Zobowiązania. Część ogólna. Wydanie 4 / Adam Brzozowski, Elżbieta Skowrońska-Bocian, Jacek Jastrzębski, Maciej Kaliński

Autorzy przystępnie, w usystematyzowany i pogłębiony sposób przedstawiają zagadnienia części ogólnej zobowiązań:

• ich istotę, powstawanie, wykonanie, skutki niewykonania czy wygaśnięcia,

• treść i rodzaje świadczeń,

• kwestie dotyczące umów,

• szkody i odszkodowania.

Systematyka opracowania została oparta na podręczniku prof. Witolda Czachórskiego.

Poszczególne zagadnienia omówiono w aktualnym stanie prawnym, z przywołaniem orzecznictwa oraz piśmiennictwa. Wywód teoretyczny wsparto przykładami z praktyki prawniczej.

Autorzy wykorzystują swoje wieloletnie doświadczenia dydaktyczne nabyte podczas prowadzenia wykładów kursowych, seminariów i innych zajęć poświęconych problematyce objętej podręcznikiem oraz wynikające z aktywnego uczestnictwa w praktyce obrotu cywilnoprawnego.

Podręcznik jest przeznaczony dla słuchaczy studiów prawniczych, którzy kontynuują naukę prawa cywilnego. Będzie stanowił także pomoc dla praktyków obrotu cywilnoprawnego.

Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp | str. 15

Rozdział I

Wiadomości wstępne | str. 17
§ 1. Pojęcie prawa zobowiązań | str. 18
A. Uwagi wstępne | str. 18
B. Miejsce prawa zobowiązań i jego funkcja | str. 19
1. Prawo zobowiązań a prawo rzeczowe | str. 19
2. Prawo zobowiązań a prawo na dobrach niematerialnych | str. 20
3. Prawo zobowiązań a prawo spadkowe | str. 20
4. Prawo zobowiązań a część ogólna prawa cywilnego | str. 21
5. Prawo zobowiązań a prawo rodzinne | str. 21
§ 2. Źródła prawa zobowiązań | str. 24
A. Kodeks cywilny | str. 24
B. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny | str. 28
C. Przepisy pozakodeksowe | str. 28
D. Umowy międzynarodowe | str. 29
E. Systemy norm pozaprawnych jako źródło prawa | str. 29
F. Rola orzecznictwa sądowego i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego – odesłanie | str. 31
G. Prawo międzyczasowe w odniesieniu do zobowiązań | str. 32
§ 3. Systematyka podręcznika | str. 34

Rozdział II

Istota zobowiązania | str. 36
§ 1. Cechy i struktura zobowiązania | str. 36
§ 2. Dług i odpowiedzialność | str. 46

Rozdział III

Treść i rodzaje świadczenia | str. 49
§ 1. Pojęcie świadczeni | str. 50
§ 2. Oznaczenie świadczenia | str. 52
§ 3. Świadczenia w zobowiązaniach przemiennych i z upoważnieniem przemiennym | str. 54
§ 4. Możliwość świadczenia | str. 55
§ 5. Rodzaje świadcze | str. 59
A. Świadczenia jednorazowe, ciągłe i okresowe | str. 59
B. Świadczenia podzielne i niepodzielne | str. 64
C. Świadczenia oznaczone co do tożsamości i co do gatunku | str. 65
D. Świadczenia pieniężne | str. 66
1. Nominalizm i waloryzacja | str. 69
E. Odsetki | str. 72
F. Świadczenia uboczne | str. 77
G. Zwrot nakładów i wydatków | str. 77
H.1. Naprawienie szkody | str. 79
H.2. Reżimy odpowiedzialności | str. 81
H.3. Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej | str. 83
a) Zasada winy | str. 83
b) Zasada bezprawności | str. 85
c) Zasada ryzyka | str. 87
d) Odpowiedzialność absolutna | str. 88
e) Zasada słuszności | str. 89
H.4. Związek przyczynowy | str. 89
H.5. Pojęcie szkody | str. 92
H.6. Ustalenie rozmiarów szkody | str. 96
a) Dodatni i ujemny interes poszkodowanego | str. 99
b) Ciężar dowodu wysokości szkody | str. 100
H.7. Świadczenie odszkodowawcze | str. 100
H.8. Ograniczenia odpowiedzialności | str. 103
H.9. Funkcje odszkodowania | str. 103
H.10. Sposoby naprawienia szkody | str. 104

Rozdział IV

Wielość dłużników albo wierzycieli | str. 108
§ 1. Uwagi ogólne | str. 108
§ 2. Solidarność dłużników | str. 111
A. Konstrukcja prawna | str. 111
B. Istota solidarności | str. 112
C. Źródła solidarności | str. 114
§ 3. Sytuacja dłużników solidarnych w czasie trwania zobowiązania | str. 116
A. Roszczenia regresowe między współdłużnikami | str. 120
§ 4. Solidarność wierzycieli | str. 123
A. Istota i źródła | str. 123
B. Sytuacja wierzycieli solidarnych w czasie trwania zobowiązania | str. 123
C. Roszczenia regresowe między współwierzycielami | str. 125
D. Solidarność niewłaściwa | str. 125
§ 5. Zobowiązania podzielne i niepodzielne | str. 127
A. Zagadnienia ogólne | str. 127
B. Skutki wielości podmiotów przy świadczeniu podzielnym | str. 128
C. Skutki wielości podmiotów przy świadczeniu niepodzielnym | str. 128

Rozdział V

Powstanie zobowiązań – zagadnienia ogólne | str. 131

Rozdział VI

Umowy | str. 134
§ 1. Umowy jako źródło zobowiązań | str. 135
A. Pojęcie umowy | str. 135
B. Źródła prawa regulującego umowy | str. 146
C. Rodzaje umów w dziedzinie zobowiązań | str. 152
1. Umowy nazwane i nienazwane | str. 152
2. Umowy zobowiązujące i rozporządzające | str. 155
3. Umowy jednostronnie lub dwustronnie zobowiązujące. Umowy wzajemne | str. 156
4. Umowy konsensualne i realne | str. 157
5. Umowy odpłatne i nieodpłatne | str. 157
6. Umowy przysparzające | str. 158
7. Umowy kauzalne i abstrakcyjne | str. 159
8. Umowy losowe | str. 160
9. Umowy swobodnie negocjowane i umowy adhezyjne | str. 161
10. Umowy o zobowiązanie rezultatu i umowy o zobowiązanie należytej staranności | str. 162
11. Umowy konsumenckie | str. 164
§ 2. Treść i forma umów | str. 170
A. Swoboda umów, pojęcie | str. 170
B. Zasada swobody umów w świetle art. 3531 k.c. | str. 170
C. Granice swobody umów | str. 172
D. Forma umów. Odesłanie | str. 184
§ 3. Wzorce umowne | str. 185
A. Uwagi ogólne | str. 185
B. Charakter prawny wzorców umownych. Rodzaje wzorców. Zakres regulacji | str. 186
C. Zawarcie umowy przy użyciu wzorca | str. 188
§ 4. Niedozwolone klauzule umowne | str. 193
§ 5. Umowa przedwstępna | str. 200
§ 6. Umowy o świadczenie przez osobę trzecią lub na rzecz osoby trzecie | str. 207
A. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią | str. 207
B. Umowa o zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia | str. 209
C. Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej | str. 210
§ 7. Dodatkowe zastrzeżenia umowne | str. 211
A. Zadatek | str. 211
B. Umowne prawo odstąpienia | str. 212
C. Odstępne | str. 216

Rozdział VII

Bezpodstawne wzbogacenie | str. 217
§ 1. Pojęcie bezpodstawnego wzbogacenia i jego unormowanie | str. 218
A. Bezpodstawne wzbogacenie jako źródło zobowiązania | str. 218
B. Uregulowanie bezpodstawnego wzbogacenia w Kodeksie cywilnym | str. 219
C. Przesłanki roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia | str. 222
D. Przedmiot roszczenia | str. 225
E. Rozliczenia nakładów | str. 227
F. Zakres obowiązku zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Wygaśnięcie obowiązku zwrotu | str. 228
§ 2. Nienależne świadczenie | str. 231
A. Pojęcie nienależnego świadczenia | str. 231
B. Przypadki nienależnego świadczenia w świetle art. 410 § 2 k.c. | str. 233
C. Przepadek świadczenia | str. 237
D. Gry i zakłady | str. 238
§ 3. Zbieg roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z innymi roszczeniami | str. 239
A. Reguła ogólna | str. 239
B. Zbieg roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami odszkodowawczymi | str. 240

Rozdział VIII

Czyny niedozwolone | str. 243
§ 1. Uwagi wstępne | str. 245
§ 2. Odpowiedzialność za własne czyny | str. 46
§ 3. Wyrządzenie szkody przez kilka osób | str. 249
§ 4. Szkoda na osobie | str. 252
§ 5. Krzywda | str. 259
§ 6. Przedawnienie roszczeń deliktowych | str. 265
§ 7. Ciężar dowodu | str. 267
§ 8. Zbieg odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej | str. 268
§ 9. Odpowiedzialność przedkontraktowa | str. 271
§ 10. Odpowiedzialność władzy publicznej | str. 271
§ 11. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem aktu normatywnego | str. 274
§ 12. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem orzeczenia lub decyzji | str. 276
§ 13. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem orzeczenia lub decyzji | str. 278
§ 14. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu normatywnego | str. 280
§ 15. Odpowiedzialność na zasadzie słuszności | str. 281
§ 16. Odpowiedzialność za cudze czyny | str. 283
§ 17. Odpowiedzialność za powierzenie i za podwładnego | str. 284
§ 18. Odpowiedzialność za zwierzęta | str. 286
§ 19. Odpowiedzialność za wyrzucenie, wylanie bądź spadnięcie | str. 288
§ 20. Odpowiedzialność za zawalenie się budowli bądź oderwanie jej części | str.  289
§ 21. Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny | str. 289
§ 22. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z ruchem przedsiębiorstw i użyciem elementarnych sił przyrody | str. 293
§ 23. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem mechanicznych środków komunikacji | str. 296
§ 24. Odpowiedzialność za szkody poniesione w cudzym lub wspólnym interesie | str. 299
§ 25. Akcja prewencyjna | str. 299
§ 26. Odpowiedzialność deliktowa za szkody związane z ludzką prokreacją | str. 301

Rozdział IX

Wykonanie zobowiązań | str. 304
§ 1. Uwagi ogólne o wykonaniu zobowiązań | str. 305
A. Wprowadzenie | str. 305
B. Charakter prawny wykonania zobowiązania | str. 306
C. Zasada ogólna | str. 307
§ 2. Przedmiot wykonania. Osoby uczestniczące w wykonaniu zobowiązania | str. 312
A. Przedmiot wykonania | str. 312
1. Jakość świadczenia . | str. 312
2. Wykonanie częściowe | str. 314
3. Zmiana przedmiotu świadczenia | str. 315
4. Zarachowanie świadczenia na poczet kilku długów | str. 315
5. Zobowiązanie przemienne | str. 317
B. Osoby uczestniczące w wykonaniu | str. 317
1. Dłużnik i osoby trzecie | str. 317
2. Wierzyciel i osoby działające w jego imieniu | str. 320
§ 3. Miejsce i czas wykonania | str. 322
A. Miejsce wykonania zobowiązań . | str. 322
B. Czas wykonania zobowiązań | str. 323
§ 4. Wykonanie zobowiązań z umów wzajemnych . | str. 326
§ 5. Zasada pacta sunt servanda. Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania (klauzula rebus sic stantibus) | str. 327
A. Uwagi ogólne | str. 327
B. Uwagi szczegółowe | str. 329
§ 6. Prawo zatrzymania | str. 339
§ 7. Dowody wykonania zobowiązań | str. 340

Rozdział X

Skutki niewykonania zobowiązań | str. 344
§ 1. Uwagi ogólne. Systematyka i zakres regulacji | str. . 346
§ 2. Ogólne założenia odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie zobowiązania | str. 348
§ 3. Odpowiedzialność odszkodowawcza ex contractu . | str. 352
§ 4. Zakres okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność | str. 358
§ 5. Niemożliwość świadczenia | str. 367
A. Pojęcie niemożliwości. Zasady ogólne | str. 367
B. Zobowiązania wzajemne | str. 369
§ 6. Zwłoka i opóźnienie | str. 373
A. Pojęcie zwłoki i opóźnienia. Zasady ogólne | str. 373
B. Zobowiązania wzajemne | str. 386
§ 7. Nieuchronne (przewidywane, uprzednie, antycypacyjne) naruszenie zobowiązania | str. 388
§ 8. Kara umowna | str. 392
§ 9. Zwłoka wierzyciela | str. 397

Rozdział XI

Wygaśnięcie zobowiązań | str. 401
§ 1. Uwagi ogólne | str. 401
§ 2. Świadczenie w miejsce wykonania | str. 403
§ 3. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego | str. 404
§ 4. Potrącenie | str. 408
§ 5. Odnowienie  | str. 412
§ 6. Zwolnienie z długu  | str. 415

Rozdział XII

Zmiana wierzyciela lub dłużnika | str. 417
§ 1. Uwagi ogólne | str. 418
§ 2. Zmiana wierzyciela | str. 419
A. Uwagi ogólne o przenoszeniu praw podmiotowych | str. 419
B. Konstrukcja prawna przelewu . | str. 421
C. Ochrona dłużnika przy przelewie wierzytelności | str. 428
D. Wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela (subrogacja ustawowa) | str. 430
§ 3. Zmiana dłużnika | str. 437
A. Konstrukcja prawna zwalniającego przejęcia długu | str. 437
B. Kumulatywne przystąpienie do długu | str. 442

Rozdział XIII

Ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika | str. 445
§ 1. Pojęcie, cel i unormowanie ochrony | str. 446
A. Uwagi ogólne | str. 446
B. Ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Stanowisko Kodeksu cywilnego | str. 447
C. Tryb zaskarżenia | str. 455
D. Szczególne przypadki zastosowania roszczeń pauliańskich | str. 456