Między słowami. Narratorskie komentarze do mowy postaci w "Le Rouge et le Noir" Stendhala / Ewelina Marczak

Studium jest poświęcone opisowi form, jakie przybierają i funkcji, jakie pełnią narratorskie komentarze towarzyszące wypowiedziom postaci w powieści Stendhala Czerwone i Czarne. Książka składa się z części teoretycznej i materiałowej i jest analizowana w oryginalnej, francuskiej wersji. Wprowadzony przez autorkę aparat pojęciowy został zastosowany z powodzeniem, co pozwoliło na wskazanie dotąd niedostrzeżonych aspektów pisarstwa Stendhala; rzecz niełatwa w przypadku klasyka, którego twórczość była przedmiotem niezliczonych studiów. Ponieważ praca dotyczy form i funkcji mowy przytoczonej w narracji powieściowej, zainteresuje zarówno literaturoznawców, jak językoznawców.

Aleksander Wit Labuda, Uniwersytet Wrocławski

Monograficzne studium Eweliny Marczak przynosi wnikliwy, wyczerpujący i wszechstronny opis komentarzy narracyjnych składających się na sekwencje dialogowe w powieści Stendhala Le Rouge et le Noir. Definiując mowę przytoczoną E. Marczak traktuje ją jako tekstową jednostkę kompozycyjną i wzorem Jacqueline Authier-Revuz przyjmuje, że jej rzeczowym odniesieniem jest całe wydarzenie słowne, a nie tylko jego werbalny składnik. W ujęciu modelowym przedstawia zatem sekwencje dialogowe jako tekstową kombinację dwóch segmentów: komentarza narratora zwanego w pracy didaskaliami oraz cytatu. Komentarz werbalizuje niewerbalne składniki sytuacji komunikacyjnej takie jak nadawca, odbiorca, czas, miejsce, inne okoliczności. Cytat to wszelkiego typu słowne reprodukcje werbalnego składnika macierzystej sytuacji komunikacyjnej. O ile ten ostatni segment tekstowy od zawsze przyciągał uwagę badaczy i podlegał wielostronnym opisom, to komentarz narratora, czyli narracyjne didaskalia zdają się być Kopciuszkiem naukowego opisu i poświęcono im dotąd niewiele prac. Wybór Autorki
wydaje się zatem w tej perspektywie niezwykle istotny [...].

Elżbieta Biardzka, Uniwersytet Wrocławski

WSTĘP

1. Od didaskaliów dramatycznych do didaskaliów narracyjnych

Didaskalia dramatyczne

Didaskalia narracyjne jako przedmiot badań

2. Cel pracy

3. Istniejący stan wiedzy

Perspektywa językoznawcza

Perspektywa narratologiczna

4. Metoda badań

I

CZĘŚĆ TEORETYCZNA

ROZDZIAŁ 1. OD KOMUNIKACJI USTNEJ DO TEKSTOWEGO

ZAPISU ZDARZENIA KOMUNIKACYJNEGO

1. Wielostrumieniowość komunikacji face to face

2. Mowa ciała: oznaki głosowe, mimo-gestyczne i proksemiczne

3. Rola komunikacji niewerbalnej

4. Zapis zdarzenia komunikacyjnego

ROZDZIAŁ 2. GENETTOWSKA DYCHOTOMIA TEKSTÓW NARRACYJNYCH

1. Triada Genette’a

2. Opowiadanie o wydarzeniach

3. Opowiadanie o mówieniu

ROZDZIAŁ 3. MORFOLOGIA OPOWIADANIA O MÓWIENIU

1. Definicja didaskaliów narracyjnych

2. Status didaskaliów narracyjnych

3. Tematyka didaskaliów narracyjnych

4. Morfologia cytatów i techniki montażu

5. Delimitacja didaskaliów narracyjnych

Didaskalia narracyjne a cytat

Didaskalia narracyjne a opowiadanie o wydarzeniach

6. Rola didaskaliów narracyjnych

Funkcje didaskaliów na poziomie fabuły

Funkcje didaskaliów na poziomie kompozycji tekstu narracyjnego

II

CZĘŚĆ ANALITYCZNA

ROZDZIAŁ 1. ZAWARTOŚĆ TEMATYCZNA DIDASKALIÓW

NARRACYJNYCH: NIEWERBALNE ASPEKTY

RELACJONOWANEGO ZDARZENIA KOMUNIKACYJNEGO

1. Sceneria dialogu: didaskalia sytuacyjne

Kontekst rozmowy

Parametry czasowe

Parametry przestrzenne

Dekoracje, rekwizyty i oświetlenie

Podsumowanie

2. Osoby: didaskalia postaci

Identyfikacja uczestników zdarzenia komunikacyjnego

Portret fizyczny

Cechy fizyczne, o których mowa

Cechy fizyczne, które są znakami zamiast znaków słownych

Cechy fizyczne, które są odnotowywane obok mowy postaci

Portret głosowy

Etos głosowy

Gestykulacja głosowa

Bezsłowne manifestacje głosowe

Portret kinezyczny

Znaki ciała powiązane z językiem i kulturą

Znaki ciała wolne od kontekstów językowych i kulturowych

Portret psychiczny

Portret przestrzenny

Wejście na konwersacyjną scenę

Sceniczne va-et-vient

Zejście z konwersacyjnej sceny

Podsumowanie

3. Didaskalia cytowanej wypowiedzi

Komentarz metajęzykowy

Komentarz metatekstowy

Komentarz metawypowiedzeniowy

Podsumowanie

ROZDZIAŁ 2. SKŁADNIA OPOWIADANIA O MÓWIENIU –

SPOSOBY ŁĄCZENIA PRZYTACZANYCH SŁÓW POSTACI

Z PRZYTACZAJĄCYM KOMENTARZEM NARRATORA

1. Morfologia cytatów

2. Czasowniki komunikowania

3. Techniki montażu didaskaliów narracyjnych z różnymi formami cytatów

Mowa niezależna

Mowa zależna

Mowa pozornie zależna

Mowa znarratywizowana

Wysepki dosłowności i modalizacje przytoczeniowe

Kombinacje różnych technik cytowania

Podsumowanie

ROZDZIAŁ 3. ROLA DIDASKALIÓW NARRACYJNYCH

1. Funkcje fabularne

Funkcja autoryzująca i adresująca

Funkcja weryfikująca, kontaktująca i amplifikująca

2. Funkcje kompozycyjne

Funkcja fokalizująca

Funkcja hierarchizująca

Funkcja regulująca

Funkcja identyfikująca

Funkcja dydaktyczna

Funkcja korygująca

Funkcja polemiczna

Podsumowanie

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

1. Korpus tekstowy

Analizowana powieść

Źródła przykładów

2. Opracowania

INDEKS NAZWISK

RÉSUMÉ