Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 14 R. 2018

14. numer rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” przynosi tekst prof. Jehudy Bauera, jednego z największych historyków Zagłady, napisany specjalnie dla naszego pisma z okazji 75. rocznicy powstania w getcie warszawskim. W numerze znalazły się studia poświęcone zwalczaniu szmalcownictwa (Dariusz Libionka), akcji pomocy Żydom prowadzonej przez PPR (Barbara Engelking), polskich artystach - świadkach Zagłady (Luiza Nader), powojennej przemocy antyżydowskiej (Adam Kopciowski) czy prawnym i archeologiczno-kryminalistycznym aspektom niedokończonej ekshumacji w Jedwabnym (Krzysztof Persak). Niezwykły jest biograficzny szkic Krzysztofa Czubaszka, który odkrył tożsamości polskiego świadka Stanisława Żemisa, autora wstrząsającej relacji z likwidacji getta w Łukowie. Jego losy pozostawały dotychczas nieznane. Obecną politykę historyczną i administrowanie pamięcią o Zagładzie komentuje Maciej Janowskie Andrzej Leder, a Stanisław Obirek zastanawia się nad postacią Jana Tomasza Grossa.

W numerze działy:

• Studia
• Sylwetki
• Z warsztatów badawczych
• Materiały
• Punkty Widzenia
• Omówienia, recenzje, przeglądy
• Upamiętnienia Zagłady
• Polemiki

A w nich między innymi:

• Yehuda Bauer o powstaniu w getcie warszawskim w 75. rocznicę
• Kamil Kijek o genezie zajść antysemickich w województwie kieleckim
• Barbara Engelking o pomocy dla Żydów środowisku komunistycznym w Warszawie
• Dariusz Libionka o szmalcownikach i ich karaniu inaczej
• Krzysztof Persak o ekshumacji w Jedwabnem
• Krzysztof Czubaszek o Stanisławie Żemisie [Stanisławie Żemińskim]
• Adam Puławski o śladach Zagłady w dokumentacji archiwalnej Chełma
• Audiencja Józefa Tenenbauma u prymasa Augusta Hlonda 3 czerwca 1946 r.
• Marcin Kula o Marcu 1968
• Maciej Janowski i Andrzej Leder o polityce historycznej
• wokół książki Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego

• Od redakcji

IN MEMORIAM

• Alexander Prusin [Orel Beilinson]

75. rocznica powstania w getcie warszawskim

• Yehuda Bauer, Powstanie w getcie warszawskim. Nowe spojrzenie

STUDIA

• Kamil Kijek, Zanim stał się Przytyk. Ruch narodowy a geneza zajść antyżydowskich w wojewódzkie kieleckim w latach 1931–1935
• Barbara Engelking, Żydzi i komuniści w okupowanej Warszawie
• Dariusz Libionka, Polska Podziemna wobec szantażystów i szmalcowników w Warszawie. Korekta obrazu
• Luiza Nader, Polscy obserwatorzy Zagłady. Studium przypadków z zakresu sztuk wizualnych – uwagi wstępne
• Adam Kopciowski, Przemoc antyżydowska w powojennej Polsce w świetle ksiąg pamięci
• Krzysztof Persak, Ekshumacja, której (prawie) nie było. Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Jedwabnem w 2001 r. i ich wyniki

SYLWETKI

• Krzysztof Czubaszek, Stanisław Żemis – świadek zagłady Żydów w Łukowie

Z WARSZTATÓW BADAWCZYCH

• Adam Puławski, „Benzyny zużyto 8 litrów”. Prozaizacja Zagłady na przykładzie dokumentacji Archiwum Państwowego w Lublinie Oddział w Chełmie
• Piotr Litka, Zdzisław Lorek, Grzegorz Pawlikowski, Śledztwo sędziego Władysława Bednarza w sprawie niemieckiego obozu zagłady Kulmhof
• Bożena Szaynok, Zatrzymane w archiwach. Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk w Poznaniu wobec tematyki żydowskiej na łamach czasopism katolickich (1945–1950)
• Marta Kubiszyn, Joanna Zętar, Miasto po Zagładzie. Dzielnica żydowska w Lublinie i jej upamiętnienia

MATERIAŁY

• Marta Tomczok, „Polecieć tam, gdzie nie ma getta, szopu…” Dziennik Rutki Laskier między nekroestetyką a nekropolityką
• Monika Adamczyk-Garbowska, Trzy wizyty w Auschwitz
• Joanna Tokarska-Bakir, Logika uniku. O protokole audiencji Josepha Tenenbauma u prymasa Augusta Hlonda 3 czerwca 1946 r.

PUNKTY WIDZENIA

• Maciej Janowski, Polskie obozy śmierci i polskie dobre imię
• Andrzej Leder, Konsekwencje doświadczenia Zagłady dla polskiej świadomości (i nieświadomości) społecznej
• Marcin Kula, Skończyły się obchody rocznicy Marca, porozmawiajmy więc o nim jeszcze raz, w perspektywie długiego trwania
• Stanisław Obirek, Każdy z nas potrzebuje czasu, czyli nie tylko o Janie Tomaszu Grossie
• Elżbieta Janicka, Sąsiedzi raz jeszcze

OMÓWIENIA

• Roman Romantsov, Od radzieckiej amnezji do ukraińskiej (nie)pamięci. Zagłada w pamięci kulturowej Ukrainy 1991–2017
• Jurij Radczenko, „Niemcy znaleźli u nich zrabowane żydowskie rzeczy idlatego ich rozstrzelali”: Kureń Bukowiński, Holocaust w Kijowie i świadectwo Marty Zybaczynskiej
• Daniel Logemann, Europejski wymiar Zagłady w książkach niemieckich historyków, czyli jak pisać o przemocy wobec Żydów wymierzonej nie przez Niemców
• Ariko Katō, Japońskie publikacje o Zagładzie wydane po 1995 r.

POLEMIKI

• Marcin Zaremba, CV pogromu
• Bożena Szaynok, Wokół nowej książki o pogromie Żydów w Kielcach
• Joanna Tokarska-Bakir, Odpowiedź na recenzje Bożeny Szaynok i Marcina Zaremby

RECENZJE

• Havi Dreifuss, Relations between Jews and Poles During the Holocaust. The Jewish Perspective [Jan Grabowski]
• Anne Kelly Knowles, Tim Cole, Alberto Giordano (red.), Geographies of the Holocaust [Jacek Leociak]
• Jerzy Kwiatkowski, 485 dni na Majdanku [Bartłomiej Krupa]
• Krzysztof Malicki, Poza wspólnotą pamięci. Życie i zagłada Żydów w pamięci mieszkańców rejonu podkarpackiego [Kaja Kaźmierska]
• Saul Friedländer, Dokąd prowadzi pamięć. Moje życie [Mateusz Florczak]
• Paweł Stępień, Zadanie „Chaskiel” Tadeusza Różewicza [Piotr Krupiński]
• Leon Volovici, Nacjonalizm i „kwestia żydowska” w Rumunii lat trzydziestych XX wieku [Bartłomiej Rusin]
• Grzegorz Rossoliński-Liebe, Bandera. Faszyzm, ludobójstwo, kult. Życie i mit ukraińskiego nacjonalisty [Paweł Kowal]
• Monica Rice, What? you are still alive? [Łukasz Krzyżanowski]
• Nikolay Koposov, Memory Laws, Memory Wars. The Politics of the Past in Europe and Russia [Jan Grabowski]

UPAMIĘTNIENIA ZAGŁADY

• Teresa Fazan, Andrzej Frączysty, Archiwum Ringelbluma: słowa i rzeczy
• Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, O wystawie „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu” w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie
• Dagmara Swałtek-Niewińska, „Żegota. Ukryta pomoc” – o Radzie Pomocy Żydom w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa
• Miranda Brethour, Upamiętnianie Zagłady w kraju multikulturalizmu. Kanada wobec spuścizny Zagłady od lat siedemdziesiątych do chwili obecnej