Gospodarka a środowisko i ekologia. Wydanie III / Krzysztof Małachowski

Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie związków zachodzących między gospodarką a środowiskiem i ekologią, a więc odpowiedź na pytanie: ja­ki wpływ ma gospodarka człowieka na środowisko przyrodnicze i odwrotnie, chociaż oddziaływanie środowiska na systemy społeczno-gospodarcze było zawsze wyraźne i rzadko kwestionowane. Książka ta przedstawia istotę ścisłych powiązań gospodarki ze środowiskiem, jej wpływ na stan i za­grożenie przyrody oraz formy ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska.

Książka składa się z dziewięciu rozdziałów tworzących spójną i logiczną całość. W rozdziale pierwszym przedstawiono charakterystykę środowiska przyrodniczego, a także omówiono interakcję człowiek - środowisko. Rozdział drugi prezentuje społeczne, trzeci prawne, a czwarty ekonomiczne aspekty ochrony środowiska. W rozdziale piątym scharakteryzowano elementy związane z rachunkiem ekonomicznym w ochronie środowiska. Treścią kolejnego rozdziału są zagrożenia, głównie atmosfery, litosfery, hydrosfery i biosfery powodowane przez działalność gospodarczą człowieka. Charakte­rystykę motywów, form i kierunków ochrony przyrody zawarto w rozdziale siódmym. Zagadnienia dotyczące polityki ekonomicznej są przedmiotem ósmego rozdziału. Ostatni rozdział ujmuje problematykę związaną z integracją Polski z Unią Europejską w dziedzinie ochrony środowiska.

Publikacja przeznaczona jest głównie dla studentów wszystkich kierunków ekonomicznych i pokrewnych realizujących przedmioty: „Gospodarka a śro­dowisko", „Ochrona środowiska z gospodarką przestrzenną" i 'Ochrona środowiska". Będzie również przydatna studentom studiującym ochronę środo­wiska lub jej elementy, biologię i geografię w uniwersytetach oraz innych uczelniach. Z pracy tej mogą z całą pewnością korzystać uczniowie szkół po­nadgimnazjalnych w ramach biologii, geografii i ochrony środowiska.

Wprowadzenie - Krzysztof Małachowski 7

Rozdział 1
Środowisko przyrodnicze jako podstawa bytu i działalności człowieka - Eugeniusz Mazur 9
1.1. Istota, pojęcie i zakres środowiska przyrodniczego 9
1.2. Poglądy na rolę środowiska geograficznego w rozwoju społeczno-gospodarczym 15
1.3. Interakcja: środowisko - człowiek 19
1.3.1. Wpływ środowiska przyrodniczego na działalność człowieka 19
1.3.2. Zmienność wpływu środowiska przyrodniczego 22
1.3.3. Działalność człowieka w środowisku przyrodniczym 23
1.3.3.1. Rozwój stosunku człowieka do przyrody 23
1.3.3.2. Wpływ współczesnej gospodarki na środowisko przyrodnicze 27

Rozdział 2
Społeczne aspekty ochrony środowiska - Krzysztof Małachowski 29
2.1. Ekologia społeczna 29
2.2. Świadomość ekologiczna społeczeństwa 35
2.3. Edukacja ekologiczna 39
2.4. Pozarządowe organizacje i grupy ekologiczne 44

Rozdział 3
Prawne aspekty ochrony środowiska - Agnieszka Budziewicz-Guźlecka 55
3.1. Pierwsze uregulowania prawne w zakresie ochrony środowiska w Polsce 56
3.2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jako fundament uregulowań prawnych w Polsce 58
3.3. Podstawowe uregulowania prawne w Polsce 60
3.4. Elementy wspierające uregulowania prawne dotyczące ochrony środowiska w Polsce 68

Rozdział 4
Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska - Przemysław Pluskota 73
4.1. Podstawowe pojęcia ekonomiki środowiska 73
4.1.1. Ochrona środowiska w teorii ekonomii (ekonomiczne aspekty ochrony środowiska) 74
4.2. Ekonomiczne instrumenty (narzędzia) w ochronie środowiska 80
4.3. Systemy zarządzania środowiskowego 87
4.4. Waloryzacja i ekonomiczna wycena zasobów środowiska 92
4.5. Źródła finansowania ochrony środowiska 93

Rozdział 5
Rachunek ekonomiczny w ochronie środowiska - Piotr Szczypa 105
5.1.Pojęcie, charakterystyka i przesłanki rachunku ekonomicznego ochrony środowiska 105
5.2. Rodzaje, elementy i etapy rachunku ekonomicznego w ochronie środowiska 109
5.3. Straty (koszty) i korzyści w ochronie środowiska 111
5.4. Metody wyceny strat ekologicznych (kosztów ochrony środowiska) i korzyści ekologicznych 117
5.5. Rachunek ekonomiczny w ochronie środowiska a ekocontrolling 126
5.6. Narzędzia rachunkowości zarządczej wspomagające rachunek ekonomiczny w ochronie środowiska a rozwój lokalny 130

Rozdział 6
Zagrożenia środowiska powodowane przez działalność człowieka - Anna Drab-Kurowska 139
6.1. Zagrożenia i ochrona atmosfery 145
6.2. Zagrożenia i ochrona litosfery 151
6.3. Zagrożenia i ochrona hydrosfery 156
6.4. Zagrożenia i ochrona biosfery 162
6.5. Hałas i odpady jako problem współczesnego społeczeństwa 167
6.6. Obszary ekologicznego zagrożenia w kontekście równowagi ekologicznej 171
6.7. Monitoring środowiskowy 175

Rozdział 7
Ochrona środowiska przyrodniczego - Eugeniusz Mazur, Krzysztof Małachowski 177
7.1. Rozwój ruchu ochrony przyrody i środowiska 177
7.2. Rys historyczny ochrony przyrody i środowiska w Polsce 182
7.3. Motywy i kierunki ochrony przyrody 187
7.4. Formy ochrony przyrody 191
7.5. Przedmiot i założenia sozologii jako nowej dziedziny wiedzy o ochronie przyrody 200

Rozdział 8
Podstawy polityki ekologicznej - Ireneusz Jaźwiński 203
8.1. Istota i pojęcie polityki ekologicznej 203
8.2. Polityka ekologiczna a polityka ekonomiczna 204
8.3. Dziedziny polityki ekologicznej 205
8.4. Zrównoważony rozwój jako podstawa polityki ekologicznej 209
8.5. Podmioty polityki ekologicznej 215
8.6. Cele i kierunki polityki ekologicznej 219
8.7. Narzędzia polityki ekologicznej 224

Rozdział 9
Następstwa integracji Polski z Unią Europejską w dziedzinie ochrony środowiska - Ireneusz Jaźwiński, Krzysztof Małachowski 227
9.1. Integracja z Unią Europejską jako kluczowe uwarunkowanie dla ochrony środowiska w Polsce 227
9.2. Instytucje Unii Europejskiej oddziałujące na ochronę środowiska 227
9.3. Europejska Agencja Środowiska 229
9.4. Szósty Program Działania na rzecz Środowiska Unii Europejskiej 231
9.5. Wybrane warunki akcesji Polski do Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska 232

Bibliografia 237