Implementacja dyrektyw unijnych przez sądy krajowe / Monika Domańska

Implementacja dyrektywy unijnej do krajowego porządku prawnego państwa członkowskiego nakłada wiele obowiązków na organy tego państwa. Monografia przedstawia charakterystykę i systematykę obowiązków, których adresatem jest sąd krajowy stosujący przepisy objęte zakresem regulacyjnym dyrektywy unijnej. Rozstrzygając tzw. sprawy unijne, sądy krajowe obowiązane są stosować mechanizmy mające swe źródła w prawie unijnym, które wykraczają lub istotnie modyfikują krajowy standard stosowania prawa przez sąd. Przykładowo, bez ustalenia czy dyrektywa wiąże w sprawie lub jaki jest unijny wzorzec interpretacyjny, nie można przyjąć, że normatywna podstawa rozstrzygnięcia w sprawie została prawidłowo zastosowana.

Książka zawiera omówienie zagadnień nie tylko w aspekcie teoretycznym, lecz także w odniesieniu do konkretnych problemów udokumentowanych odpowiednio dobranym orzecznictwem sądów wszystkich instancji i jego analizą.

Adresaci:
Publikacja przeznaczona jest dla sędziów, asystentów sędziów, pełnomocników procesowych stron i teoretyków prawa zainteresowanych zagadnieniem stosowania prawa przez sąd.



Wykaz skrótów 11
Wstęp 15
Rozdział 1 Implementacja dyrektyw - zagadnienia wstępne 23
1.1. Dyrektywa jako akt prawa unijnego 23
1.1.1. Charakterystyka ogólna 25
1.1.2. Instrument harmonizacji prawa 29
1.1.3. Obowiązywanie, stosowanie, skuteczność dyrektyw 34
1.2. Implementacja a transpozycja 43
1.2.1. Transpozycja 46
1.2.2. Implementacja sensu largo 50
1.2.3. Czynniki determinujące proces implementacji 57
1.2.4.Deficyt implementacyjny 60
1.3. Normatywne podstawy obowiązku implementacji dyrektyw 64
1.4. Implementacja dyrektyw przez partnerów społecznych 68
Rozdział 2 Sądy krajowe jako organy implementujące 75
2.1. Podstawy sądowej implementacji dyrektyw 75
2.1.1. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego 76
2.1.2. Zasada efektywności prawa unijnego 88
2.1.3. Artykuł 288 akapit trzeci TFUE w związku z art. 4 ust. 3 TUE 92
2.1.4. Artykuł 267 TFUE jako instrument sądowej implementacji dyrektyw 98
2.2. Szczególna rola sądów ostatniej instancji 105
Rozdział 3 Obowiązki implementacyjne sądów wynikające z modelu implementacji sensu stricto 122
3.1. Termin transpozycyjny 122
3.2. Adresaci dyrektywy 131
3.3.Margines władzy dyskrecjonalnej 137
3.4. Realizacja celu dyrektywy 145
3.5. Równowaga między prawami podstawowymi 148
3.6. Formy i środki transpozycji dyrektywy 153
3.7.Obowiązek notyfikacji 159
3.8. Reguła standstill 168
Rozdział 4 Implementacja dyrektyw przez wykładnię przepisów krajowych 176
4.1. Podstawy obowiązku wykładni zorientowanej na dyrektywę 182
4.2. Wykładnia zorientowana na dyrektywę jako środek implementacji dyrektywy 186
4.2.1. Aktualizacja obowiązku wykładni zorientowanej na dyrektywę 189
4.2.1.1. Zakres temporalny 193
4.2.1.2.Kolizja norm 197
4.2.2.Dyskrecjonalność sędziowska 205
4.3. Reguły wykładni prawa krajowego implementującego dyrektywę 212
4.3.1.Wykładnia językowa 221
4.3.1.1.Autonomia językowa prawa unijnego 224
4.3.1.2. Zakaz wykładni contra legem 228
4.3.2.Wykładnia systemowa 233
4.3.3.Wykładnia funkcjonalna 237
4.3.3.1. Osiągnięcie celu dyrektywy i zakładanego stopnia harmonizacji jako funkcje aktu prawnego 238
4.3.3.2. Zakaz pogarszania sytuacji prawnej jednostek 240
4.4. Wynik wykładni zorientowanej na dyrektywę i jej wpływ na wybór normatywnej podstawy rozstrzygnięcia 243
Rozdział 5 Implementacja dyrektyw przez stosowanie bezpośrednio skutecznych przepisów 247
5.1. Charakterystyka bezpośrednio skutecznego przepisu dyrektywy 247
5.1.1. Test van Gend en Loos 248
5.1.2. Wertykalna i horyzontalna bezpośrednia skuteczność 252
5.1.3. Doktrynalna koncepcja subiektywnego i obiektywnego bezpośredniego skutku 258
5.1.4. Uprawnienie przyznane przez bezpośrednio skuteczny przepis dyrektywy 267
5.2. Bezpośredni skutek przepisów a źródło normatywnej podstawy rozstrzygnięcia 273
5.2.1. Przepis dyrektywy jako bezpośrednia normatywna podstawa rozstrzygnięcia 276
5.2.2. Przepis dyrektywy jako pośrednia normatywna podstawa rozstrzygnięcia 279
5.2.2.1. Kontrola legalności decyzji organu krajowego implementującej dyrektywę 280
5.2.2.2. Kontrola zastosowania marginesu władzy dyskrecjonalnej 282
5.2.2.3. Niezgodne z prawem krajowym przepisy techniczne a spór między jednostkami 286
5.2.2.4 Bezskuteczność postanowień umów cywilnoprawnych naruszających dyrektywę 292
Rozdział 6 Stosowanie prawa unijnego z urzędu jako szczególny przejaw sądowej implementacji dyrektyw 296
6.1. Zasada autonomii proceduralnej państw członkowskich 296
6.1.1.Warunek równoważności 304
6.1.2.Warunek skuteczności 305
6.2. Brak unijnego obowiązku sądu krajowego działania ex officio 307
6.2.1.Ochrona reguł porządku publicznego 313
6.2.2. Imperatyw ochrony konsumenta jako słabszej strony stosunku prawnego 326
Wnioski 331
Wykaz orzecznictwa 347
Wykaz aktów prawnych 369
Wykaz literatury 377