna partycypacja publiczna 105

4.6. Poczucie wpływu na funkcjonowanie lokalnych władz 110

4.7. Samoocena kompetencji publicznych 111

4.8. Poczucie podmiotowości a jakość życia w miastach poprzemysłowych 113

4.9. Podsumowanie 118

Rozdział 5. Kapitał ludzki w miastach poprzemysłowych 121

5.1. Wstęp 121

5.2. Pojęcie i funkcje kapitału ludzkiego 123

5.3. Problem, przedmiot badania i hipotezy 128

5.4. Wykształcenie 129

5.5. Dodatkowe kwalifikacje 133

5.6. Zdrowie 136

5.7. Mobilność przestrzenna 138

5.8. Poziom i struktura kapitału ludzkiego 140

5.9. Kapitał ludzki a jakość życia w miastach poprzemysłowych 142

5.10. Podsumowanie 147

Rozdział 6. Sieciowy komponent kapitału społecznego w miastach poprzemysłowych 149

6.1. Wstęp 149

6.2. Sieci społeczne jako element kapitału społecznego 150

6.3. Problem, operacjonalizacja zmiennych i hipotezy 153

6.4. Wielkość sieci kontaktów społecznych 156

6.5. Wzory sieciowej struktury kapitału społecznego 165

6.6. Kapitał sieciowy a jakość życia w miastach poprzemysłowych 168

6.7. Podsumowanie 173

Rozdział 7. Kapitał normatywny w miastach poprzemysłowych 175

7.1. Wstęp 175

7.2. Pojęcie norm społecznych 176

7.3. Normy a rozwój społeczno-ekonomiczny 179

7.4. Problem, operacjonalizacja zmiennych i hipotezy 182

7.5. Podzielanie i reakcja na łamanie norm społecznych 184

7.6. Zakres aprobaty porządku aksjonormatywnego a jakość życia w miastach poprzemysłowych 191

7.7. Podsumowanie 196

Rozdział 8. Zaufanie społeczne w miastach poprzemysłowych 201

8.1. Wstęp 201

8.2. Pojęcie zaufania 202

8.3. Formy zaufania 203

8.4. Kapitał społeczny a zaufanie 206

8.5. Przedmiot, problem i hipotezy 208

8.6. Zakres i spójność form zaufania społecznego 210

8.7. Koincydencje form zaufania a potencjały rozwoju lokalnego 215

8.8. Zaufanie a jakość życia w miastach poprzemysłowych 220

8.9. Podsumowanie 223

Rozdział 9. Mobilizacja społeczna w świadomości mieszkańców miast poprzemysłowych 225

9.1. Wstęp 225

9.2. Mobilizacja jako proces społeczny 226

9.3. Problem, operacjonalizacja zmiennych i hipotezy 232

9.4. Zakres mobilizacji wyborczej i pozawyborczej 234

9.5. Wzory oddziaływań mobilizacyjnych 240

9.6. Syntetyczny poziom mobilizacji społecznej a jakość życia w miastach poprzemyslowych 243

9.7. Podsumowanie 247

Rozdział 10. Przywództwo lokalne w świadomości mieszkańców miast poprzemysłowych 251

10.1. Wstęp 251

10.2. Pojęcie i formy przywództwa 253

10.3. Problem, przedmiot badania i hipotezy 257

10.4. Podstawy legitymizacji władzy lokalnej 258

10.5. Społeczne kręgi wpływu w świadomości mieszkańców. 262

10.6. Wzory sprawowania władzy lokalnej w świadomości mieszkańców 269

10.7. Przywództwo lokalne a jakość życia w miastach poprzemysłowych 270

10.8. Podsumowanie 276

Rozdział 11. Struktura społecznego potencjału odrodzenia oraz jego wpływ na różnicowanie jakości życia miast poprzemysłowych 279

11.1. Wstęp 279

11.2. Syntetyczny poziom zasobów społecznego potencjału odrodzenia miast poprzemysłowych 280

11.3. Struktura relacji pomiędzy komponentami społecznego potencjału odrodzenia miast poprzemysłowych 284

11.4. Społeczny potencjał odrodzenia a perspektywy rozwoju miast poprzemysłowych 289

11.5. Podsumowanie 300

Zakończenie 303

Bibliografia 313

Spis rysunków 331

Spis tabel 333

Aneks 1. Kwestionariusz wywiadu zestandaryzowanego 339

Aneks 2. Charakterystyka badanej próby 359

Aneks 3. Charakterystyka równań szacowanych podwójną metodą najmniejszych kwadratów (2MNK) dla komponentów społecznego potencjału odrodzenia miast poprzemysłowych 363