Pozycja procesowa podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych w postępowaniu karnym, karnym skarbowym oraz w przedmiocie odpowiedz / Jakub Znamierowski

Publikacja stanowi kompleksowe opracowanie porządkujące najnowszy stan wiedzy na temat pozycji procesowej podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych, czyli osób odpowiadających w związku z przestępstwem lub przestępstwem skarbowym oskarżonego. Autor przeanalizował czynniki determinujące zakres gwarancji procesowych tych podmiotów oraz zbadał, jakie gwarancje procesowe przysługują im na gruncie Konstytucji RP oraz najważniejszych aktów prawa międzynarodowego i prawa UE.

W publikacji przedstawiono propozycję konstytucyjnego oraz prawnomiędzynarodowego i unijnego standardu gwarancji procesowych tych podmiotów, jak również przeanalizowano i porównano ich status procesowy na poziomie regulacji ustawowych – Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu karnego skarbowego i ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (m.in. kwestie prawa do obrony, domniemania niewinności oraz reprezentacji w postępowaniu).

Monografia zawiera liczne wskazówki interpretacyjne oraz postulaty dotyczące potrzebnych zmian legislacyjnych w zakresie, w jakim kształtują one pozycję procesową tytułowych podmiotów – zarówno w odniesieniu do kwestii modelowych, jak i szczegółowych rozwiązań normatywnych.

Książka jest przeznaczona dla adwokatów, radców prawnych, prokuratorów, sędziów oraz aplikantów tych zawodów prawniczych. Może zainteresować również naukowców zajmujących się prawem karnym i procedurą karną oraz legislatorów.

Wykaz skrótów | str. 15

Przedmowa | str. 19

Wstęp | str. 21

Rozdział I

Geneza podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 37

Rozdział II

Materialnoprawne determinanty pozycji procesowej podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 53

1. Podstawy odpowiedzialności podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 54

1.1. Podstawy odpowiedzialności podmiotu zbiorowego | str. 54

1.2. Podstawy odpowiedzialności quasi-oskarżonych | str. 66

1.2.1. Podstawy odpowiedzialności podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej | str. 66

1.2.2. Podstawy odpowiedzialności podmiotów zobowiązanych | str. 71

1.2.3. Podstawy odpowiedzialności właściciela przedsiębiorstwa zagrożonego
przepadkiem | str. 77

2. Charakter odpowiedzialności podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 82

2.1. Konstytucyjne kryteria oceny charakteru odpowiedzialności podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 82

2.2. Prawnomiędzynarodowe i prawnounijne kryteria oceny charakteru odpowiedzialności podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 97

2.3. Klasyfikacja charakteru odpowiedzialności podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 111

2.3.1. Charakter odpowiedzialności podmiotu zbiorowego | str. 111

2.3.2. Charakter odpowiedzialności quasi-oskarżonych | str. 120

2.3.2.1. Charakter odpowiedzialności podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej | str. 120

2.3.2.2. Charakter odpowiedzialności podmiotów zobowiązanych | str. 126

2.3.2.3. Charakter odpowiedzialności właściciela przedsiębiorstwa zagrożonego przepadkiem | str. 134

3. Porównanie odpowiedzialności grożącej podmiotowi zbiorowemu i quasi-oskarżonym oraz konsekwencje niedopasowania poziomu gwarancji procesowych do rodzaju, charakteru i stopnia surowości odpowiedzialności | str. 136

Rozdział III

Konstytucyjny, prawnomiędzynarodowy i unijny standard gwarancji procesowych podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 139

1. Zakres podmiotowy gwarancji procesowych ujętych w regulacjach konstytucyjnych, prawnomiędzynarodowych i prawa UE | str. 141

1.1. Kwestia objęcia podmiotów korporacyjnych gwarancjami adresowanymi do osób fizycznych | str. 141

1.2. Zastosowanie do podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych normatywnych determinantów zakresu podmiotowego poszczególnych gwarancji procesowych | str. 145

1.2.1. Objęcie podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych zakresem podmiotowym prawa do rzetelnego
procesu | str. 145

1.2.2. Objęcie podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych zakresem podmiotowym prawa do obrony | str. 151

1.2.3. Objęcie podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych zakresem podmiotowym domniemania
niewinności | str. 156

1.2.4. Objęcie podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych zakresem podmiotowym prawa do zaskarżenia orzeczeń i decyzji | str. 159

2. Kształt gwarancji procesowych ujętych w regulacjach konstytucyjnych, prawa międzynarodowego
   i prawa UE | str. 161

2.1. Prawo do rzetelnego procesu | str. 161

2.2. Prawo do obrony | str. 192

2.3. Domniemanie niewinności | str. 215

2.4. Prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji | str. 221

3. Standard minimalny gwarancji procesowych podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych na gruncie Konstytucji RP, prawa międzynarodowego i prawa UE | str. 229

Rozdział IV

Gwarancje oraz obowiązki procesowe podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych na gruncie ustawowym | str. 243

1. Prawo do obrony | str. 244

1.1. Zastosowanie art. 6 k.p.k. do podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 245

1.2. Odpowiedni czas i możliwość przygotowania obrony | str. 256

1.3. Obrona formalna podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 268

1.3.1. Ustanowienie oraz wyznaczenie obrońcy podmiotu zbiorowego i pełnomocnika quasi-oskarżonych | str. 270

1.3.1.1. Ustanowienie obrońcy podmiotu zbiorowego i pełnomocnika quasi-oskarżonych z wyboru | str. 271

1.3.1.2. Wyznaczenie obrońcy podmiotu zbiorowego i pełnomocnika quasi-oskarżonych z urzędu | str. 278

1.3.2. Fakultatywna i obligatoryjna obrona podmiotu zbiorowego oraz reprezentacja quasi-oskarżonych przez pełnomocnika | str. 285

1.3.3. Liczba obrońców podmiotu zbiorowego i pełnomocników quasi-oskarżonych | str. 293

1.3.4. Ochrona podmiotu zbiorowego przed obroną kolizyjną oraz quasi-oskarżonych przed kolizyjną reprezentacją przez pełnomocnika | str. 294

1.3.5. Działalność obrońcy podmiotu zbiorowego i pełnomocnika quasi-oskarżonych | str. 303

1.3.6. Swoboda porozumiewania się podmiotu zbiorowego z obrońcą i quasi-oskarżonych z pełnomocnikiem | str. 307

1.4. Obrona materialna podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 309

2. Reprezentacja podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych w postępowaniu | str. 311

2.1. Reprezentacja quasi-oskarżonych będących osobami fizycznymi | str. 313

2.2. Reprezentacja podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych będących podmiotami korporacyjnymi | str. 318

2.2.1. Organy i osoby mogące reprezentować podmiot zbiorowy i quasi-oskarżonych będących podmiotami korporacyjnymi | str. 319

2.2.2. Wybór i zmiana reprezentanta podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych będących podmiotami korporacyjnymi | str. 342

2.2.3. Brak reprezentanta podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych będących podmiotami korporacyjnymi | str. 350

3. Znajomość zarzutów oraz zarzutów oskarżenia | str. 353
4. Udział podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych w czynnościach procesowych | str. 371
5. Prawo do przedstawienia własnego stanowiska oraz przesłuchanie podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 383

5.1. Prawo i obowiązek złożenia depozycji
procesowych | str. 384

5.2. Prawo do odmowy złożenia depozycji
procesowych i odmowy odpowiedzi na pytania | str. 399

5.3. Prawo do złożenia pisemnego lub ustnego oświadczenia | str. 407

5.4. Prawo wypowiadania się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu | str. 409

5.5. Prawo do repliki | str. 410

5.6. Prawo do ostatniego słowa | str. 412

6. Dostęp do akt sprawy | str. 415
7. Inicjatywa dowodowa | str. 420
8. Podmiot zbiorowy i quasi-oskarżeni a zasada nemo se ipsum accusare tenetur | str. 425
9. Podmiot zbiorowy i quasi-oskarżeni a tryby konsensualne | str. 430
10. Prawo do zaskarżania decyzji procesowych | str. 444

10.1. Środki zaskarżenia przysługujące podmiotowi zbiorowemu i quasi-oskarżonym | str. 444

10.2. Kwestia gravamen podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych | str. 453

10.3. Cofnięcie środka zaskarżenia | str. 459

10.4. Podmiot zbiorowy i quasi-oskarżeni a zakaz reformationis in peius i reguły ne peius | str. 461

10.5. Kwestia korzystania przez podmiot zbiorowy i quasi-oskarżonych ze środka zaskarżenia wniesionego przez innego uczestnika postępowania | str. 467

10.6. Odpowiedź podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych na środki zaskarżenia wniesione przez innych uczestników
postępowania | str. 470

11. Domniemanie niewinności oraz in dubio pro reo | str. 472
12. Zasady ponoszenia kosztów procesu przez podmiot zbiorowy i quasi-oskarżonych | str. 481
13. Kumulacja ról procesowych a standard praw podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych na niwie ustawowej | str. 489

Rozdział V

Środki przymusu mogące znaleźć zastosowanie wobec podmiotu zbiorowego i quasi-oskarżonych w postępowaniach z ich udziałem | str. 499

Rozdział VI

Podmiot zbiorowy, quasi-oskarżeni a inni uczestnicy postępowania | str. 519

1. Podmiot zbiorowy, quasi-oskarżeni a oskarżony | str. 519
2. Podmiot zbiorowy i quasi-oskarżeni a wybrane inne podmioty występujące w postępowaniu | str. 544

2.1. Podmioty roszczące sobie prawa do przedmiotów lub korzyści zagrożonych przepadkiem | str. 545

2.1.1. Podmioty roszczące sobie prawa do przedmiotów lub korzyści zagrożonych przepadkiem w postępowaniu karnym | str. 549

2.1.2. Podmioty roszczące sobie prawa do przedmiotów lub korzyści zagrożonych przepadkiem w postępowaniu karnym skarbowym | str. 563

2.1.3. Podmioty roszczące sobie prawa do przedmiotów lub korzyści zagrożonych przepadkiem w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych | str. 572

2.1.4. Podmioty roszczące sobie prawa do przedmiotów lub korzyści zagrożonych przepadkiem a podmiot zbiorowy i quasi-oskarżeni | str. 573

2.2. Osoby mogące podlegać karom porządkowym | str. 575

2.3. Osoby podejrzane | str. 576

2.4. Osoby odpowiadające w związku z obowiązywaniem klauzul odpowiedzialności zastępczej | str. 578

3. Podmiot zbiorowy i quasi-oskarżeni na tle dotychczas wyróżnianych kategorii uczestników postępowania | str. 581

Uwagi końcowe | str. 587

Wykaz źródeł | str. 603

Orzecznictwo | str. 625