Środki obrony pozwanego w postępowaniu przed sądem I instancji

Zagadnienie prawem dozwolonych form obrony pozwanego jest niezwykle doniosłe praktycznie, ponieważ od przyjętej in concreto linii obrony procesowej zależeć będzie nie tylko czas trwania i przebieg postępowania, ale także efekt finalny w postaci rozstrzygnięcia sądowego kończącego postępowanie w sprawie.

W publikacji omówiono różnego rodzaju zarzuty: materialne, procesowe i mieszane; zaprzeczenie procesowe i powództwo wzajemne, a także przedstawiono konsekwencje prawne biernej postawy pozwanego i uznanie przez niego powództwa. Przytoczono również orzecznictwo sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i zaprezentowano dorobek nauki postępowania cywilnego.

Uwzględniono ostatnią dużą nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego z 4 lipca 2019 r., a także inne zmiany wynikające m.in. z tzw. tarcz antykryzysowych.

Książka zainteresuje przede wszystkim prawników praktyków: sędziów, adwokatów, radców prawnych. Może również posłużyć jako literatura uzupełniająca na potrzeby przygotowania do egzaminu z postępowania cywilnego nie tylko dla studentów prawa, lecz także aplikantów wszystkich zawodów prawniczych.

Wykaz skrótów | str. 13

Wprowadzenie | str. 17

Rozdział I

Brak obrony | str. 21

Magdalena Skibińska

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 21
2. | str. Klasyfikacja skutków procesowych niepodjęcia obrony przez pozwanego | str. 23
3. | str. Skutki procesowe niepodjęcia obrony przez pozwanego | str. 25

3.1. | str. Sporządzenie planu rozprawy bez udziału pozwanego i obciążenie pozwanego kosztami | str. 25

3.2. | str. Uznanie faktów za przyznane | str. 27

3.3. | str. Zawieszenie postępowania | str. 29

3.4. | str. Zwrot odpowiedzi na pozew i wydanie wyroku zaocznego | str. 31

3.5. | str. Obciążenie pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu | str. 39

3.6. | str. Skazanie pozwanego na grzywnę | str. 41

4. | str. Podsumowanie | str. 43

Rozdział II

Uznanie powództwa | str. 45

Andrzej Olaś

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 45
2. | str. Charakter prawny uznania powództwa | str. 46

2.1. | str. Uznanie powództwa jako oświadczenie woli i wiedzy | str. 46

2.2. | str. Uznanie powództwa jako czynność procesowa | str. 48

2.2.1. | str. Uznanie powództwa a uznanie długu (roszczenia) | str. 48

2.2.2. | str. Uznanie powództwa a zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia | str. 50

2.2.3. | str. Uznanie powództwa a spełnienie świadczenia | str. 50

3. | str. Legitymacja do uznania powództwa i zakres podmiotowy uznania powództwa | str. 51
4. | str. Zakres przedmiotowy uznania powództwa | str. 53
5. | str. Forma i treść oświadczenia o uznaniu powództwa | str. 54
6. | str. Uznanie powództwa przez pełnomocnika procesowego | str. 55
7. | str. Granice czasowe uznania powództwa | str. 56
8. | str. Związanie sądu uznaniem powództwa i jego granice | str. 56
9. | str. Skutki uznania powództwa | str. 59
10. | str. Odwołalność uznania powództwa | str. 60
11. | str. Uznanie powództwa a inne środki obrony pozwanego w procesie | str. 62
12. | str. Uznanie powództwa a koszty procesu | str. 63
13. | str. Podsumowanie | str. 66

Rozdział III

Zaprzeczenie procesowe | str. 67

Maciej Rzewuski

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 67
2. | str. Istota i przedmiot zaprzeczenia procesowego | str. 67
3. | str. Rodzaje zaprzeczenia procesowego | str. 69
4. | str. Skutki procesowe zaprzeczenia i braku zaprzeczenia | str. 73
5. | str. Zaprzeczenie w świetle nowelizacji k.p.c. z 4.07.2019 r. | str. 75

5.1. | str. Stan prawny sprzed nowelizacji | str. 75

5.2. | str. Cel nowelizacji | str. 76

5.3. | str. Ocena wprowadzonych zmian | str. 77

5.4. | str. Wątpliwości praktyczne | str. 78

6. | str. Podsumowanie | str. 81

Rozdział IV

Zarzut niedopuszczalności drogi sądowej w sprawach cywilnych | str. 83

Ireneusz Wolwiak

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 83
2. | str. Zarzut niedopuszczalności drogi sądowej jako przesłanki procesowej | str. 87
3. | str. Bezwzględna niedopuszczalność drogi sądowej | str. 92
4. | str. Pojęcie sprawy cywilnej | str. 93
5. | str. Względna niedopuszczalność drogi sądowej | str. 97
6. | str. Zarzut niedopuszczalności drogi sądowej jako następstwo porozumienia | str. 105
7. | str. Podsumowanie | str. 105

Rozdział V

Zarzut braku zdolności sądowej lub zdolności procesowej | str. 107

Magdalena Rzewuska

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 107
2. | str. Pojęcia zdolności sądowej i zdolności procesowej | str. 107
3. | str. Skutki braku zdolności sądowej lub zdolności procesowej | str. 112
4. 4. | str. Istota zarzutu braku zdolności sądowej lub braku zdolności procesowej | str. 121
5. | str. Podsumowanie | str. 122

Rozdział VI

Zarzut niewłaściwości sądu | str. 125

Magdalena Skibińska

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 125
2. | str. Niewłaściwość usuwalna i nieusuwalna a stwierdzenie niewłaściwości sądu | str. 128
3. | str. Klasyfikacja zarzutu niewłaściwości sądu | str. 130
4. | str. Zgłoszenie przez pozwanego zarzutu niewłaściwości sądu | str. 132
5. | str. Konsekwencje podniesienia zarzutu niewłaściwości sądu | str. 138
6. | str. Dopuszczalność odwołania zarzutu niewłaściwości sądu | str. 141
7. | str. Podsumowanie | str. 143

Rozdział VII

Zarzut niewłaściwego określenia wartości przedmiotu sporu | str. 145

Andrzej Zielony

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 145
2. | str. Sądowa weryfikacja wartości przedmiotu sporu | str. 146
3. | str. Chwila podniesienia zarzutu | str. 147
4. | str. Charakter i treść zarzutu | str. 149
5. | str. Postępowanie wywołane zgłoszeniem zarzutu | str. 149
6. | str. Skutki sprawdzenia wartości przedmiotu sporu | str. 151
7. | str. Podsumowanie | str. 152

Rozdział VIII

Zarzut niewłaściwego trybu postępowania | str. 153

Joanna Derlatka

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 153
2. | str. Niejednolitość pojęcia trybu postępowania | str. 154
3. | str. Niewłaściwość trybu postępowania w świetle art. 202 k.p.c. | str. 156
4. | str. Istota i skutki zarzutu niewłaściwości trybu postępowania | str. 158
5. 5. | str. Niewłaściwość trybu jako okoliczność uwzględniana przez sąd z urzędu | str. 163
6. | str. Niewłaściwość trybu postępowania a kontrola instancyjna | str. 165
7. | str. Podsumowanie | str. 169

Rozdział IX

Zarzut stanu zawisłości sprawy | str. 171

Joanna May

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 171
2. | str. Istota i charakter prawny zawisłości sprawy | str. 172
3. | str. Granice zawisłości sprawy | str. 175
4. | str. Zarzut zawisłości sprawy jako środek obrony | str. 178
5. | str. Skutki prawne podniesienia zarzutu zawisłości sprawy | str. 180
6. | str. Podsumowanie | str. 180

Rozdział X

Zarzut powagi rzeczy osądzonej | str. 183

Magdalena Rzewuska

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 183
2. | str. Pojęcie i istota powagi rzeczy osądzonej | str. 184
3. | str. Exceptio rei iudicatae | str. 186
4. | str. Granice powagi rzeczy osądzonej | str. 188
5. | str. Skutki res iudicata | str. 192
6. | str. Podsumowanie | str. 197

Rozdział XI

Zarzut rzeczy ugodzonej | str. 199

Aleksandra Partyk

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 199

1.1. | str. Ugodowe zakończenie sporu | str. 199

1.2. | str. Ugoda sądowa | str. 201

1.3. | str. Ugoda zawarta przed mediatorem | str. 203

1.4. | str. Ugoda pozasądowa | str. 204

2. | str. Powołanie się na rem transactam w toku postępowania sądowego | str. 205
3. | str. Skutki stwierdzenia stanu powagi rzeczy ugodzonej | str. 207
4. | str. Res transacta ares iudicata | str. 211
5. | str. Podsumowanie | str. 212

Rozdział XII

Zarzut zawarcia umowy o mediację | str. 213

Arkadiusz Bieliński

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 213
2. | str. Umowa o mediację i skutki jej zawarcia | str. 215
3. | str. Zarzut zawarcia umowy o mediację – moment zgłoszenia i skutki jego podniesienia | str. 217
4. | str. Podsumowanie | str. 220

Rozdział XIII

Zarzut naruszenia reguł prekluzji dowodowej | str. 223

Maciej Rzewuski

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 223
2. | str. Istota prekluzji dowodowej | str. 224
3. | str. Podstawy prekluzji dowodowej | str. 226

3.1. | str. Przepis art. 2053 k.p.c. | str. 226

3.2. | str. Przepis art. 20512 k.p.c. | str. 230

3.3. | str. Przepis art. 4585 k.p.c. | str. 231

4. | str. Następstwa naruszenia reguł prekluzji dowodowej | str. 237
5. | str. Reakcja pozwanego na wadliwe (nie)zastosowanie reguł prekluzyjnych przez sąd pierwszej instancji | str. 241
6. | str. Podsumowanie | str. 244

Rozdział XIV

Zarzuty zawarcia, ważności i skuteczności umowy dowodowej | str. 247

Joanna Derlatka

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 247
2. | str. Zarzut nieważności i bezskuteczności umowy dowodowej | str. 251
3. | str. Zawarcie umowy w sprawie z określonego stosunku prawnego – uwagi szczegółowe | str. 260
4. 4. | str. Cezura czasowa zarzutów wynikających z zawarcia umowy dowodowej | str. 263
5. | str. Skutek podniesienia zarzutu zawarcia umowy dowodowej | str. 264
6. | str. Zgłoszenie zarzutu na etapie instancyjnej kontroli orzeczenia | str. 267
7. | str. Podsumowanie | str. 271

Rozdział XV

Zarzut nadużycia prawa procesowego | str. 273

Bartłomiej Kowalczyk

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 273
2. | str. Kodeksowa regulacja nadużycia prawa procesowego | str. 274

2.1. | str. Klauzula generalna | str. 274

2.2. | str. Stypizowane w Kodeksie postępowania cywilnego przypadki nadużycia prawa procesowego | str. 278

3. | str. Zarzut nadużycia prawa procesowego | str. 279
4. | str. Podsumowanie | str. 282

Rozdział XVI

Zarzut braku jurysdykcji krajowej | str. 283

Ireneusz Wolwiak

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 283
2. | str. Jurysdykcja krajowa jako przesłanka procesowa | str. 284
3. | str. Badanie jurysdykcji krajowej | str. 289
4. | str. Umowy jurysdykcyjne | str. 296
5. | str. Wdanie się w spór | str. 300
6. | str. Środki obrony pozwanego wobec podziału jurysdykcji | str. 302
7. | str. Środki zaskarżenia | str. 305
8. | str. Podsumowanie | str. 307

Rozdział XVII

Zarzut istnienia zapisu na sąd polubowny | str. 309

Arkadiusz Bieliński

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 309
2. | str. Moment podniesienia zarzutu istnienia zapisu na sąd polubowny | str. 310
3. | str. Zakres kognicji sądu przy ocenie zarzutu istnienia zapisu na sąd polubowny | str. 313
4. | str. Przesłanki skutkujące nieuwzględnieniem zarzutu istnienia zapisu na sąd polubowny | str. 314
5. | str. Podsumowanie | str. 318

Rozdział XVIII

Zarzut przedwczesności powództwa | str. 319

Bartosz Trocha

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 319
2. | str. Uwagi pojęciowe | str. 319
3. | str. Istota zarzutu przedwczesności powództwa | str. 324

3.1. | str. Założenia ogólne | str. 324

3.2. | str. Zagadnienie wymagalności | str. 325

3.3. | str. Dopuszczalność zarzutu przedwczesności powództwa w kontekście rodzaju powództwa | str. 327

3.4. | str. Przedwczesność powództwa a inne przypadki wytoczenia powództwa w niewłaściwym czasie | str. 329

4. | str. Charakter zarzutu przedwczesności powództwa | str. 335
5. | str. Zgłoszenie zarzutu przedwczesności powództwa | str. 340
6. | str. Kontekst kolizyjny | str. 346
7. | str. Podsumowanie | str. 346

Rozdział XIX

Zarzut przedawnienia roszczenia | str. 347

Bartłomiej Kowalczyk

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 347
2. | str. Ogólna charakterystyka instytucji przedawnienia | str. 347
3. | str. Bezpośredni skutek upływu terminu przedawnienia | str. 352
4. | str. Zarzut przedawnienia i jego podniesienie w procesie | str. 354
5. | str. Skutki podniesienia skutecznego zarzutu przedawnienia | str. 362
6. | str. Obrona powoda przed zarzutem przedawnienia | str. 363
7. | str. Przedawnienie roszczeń przeciwko konsumentom | str. 364
8. | str. Podsumowanie | str. 367

Rozdział XX

Zarzut wygaśnięcia roszczenia | str. 369

Bartosz Trocha

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 369
2. | str. Uwagi pojęciowe | str. 369
3. | str. Istota zarzutu wygaśnięcia roszczenia | str. 375
4. | str. Charakter zarzutu wygaśnięcia roszczenia | str. 382
5. | str. Zgłoszenie zarzutu wygaśnięcia roszczenia | str. 385
6. | str. Kontekst kolizyjny i egzekucyjny | str. 391
7. | str. Podsumowanie | str. 392

Rozdział XXI

Zarzut potrącenia | str. 393

Andrzej Olaś

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 393
2. | str. Podstawa zarzutu potrącenia | str. 394

2.1. | str. Potrącenie ustawowe | str. 394

2.2. | str. Potrącenie umowne | str. 397

3. | str. Charakter prawny zarzutu potrącenia | str. 399

3.1. | str. Relacja pomiędzy zarzutem potrącenia w procesie a potrąceniem jako czynnością prawa materialnego | str. 399

3.2. | str. Zarzut potrącenia jako czysty środek obronny | str. 402

4. | str. Postacie zarzutu potrącenia | str. 403
5. | str. Podstawa faktyczna i dowodowa zarzutu potrącenia | str. 405

5.1. | str. Istota oraz cel ograniczeń zawartych w art. 2031 § 1 k.p.c. | str. 405

5.2. | str. Wymogi dotyczące wierzytelności | str. 405

5.3. | str. Podstawa faktyczna i dowodowa zarzutu potrącenia w wybranych postępowaniach odrębnych | str. 408

5.4. | str. Skutki uchybienia wymogom co do podstawy faktycznej i dowodowej potrącenia | str. 411

6. | str. Granice temporalne zgłoszenia zarzutu potrącenia | str. 412
7. | str. Forma i treść zarzutu potrącenia | str. 415
8. | str. Zarzut potrącenia a ciężar przytoczenia i ciężar dowodu | str. 418
9. | str. Podsumowanie | str. 418

Rozdział XXII

Zarzut braku interesu prawnego | str. 421

Joanna May

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 421
2. | str. Pojęcie interesu prawnego | str. 422
3. | str. Zarzut braku interesu prawnego w powództwie o świadczenie | str. 424
4. | str. Zarzut braku interesu prawnego w powództwie o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa | str. 426
5. | str. Zarzut braku interesu prawnego w powództwie o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa | str. 429
6. | str. Skutki prawne podniesienia zarzutu braku interesu prawnego | str. 430
7. | str. Podsumowanie | str. 432

Rozdział XXIII

Zarzut nadużycia prawa podmiotowego | str. 435

Aleksandra Partyk

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 435
2. | str. Domniemanie korzystania z praw podmiotowych zgodnie z prawem | str. 437
3. | str. Próba definicji pojęcia „zasady współżycia społecznego” | str. 439
4. | str. Specyfika zarzutu nadużycia prawa podmiotowego | str. 441
5. | str. Uwzględnienie stanu nadużycia prawa podmiotowego z urzędu | str. 443
6. | str. Formułowanie konkretnej zasady współżycia społecznego | str. 443
7. | str. Zasada czystych rąk | str. 445
8. | str. Zarzut przedawnienia jako nadużycie prawa podmiotowego | str. 446
9. | str. Sądowa ocena zarzutu nadużycia prawa podmiotowego | str. 447
10. | str. Podsumowanie | str. 449

Rozdział XXIV

Powództwo wzajemne | str. 451

Andrzej Zielony

1. | str. Uwagi wprowadzające | str. 451
2. | str. Charakter prawny powództwa wzajemnego | str. 455
3. | str. Warunki dopuszczalności powództwa wzajemnego | str. 458

3.1. | str. Uwagi wstępne | str. 458

3.2. | str. Stan sprawy w toku | str. 460

3.3. | str. Identyczność (tożsamość) stron | str. 461

3.4. | str. Wystąpienie z powództwem wzajemnym na odpowiednim etapie postępowania | str. 463

3.5. | str. Związek z powództwem głównym albo zdatność roszczenia wzajemnego do potrącenia z roszczeniem głównym | str. 466

3.5.1. | str. Związek z powództwem głównym | str. 466

3.5.2. | str. Zdatność roszczenia wzajemnego do potrącenia z roszczeniem głównym | str. 469

4. | str. Właściwość sądu | str. 472
5. | str. Wniesienie i rozpoznanie powództwa wzajemnego | str. 473
6. | str. Przekazanie sprawy na podstawie art. 205 k.p.c. | str. 478
7. | str. Podsumowanie | str. 480

Bibliografia | str. 483

O autorach | str. 511