O prywatności w świecie nowych technologii. Asymetria przejrzystości / Aleksandra Binicewicz

Książka poddaje refleksji współczesne kłopoty z prywatnością w kontekście funkcjonowania nowych technologii rozwijanych w demokratycznych strukturach liberalnych społeczeństw zachodnich. Autorka posługuje się kategorią asymetrii przejrzystości, ażeby opowiedzieć o relacji jednostki (użytkownika, obywatela, konsumenta) z przedstawicielami rządów państw oraz międzynarodowych korporacji w zglobalizowanym świecie. Przygląda się budowanym przez technologiczne firmy iluzjom i tropi ich przejawy w konkretnych zjawiskach: dezinformacji, moderacji treści czy (mikro)targetowania reklam w serwisach społecznościowych. Kontekst jej badań stanowi filozoficzna refleksja nad postawami nowoczesności i ponowoczesności, ale także namysł nad prywatnością w perspektywie długiego trwania oraz szeroko nakreślona panorama procesów i wydarzeń historycznych (m.in. zimnej wojny, kontrkultury amerykańskiej czy narodzin Internetu).

Aleksandra Binicewicz – doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o kulturze i religii, adiunkt w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej dysertacja Kulturoznawcza analiza pojęcia prywatności w kontekście rozwoju nowych technologii przedkładana czytelnikowi w formie niniejszej książki została wyróżniona w XIV edycji konkursu Narodowego Centrum Kultury na najlepszą pracę doktorską z dziedzin nauk o kulturze.

Badania, których rezultaty przedstawia Aleksandra Binicewicz, reprezentują wszechstronne podejście, stroniąc od stanowiska determinizmu technologicznego i odsłaniając rozległe źródła historyczne i uwarunkowania kulturowe prywatności. Uważam tę pracę za doniosłe i oryginalne osiągnięcie naukowe, wnoszące istotny wkład do naszej wiedzy o kulturze współczesnej.
Prof. dr hab. Grzegorz Godlewski

Jestem przekonany, że praca Aleksandry Binicewicz jest przykładem efektywnie poznawczo zastosowanego języka filozoficznego do interpretacji fenomenu prywatności w przestrzeni działania nowych technologii medialnych. Konkluzje i analizy, które przedstawia autorka, są nie do przecenienia, gdy usiłujemy zrozumieć istotę zmian, które pojawiają się w przestrzeni publicznej pod wpływem nowych technologii.
Prof. dr hab. Eugeniusz Wilk

Wstęp

Rozdział 1. Procesy globalizacyjne współczesnego świata

1.1. Zimna wojna czy gorący pokój – źródła konfliktu

1.2. W poszukiwaniu nowego ładu świata

1.3. Widmo atomowej anihilacji

1.4. Amerykańska rewitalizacja Europy

1.5. Konsekwencje zimnej wojny

1.6. Globalizacja – czyli co?

1.7. Dwie fazy debaty o globalizacji

1.8. In principio: źródła globalizującej fali

1.9. Grzbiet fali: połowa wieku XX

1.10. McDonald’s, Pakt Północnoatlantycki i tweet papieża

1.11. Podsumowanie

Rozdział 2. Kontrkultura i rozwój nowych technologii

2.1. Zdefiniować kontestujących

2.2. Wzrost znaczenia młodzieży

2.3. (Nie)jednorodny obraz kontrkultury amerykańskiej

2.4. Hipisi: wolność i wspólnotowość

2.5. Tech-hippies

2.6. „The Whole Earth Catalog”: do it yourself

2.7. Janusowe oblicze technologii

2.8. The Whole Earth Network

2.9. Krótka historia Internetu

2.10. Pierwsza była idea: Charles Babbage, Ada Lovelace, Vannevar Bush

2.11. Rewolucja komputerowa

2.12. Rodzący się biznes przyjaznych technologii

2.13. Być gotowym, bronić się, nie zrywać łączności: militarne początki sieci

2.14. Technika umożliwiająca sieć

2.15. Od czterech węzłów do setek tysięcy połączeń

2.16. Społeczny wymiar Internetu: twórca, czyli użytkownik

2.17. Internet i sieć (W3)

2.18. Podsumowanie

Rozdział 3. Historia prób redefinicji prywatności

3.1. Starożytna Grecja i dychotomia: prywatne – publiczne

3.2. Hannah Arendt i triada: prywatne – publiczne – społeczne

3.3. To, co „publiczne” – dwa sposoby rozumienia terminu

3.4. Triumf tego, co społeczne

3.5. Publiczne i prywatne użycie rozumu (Immanuel Kant) oraz habermasowska sfera publiczna

3.6. Średniowieczne odrodzenie antyku: określenie ram czasowych nowożytności

3.7. Nowożytna transformacja życia jednostkowego

3.8. Narodziny intymności

3.9. Mieszczańskie źródło intymności

3.10. Publiczna jawność informacji a narodziny prasy

3.11. Związki prywatności z technologią i prawnymi regulacjami

3.12. Nagie dane (Giorgio Agamben)

3.13. Podsumowanie

Rozdział 4. Model interpretacyjny

4.1. Możliwe konceptualizacje pojęcia prywatności

A. Prywatność: pierwsze definicje

B. Prawo do prywatności w obliczu nowych technologii (Alan Westin)

C. Prawo(a?) do prywatności

D. Prywatność jako fundamentalne prawo osoby ludzkiej

E. Prywatność oparta na godności, prywatność oparta na wolności

F. Ujęcie prywatności w tradycyjnych modelach teoretycznych

G. Taksonomia prywatności Daniela J. Solove’a

4.2. Podstawa teoretyczna dla asymetrii przejrzystości

A. Definicja prywatności

B. Mechanizm kontroli przejrzystości

4.3. Czas (post)panoptyczny

4.4. Michel Foucault i oświecenie

4.5. Postawa nowoczesności – Kanta dopełnić Baudelaire’em

4.6. Michel Foucault – rycerz autonomii i liberalny obywatel (Richard Rorty)

4.7. Myślenie spontaniczno-praktyczne oraz metafizyczno-teoretyczne (Anna Pałubicka)

4.8. Gramatyka kultury europejskiej (Anna Pałubicka)

4.9. Ponowoczesna zmiana aksjologicznej hierarchii

4.10. Niejasne ramy postmodernizmu

4.11. Postmodernizm jako bohater pozytywny

4.12. Postmodernizm jako wichrzyciel porządku

4.13. Dlaczego nie postmodernizm

4.14. Model interpretacyjny

A. Definicja kultury

B. Dwie postawy (nowoczesność i ponowoczesność)

C. Historyczne upowszechnianie postaw na makropoziomie

D. Dwie kultury (dystansu i mezaliansu)

E. Quasi-kultura o charakterze hybrydowym

4.15. Podsumowanie

Rozdział 5. Asymetria przejrzystości

5.1. Ogólna charakterystyka kluczowych zagadnień

A. Upowszechnienie postawy ponowoczesności i rozwój nowych technologii

B. Fizykalny świat zdarzeń

C. Biurokracja: państwo i korporacja

D. Mechanizm kontroli przejrzystości i zachodni biurokratyczny konglomerat państwowo-korporacyjny

E. Dolina Krzemowa

5.2. Asymetria przejrzystości: trzy iluzje

A. Iluzja wyboru

B. Iluzja przestrzeni publicznej (publicznego)

C. Iluzja równości

5.3. Obecność quasi-kultury o charakterze hybrydowym

5.4. Ku przywróceniu regularności układu przejrzystości

5.5. Podsumowanie

Zakończenie

Podziękowania

Bibliografia

Indeks nazwisk