Stwierdzenie naruszenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i jego skutki w polskim procesie cywilnym / Maria Piaskowska Olga

W publikacji omówiono problematykę skutków, jakie dla polskiego procesu cywilnego wywołują lub powinny wywołać wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzające naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, w tym dotyczących potencjalnego wzruszenia prawomocnego orzeczenia sądu cywilnego (po uwzględnieniu skargi indywidualnej) oraz stosowania Konwencji przez sądy cywilne.

Poruszono także tematykę związaną z obowiązkiem wykonania orzeczenia ETPC i doboru właściwego środka służącego jego wykonaniu. W odniesieniu do tej kwestii odrębnie omówione zostały skutki, jakie dla procesu cywilnego wywołuje stwierdzenie naruszenia przepisu Konwencji mającego wymiar materialnoprawny i procesowy. Czytelnicy będą również mogli zapoznać się z kryteriami, jakim powinno odpowiadać wykonanie wyroku ETPC stwierdzającego naruszenie w krajowym postępowaniu cywilnym art. 6 lub 13 EKPC, z uwzględnieniem przypadków, w których środkiem właściwym do wykonania orzeczenia powinno być wznowienie postępowania.

Autorka odwołuje się do polskiej i zagranicznej literatury przedmiotu, zarówno z zakresu postępowania cywilnego, jak i praw człowieka oraz prawa konstytucyjnego, a także orzecznictwa – przede wszystkim Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego.

Książka jest przeznaczona dla pełnomocników procesowych, sędziów, aplikantów zawodów prawniczych oraz pracowników naukowych zajmujących się omawianą tematyką.

Wykaz skrótów  | str. 11

Wstęp   | str. 15

Rozdział I
System ochrony praw człowieka Rady Europy   | str. 25
1. Uwagi wprowadzające   | str. 25
2. Prawa i wolności chronione Europejską Konwencją Praw Człowieka   | str. 36
3. Wymiar proceduralny i materialny praw chronionych EKPC. Gwarancje proceduralne chronione Konwencją   | str. 75
4. Konwencyjny mechanizm ochrony praw człowieka   | str. 82
4.1. Uwagi wstępne   | str. 82
4.2. Zasada subsydiarności   | str. 83
4.3. Skarga indywidualna   | str. 90
5. Konkluzje   | str. 98

Rozdział II
Konstytucyjny system ochrony praw człowieka a Europejska Konwencja Praw Człowieka   | str. 100
1. Uwagi wprowadzające   | str. 100
2. Prawa i wolności chronione na mocy Konstytucji RP. Gwarancje procesowe w Konstytucji RP   | str. 102
3. Konstytucyjne środki ochrony praw i wolności oraz ich efektywność w rozumieniu art. 13 EKPC   | str. 121
4. Miejsce Konwencji w systemie polskiego prawa krajowego i obowiązek przestrzegania prawa międzynarodowego w świetle Konstytucji RP   | str. 133
5. Teoretyczne modele stosowania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w krajowym porządku prawnym   | str. 143
6. Konstytucyjny a konwencyjny zakres ochrony praw oraz doktryna marginesu oceny   | str. 145
7. Konkluzje   | str. 153

Rozdział III
Oddziaływanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na polski porządek prawny   | str. 156
1. Uwagi wprowadzające   | str. 156
2. Wykładnia stosowana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka   | str. 158
2.1. Uwagi wstępne   | str. 158
2.2. Konwencja jako żywy instrument (wykładnia ewolucyjna)   | str. 161
2.3. Autonomiczność niektórych pojęć użytych w EKPC   | str. 167
3. Orzeczenia ETPC – rodzaje, moc wiążąca oraz charakter prawny   | str. 171
3.1. Uwagi wstępne   | str. 171
3.2. Rodzaje merytorycznych orzeczeń wydawanych przez ETPC   | str. 171
3.3. Moc wiążąca orzeczeń ETPC oraz ich skutki   | str. 176
3.4. Charakter prawny wyroków ETPC   | str. 183
4. Obowiązek wykonania orzeczenia – wybór właściwego środka   | str. 190
5. Skutki generalne wyroków ETPC – wpływ wyroków ETPC na polski porządek prawny   | str. 197
5.1. Uwagi wstępne   | str. 197
5.2. Wpływ na proces stosowania prawa – Konwencja jako wzorzec i dialog między sądami   | str. 198
5.3. Wpływ na zmiany ustawodawcze   | str. 207
6. Skutki indywidualne wyroków ETPC dla porządku krajowego. Rodzaj stwierdzonego naruszenia a środek właściwy do wykonania orzeczenia   | str. 214
6.1. Uwagi wstępne   | str. 214
6.2. Środki indywidualne służące wykonaniu wyroku ETPC   | str. 214
6.3. Wymiar naruszenia przepisów EKPC i jego znaczenie dla wykonania orzeczenia w porządku krajowym   | str. 219
7. Konkluzje   | str. 224

Rozdział IV
Wznowienie postępowania w świetle zalecenia Rec(2000)2 a polski proces cywilny   | str. 227
1. Uwagi wprowadzające. Ponowne zbadanie sprawy a wznowienie postępowania w świetle zalecenia Rec(2000)2   | str. 227
2. Prawo do ponownego zbadania sprawy lub wznowienie postępowania jako środek indywidualny służący wykonaniu wyroku ETPC według zaleceń Komitetu Ministrów Rady Europy   | str. 232
3. Warunki wznowienia postępowania w rozumieniu zalecenia Rec(2000)2 i w orzecznictwie ETPC   | str. 235
3.1. Uwagi wstępne   | str. 235
3.2. Wznowienie postępowania w sprawie cywilnej jako środek właściwy do wykonania wyroku według ETPC   | str. 237
3.3. Zalecenie Rec(2000)2 – kryteria oceny zasadności wznowienia postępowania na gruncie prawa krajowego   | str. 244
3.4. Wykonanie zalecenia Rec(2000)2 przez państwa‑strony Konwencji w aspekcie ponownego zbadania lub wznowienia postępowania cywilnego   | str. 249
4. Wznowienie postępowania cywilnego jako środek indywidualny wykonania wyroku ETPC w polskiej procedurze cywilnej de lege lata   | str. 257
4.1. Uwagi wstępne   | str. 257
4.2. Dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania oraz podstawy normatywne wznowienia   | str. 258
4.3. Wyrok ETPC jako podstawa wznowienia postępowania w orzecznictwie krajowym   | str. 273
4.3.1. Uwagi wstępne  | str. 273
4.3.2. Orzecznictwo Sądu Najwyższego   | str. 273
4.3.3. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego   | str. 281
4.3.4. Podsumowanie   | str. 284
4.4. Wyrok ETPC jako podstawa do wznowienia postępowania w doktrynie procesu cywilnego   | str. 286
5. Zasada stabilności orzeczeń oraz prawa osób trzecich a potrzeba wznowienia postępowania cywilnego po wyroku ETPC stwierdzającym naruszenie Konwencji w wymiarze procesowym   | str. 298
6. Wznowienie postępowania karnego na skutek wyroku ETPC stwierdzającego naruszenie Konwencji   | str. 305
7. Konkluzje   | str. 310

Rozdział V
Ponowne zbadanie sprawy i prejudycjalność wyroków ETPC a polski proces cywilny. Uwagi de lege lata i de lege ferenda   | str. 312
1. Uwagi wstępne   | str. 312
2. Potencjalna dopuszczalność wzruszenia prawomocnego orzeczenia po wyroku ETPC stwierdzającym naruszenie Konwencji   | str. 315
2.1. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia   | str. 315
2.2. Skarga nadzwyczajna   | str. 330
2.3. Skarga konstytucyjna   | str. 338
2.4. Powództwo opozycyjne   | str. 342
3. Związanie prejudycjalne sądu cywilnego orzeczeniem ETPC   | str. 346
3.1. Uwagi wstępne   | str. 346
3.2. Problematyka związania sądu cywilnego wyrokiem ETPC w sprawie odszkodowawczej   | str. 348
3.3. Zakres związania wyrokiem ETPC w postępowaniu cywilnym   | str. 361
4. Skutki orzeczenia ETPC stwierdzającego naruszenie gwarancji procesowych dla procesu cywilnego. Uwagi de lege ferenda   | str. 364
5. Konkluzje   | str. 367

Wnioski końcowe   | str. 371

Bibliografia   | str. 377

Wykaz orzeczeń   | str. 417