Umowa o kumulatywne przystąpienie do długu jako sposób zabezpieczenia wierzytelności / Ewa Kosior

Ewa Kosior - doktor nauk prawnych; adwokat; specjalizuje się w prawie umów i kwestiach związanych z prawem wierzytelności; autorka kilkunastu publikacji z dziedziny prawa prywatnego.
Publikacja jest jedyną pozycją na rynku, w której kompleksowo omówiono instytucję kumulatywnego przystąpienia do długu, a obecnie odnotowuje się wzrost zainteresowania tą formą zabezpieczania wierzytelności. Przystąpienie do długu stosowane jest w celu restrukturyzacji zadłużenia, jako sposób wyjścia z trudnej sytuacji finansowej, a w związku z tym umowa zawierana jest po zaciągnięciu zobowiązania przez dłużnika głównego. Jednak najczęstsze przypadki przystąpienia do długu wiążą się z zaciągnięciem zobowiązania i udzieleniem kredytu, przystąpienie więc następuje z chwilą zaciągnięcia pierwotnego zobowiązania przez dłużnika głównego i nierzadko dotyczy przystąpienia do długu przyszłego.
W książce przedstawiono m.in. kryteria rozróżnienia pomiędzy poręczeniem a przystąpieniem do długu, sposób i formę zawarcia umowy, kształt podmiotowy umowy, jej przedmiot (rodzaj długu, który może zostać zabezpieczony w danej formie), dopuszczalność zabezpieczenia kompleksu długów lub długu globalnego, w tym przyszłego, a także rozróżnienie między ustawowym a umownym przystąpieniem do długu.
Publikacja skierowana jest przede wszystkim do pracowników instytucji finansowych zajmujących się zagadnieniem zabezpieczenia wierzytelności, banków, SKOK-ów, zainteresuje również prawników praktyków: sędziów, adwokatów, radców prawnych, notariuszy, a także aplikantów zawodów prawniczych.

Wykaz skrótów 11
Wprowadzenie 15
Rozdział I Zabezpieczenie wierzytelności w historii prawa - zagadnienia ogólne 19
1. Zabezpieczenie wierzytelności w prawie antycznym 19 2. Zabezpieczenie wierzytelności w Polsce do czasu rozbiorów 27 3. Zabezpieczenie wierzytelności w Polsce od czasu rozbiorów do II Rzeczypospolitej 28 3.1. Zabezpieczenie wierzytelności w Kodeksie Napoleona 28 3.2. Zabezpieczenie wierzytelności w systemach germańskich 33 3.3. Zabezpieczenie wierzytelności pod zaborem rosyjskim 36 4. Zmiana dłużnika pod rządami kodeksu zobowiązań 37 4.1. Translatywna zmiana dłużnika w kodeksie zobowiązań 37 4.2. Umowne kumulatywne przystąpienie do długu 42 4.3. Ustawowe kumulatywne przystąpienie do długu 44 4.4. Zasady wspólne dotyczące przejęcia długu 46 5. Przystąpienie do długu w okresie powojennym 48 6. Kierunki rozwoju zabezpieczeń wierzytelności w ujęciu historycznym 50
Rozdział II Konstrukcja umowy o kumulatywne przystąpienie do długu 53
1. Pojęcie i funkcja kumulatywnego przystąpienia do długu 53 2. Treść (elementy) umowy o kumulatywne przystąpienie do długu 55 3. Strony umowy 58 4. Forma umowy 61 5. Przedmiot umowy 66 5.1. Powinność świadczenia (dług) jako przedmiot zobowiązania 66 5.2. Dług osobisty 69 5.3. Dług z wadliwej czynności prawnej 71 5.4. Dług zaskarżalny i niezaskarżalny 73 5.5. Dług przyszły 75 5.6. Kompleks długów i dług o charakterze globalnym 84 5.7. Dług publicznoprawny 88 5.8. Dług solidarny 95 6. Charakter prawny umowy o kumulatywne przystąpienie do długu 97 6.1. Umowa zobowiązująca 97 6.2. Umowa gwarancyjna 99 6.3. Umowa kauzalna 102
Rozdział III Konfiguracje podmiotowe umowy o kumulatywne przystąpienie do długu 111
1. Umowa pomiędzy wierzycielem i przystępującym do długu a umowa z udziałem trzech podmiotów 111 2. Przystąpienie do długu w formie pactum in favorem tertii (art. 393 k.c.) 116 2.1. Warunki zawarcia umowy przystąpienia w formie pactum in favorem tertii 116 2.2. Pozycja prawna wierzyciela w razie zawarcia umowy przystąpienia w formie umowy na rzecz trzeciego 121 2.3. Pozycja prawna dłużnika łącznego i relacje między współdłużnikami 124 2.4. Uwagi dotyczące zastosowania konstrukcji pactum in favorem tertii (art. 393 k.c.) do umowy o przystąpienie do długu 125 3. Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią z obowiązku świadczenia (art. 392 k.c.) oraz niewłaściwe przejęcie długu (art. 521 § 2 k.c.) 127 4. Skuteczność umowy w świetle zgody na przystąpienie do długu podmiotów niebiorących udziału w umowie 132 4.1. Zgoda wierzyciela 132 4.2. Zgoda dłużnika 138 4.3. Zgoda na przystąpienie do długu a uznanie długu 140
Rozdział IV Charakter prawny i zakres odpowiedzialności dłużników 144
1. Solidarny charakter odpowiedzialności przystępującego 144 1.1. Podstawy ukształtowania odpowiedzialności dłużników w oparciu o zasadę solidarności 144 1.2. Solidarność długu i odpowiedzialności 155 1.3. Tożsamość i odmienność zobowiązań współdłużników w świetle zasady solidarnej odpowiedzialności dłużników łącznych 157 1.4. Zasada niezależności zobowiązań współdłużników 162 2. Dopuszczalność ukształtowania odpowiedzialności współdłużnika na zasadzie odpowiedzialności akcesoryjnej 165 3. Dopuszczalność ukształtowania odpowiedzialności współdłużnika na zasadzie odpowiedzialności subsydiarnej 169 4. Przedmiotowy zakres odpowiedzialności dłużników 171
Rozdział V Pozycja prawna podmiotów uczestniczących w umowie o kumulatywne przystąpienie do długu 174
1. Pozycja prawna podmiotów w ramach umowy o kumulatywne przystąpienie do długu 174 1.1. Pozycja prawna dłużników wobec wierzyciela 174 1.2. Pozycja prawna wierzyciela wobec dłużników 181 1.3. Pozycja prawna współdłużników solidarnych we wzajemnych relacjach 185
Rozdział VI Przystąpienie do długu a poręczenie 192
1. Uwagi wstępne 192 2. Charakter odpowiedzialności podmiotu zabezpieczającego dług 195 3. Zakres odpowiedzialności podmiotu zabezpieczającego dług 201 4. Prawo regresu 204 5. Kryteria rozróżnienia umowy poręczenia i umowy o kumulatywne przystąpienie do długu 209 6. Kumulatywne przystąpienie do długu i poręczenie w świetle prawa podatkowego 216
Rozdział VII Ustawowe przystąpienie do długu - przykłady, cechy charakterystyczne 218
1. Odpowiedzialność zbywcy i nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego za zobowiązania związane z jego prowadzeniem - art. 554 k.c. 218 2. Przystąpienie do długu państwowych osób prawnych (art. 40 § 2 k.c.) 229 3. Przystąpienie do długu w przypadku spółki cywilnej (art. 874 k.c.) 231 4. Odpowiedzialność nabywcy ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej (art. 10 k.s.h.) 232 5. Odpowiedzialność osoby przystępującej do spółki osobowej (art. 32 i 114 k.s.h.) 237 6. Odpowiedzialność osób zawierających umowę spółki osobowej z przedsiębiorcą jednoosobowym (art. 33 i 116 k.s.h.) 239 7. Inne przykłady ustawowego przystąpienia do długu 244 8. Umowne a ustawowe przystąpienie do długu 247
Zakończenie 255
Bibliografia 267
Wykaz aktów prawnych 279
Orzecznictwo 281