Kodeks karny i Kodeks postępowania karnego. Podsumowanie zmian 2023 / Joanna Mierzwińska-Lorencka

Publikacja zawiera analizę i ocenę praktycznych skutków zmian wynikających z nowelizacji Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego wprowadzonych m.in. ustawami:

• z 26.01.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 403);
• z 14.04.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 818 ze zm.);
• z 7.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1860 ze zm.);
• z 28.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1606);
• z 17.08.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1834).

Nowelizacje Kodeksu karnego wprowadziły istotne zmiany w zakresie m.in. wymiaru kar i środków karnych, dyrektywy sądowego wymiaru kary, ochrony prawnokarnej przed najcięższymi kategoriami przestępstw przez zaostrzenie odpowiedzialności karnej, zwłaszcza wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu i wolności seksualnej.

Zmiany w Kodeksie postępowania karnego obejmują zarówno kwestie dotyczące wyłączenia spraw do odrębnego postępowania, doręczeń zastępczych, w tym doręczeń pism przez portal informacyjny, jak i wprowadzenie odstępstwa od zasady niezmienności składu orzekającego czy instytucji narady wstępnej oraz wyroku częściowego. W sposób znaczący modyfikują one także prawa i obowiązki poszczególnych uczestników postępowania karnego.

Opracowanie zawiera zestawienie tabelaryczne przepisów w wersji dotychczas obowiązującej oraz w brzmieniu po nowelizacji wraz z informacją o dacie wejścia w życie.

Publikacja będzie pomocna w codziennej pracy prawnikom praktykom – adwokatom, radcom prawnym, sędziom i prokuratorom. Zainteresuje również pracowników naukowych, a także będzie pomocnym narzędziem dydaktycznym dla studentów.

Wykaz skrótów | str. 9

Wstęp | str. 11

Część 1

Nowelizacje kodeksu karnego w latach 2022–2023. Najważniejsze zmiany

I. Zmiany z ustawy z 7.07.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2600 ze zm.) | str. 15

Zmiany przepisów części ogólnej Kodeksu karnego | str. 16

Omówienie zmian przepisów części ogólnej Kodeksu karnego | str. 31

1. Wiek odpowiedzialności karnej | str. 31

2. Zmiany w zakresie kar i środków karnych | str. 32

2.1. Zmiany w zakresie kar | str. 32

2.1.1. Likwidacja kary 25 lat pozbawienia wolności | str. 32

2.1.2. Grzywna | str. 32

2.1.3. Kara ograniczenia wolności | str. 33

2.1.4. Pozbawienie wolności | str. 33

2.1.5. Orzeczenie grzywny lub kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności | str. 33

2.1.6. Obniżenie i nadzwyczajne obostrzenie | str. 34

2.2. Zmiany w zakresie środków karnych | str. 34

2.2.1. Pozbawienie praw publicznych | str. 34

2.2.2. Zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi | str. 34

2.2.3. Zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego lub nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym | str. 35

2.2.4. Zakaz prowadzenia pojazdów | str. 35

2.2.5. Świadczenie pieniężne | str. 36

2.2.6. Degradacja | str. 36

2.2.7. Przepadek pojazdu mechanicznego | str. 36

3. Dyrektywy wymiaru kary | str. 36

4. Nadzwyczajne złagodzenie i nadzwyczajne obostrzenie kary | str. 38

5. Środki probacyjne | str. 40

6. Kara łączna | str. 42

7. Środki zabezpieczające | str. 43

8. Przedawnienie karalności, zatarcie skazania | str. 43

9. Wyrażenia ustawowe | str. 44

Zmiany przepisów części szczególnej Kodeksu karnego | str. 45

1. Zmiany o charakterze dostosowawczym w związku z likwidacją kary 25 lat pozbawienia wolności oraz nowym wymiarem kary pozbawienia wolności | str. 45

2. Zmiany zaostrzające sankcje karne | str. 48

3. Zmiany wprowadzające nowe typy przestępstw | str. 51

4. Zmiany modyfikujące znamiona przestępstw | str. 53

5. Zmiany obniżające sankcje karne | str. 56

II. Zmiany z ustawy z 13.01.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 289 ze zm.) | str. 57

III. Zmiany z ustawy z 14.04.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 818) | str. 59

IV. Zmiany z ustawy z 17.08.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1834) | str. 60

Podsumowanie | str. 62

Część 2

Nowelizacje kodeksu postępowania karnego w latach 2022–2023. Najważniejsze zmiany

I. Zmiany z ustawy z 7.07.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2600 ze zm.) | str. 64

Wprowadzenie | str. 67

1. Tryb ścigania o przestępstwo groźby karalnej (art. 12 § 4 k.p.k.) | str. 68

2. Właściwość sądu okręgowego (art. 25 § 1 pkt 2 k.p.k.) | str. 68

3. Przekazanie sprawy innemu sądowi (art. 37 k.p.k.) | str. 68

4. Wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia (art. 49a § 2 k.p.k.) | str. 69

5. Subsydiarny oskarżyciel posiłkowy (art. 55 k.p.k.) | str. 69

6. Zdanie odrębne (art. 114 k.p.k.) | str. 69

7. Poręczenie majątkowe (art. 266 k.p.k.) | str. 70

8. Przesłanki dochodzenia (art. 325b k.p.k.) | str. 70

9. Subsydiarny akt oskarżenia (art. 330 k.p.k.) | str. 70

10. Doręczenie aktu oskarżenia (art. 338 k.p.k.) | str. 70

11. Dobrowolne poddanie się karze (art. 387 k.p.k.) | str. 71

12. Sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku (art. 457 k.p.k.) | str. 71

II. Zmiany z ustawy z 13.01.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 289 ze zm.) | str. 72

Wprowadzenie | str. 80

1. Obowiązek pouczenia i informowania uczestników postępowania (art. 16, art. 300 k.p.k.) | str. 80

2. Odebranie oświadczenia od pokrzywdzonego oraz przesłuchanie go (art. 52a k.p.k.) | str. 81

3. Zasady przeprowadzania przesłuchania małoletniego (art. 171 § 3 k.p.k.) | str. 82

4. Przesłuchanie osób o specjalnych potrzebach | str. 84

5. Przesłuchanie małoletnich i dorosłych pokrzywdzonych oraz świadków w trybie „ochronnym” | str. 86

6. Udział pokrzywdzonego w rozprawie niejawnej (art. 361 k.p.k.) | str. 87

III. Zmiany z ustawy z 14.04.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 818) | str. 88

Wprowadzenie | str. 91

1. Przedstawiciel oskarżonego, który nie ukończył 18 lat (art. 76a k.p.k.) | str. 91

2. Wywiad środowiskowy w sprawach oskarżonych w wieku poniżej 18. roku życia (art. 214 k.p.k.) | str. 92

3. Czynności w postępowaniu przygotowawczym (art. 299b k.p.k.) | str. 92

4. Prawo do informacji (art. 300 § 1 k.p.k.) | str. 93

5. Wyłączenie jawności (art. 360 k.p.k.) | str. 93

6. Europejski nakaz aresztowania – posiedzenie sądu, pouczenia (art. 607l k.p.k.) | str. 93

IV. Zmiany z ustawy z 7.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1860) | str. 95

Wprowadzenie | str. 102

1. Łączność przedmiotowa (art. 34 k.p.k.) | str. 102

2. Subsydiarny oskarżyciel posiłkowy (art. 55 k.p.k.) | str. 103

3. Doręczenie zastępcze (art. 133 k.p.k.) | str. 103

4. Doręczenie pism przez portal informacyjny (art. 133a k.p.k.) | str. 103

5. Obowiązek złożenia zeznań (art. 177 k.p.k.) | str. 104

6. Odstąpienie od przesłuchania podejrzanego przy stosowaniu środków zapobiegawczych (art. 249 § 3a k.p.k.) | str. 105

7. Subsydiarny akt oskarżenia (art. 330 k.p.k.) | str. 105

8. Wyznaczenie posiedzenia. Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia (art. 339 k.p.k.) | str. 106

9. Obecność oskarżonego przy czynnościach postępowania dowodowego (art. 390 k.p.k.) | str. 106

10. Odroczenie i prowadzenie rozprawy po przerwie (art. 402, art. 404 k.p.k.) | str. 107

11. Bezwzględne przyczyny odwoławcze (art. 439 k.p.k.) | str. 110

12. Postępowanie międzyinstancyjne (art. 448 k.p.k.) | str. 110

V. Zmiany z ustawy z 28.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1606) | str. 111

Zastępstwo pokrzywdzonego (art. 51 k.p.k.) | str. 111

Podsumowanie | str. 113