Datafikacja. Gospodarka oparta na danych. Konkurencja a regulacja / prof. Włodzimierz Szpringer

Gospodarka cyfrowa – to gospodarka oparta na danych (datafikacja – danetyzacja). Rodzi się w związku z tym wiele pytań: czy można mówić o własności danych, czy raczej o problemie dostępu do danych? jak pogodzić ochronę danych z potrzebą ułatwienia udostępniania danych w interesie publicznym? jak te kwestie różnicować w kontekście danych osobowych i danych ekonomicznych, często powiązanych z ochroną praw własności intelektualnej i przemysłowej oraz tajemnicy handlowej? czy, a jeżeli tak, to w jakiej mierze prawo powinno wymuszać udostępnianie danych?

Autor poszukuje w książce „złotego środka” między ochroną danych a dostępem do danych, między tragedią wspólnego pastwiska (tragedy of the commons) a tragedią prywatnego zawłaszczania (tragedy of the anticommons), a tym samym – opracowania takich systemów zarządzania danymi prywatnymi oraz publicznymi, które nie budzą wątpliwości z perspektywy konkurencji. Metody wykorzystane w tym poszukiwaniu to przede wszystkim analiza regulacji i orzecznictwa w kontekście ekonomii instytucjonalnej, ekonomicznej analizy prawa oraz oceny skutków regulacji. Rozwiązań, które powinny mieć charakter holistyczny i systemowy, można poszukiwać na pograniczu ekonomii, prawa i zarządzania, co już zostało zapoczątkowane. Równocześnie wyraźnie widoczna jest luka badawcza, gdyż nauka o danych (Data Science) oraz analityka danych (Data Analytics) dotychczas skupiają się głównie na aspektach informatycznych (kodowanie danych, wyszukiwanie danych czy tworzenie baz danych), podczas gdy ekonomia skupia się na niektórych rodzajach danych, w szczególności tych powiązanych z prawami własności intelektualnej i przemysłowej, a regulacja (prawo) koncentruje się na dość jednostronnie rozumianej ochronie prywatności („własności” danych) lub na roli danych w stosowaniu prawa konkurencji.

Wykaz skrótów

Wprowadzenie

1. Od własności danych do Data Commons

1.1. Proste reguły w złożonym świecie – fi lozofi a regulacji

1.2. Inspiracje z głównych modeli zarządzania danymi

1.3. Datafi kacja – koncepcja regulacji Data Commons jako ekosystemu zaufania

1.4. Dostęp do danych zamiast własności danych – w centrum debaty

1.5. Problem szerszego udostępniania danych

1.6. Trendy rozwoju ruchu otwartych danych

1.7. Ekosystem otwartych danych publicznych w Polsce – kierunki rozwoju

1.8. Otwarte dane w sektorze fi nansowym – w kierunku otwartej bankowości

2. Ochrona danych a dostęp do danych – dylematy regulacji

2.1. Metody kontroli algorytmów

2.2. Rola interoperacyjności w gospodarce opartej na danych

2.3. Profi lowanie – kluczowe problemy regulacji

2.4. W kierunku godnej zaufania i wyjaśnialnej sztucznejninteligencji

2.5. Indywidualne a społeczne aspekty ochrony danych osobowych (RODO a inne systemy regulacji)

2.6. Problem przeciwdziałania uprzedzeniom – oceny wpływu a odpowiedzialność algorytmiczna

3. Nowe koncepcje regulacji zarządzania datafikacją

3.1. Ochrona danych a zarządzanie datafikacją

3.2. Modele zarządzania datafikacją a problem regulacji

3.3. Koncepcja regulacji zarządzania datafikacją (kwestie szczegółowe)

3.4. Projekt e-Privacy a regulacja gospodarki opartej na danych

3.5. Kierunki regulacji sztucznej inteligencji – kontekst datafikacji

3.6. Metaverse – nowe wyzwania dla zarządzania datafikacją

3.7. Kierunki regulacji metaverse – między grą i zabawą a pracą i biznesem

4. Systemy zarządzania datafikacją a platformy cyfrowe

4.1. Problemy zarządzania danymi w przedsiębiorstwie

4.2. Problem regulacji konkurencji platform cyfrowych (BigTechów)

4.3. Ekosystemy w gospodarce opartej na danych – dylematy regulacji

4.4. Modele biznesowe oparte na danych

4.5. Problem odmowy dostępu do danych – kontekst prawa

konkurencji

4.6. Platformy cyfrowe – w kierunku regulacji opartej na dowodach

5. Regulacja datafikacji z perspektywy konkurencji

5.1. Regulacja datafikacji a promocja konkurencji

5.2. Regulacja datafikacji a nowe technologie (5G)

5.3. Prawo konkurencji, regulacje sektorowe a innowacje

5.4. Datafikacja – źródłem władzy (dominacji) rynkowej?

5.5. Czy dane osobowe mogą być wykorzystywane w definiowaniu pozycji dominującej?

5.6. Nowe ramy oceny porozumień ograniczającychkonkurencję dotyczących zrównoważonego rozwoju

5.7. Próby krajowej regulacji konkurencji z uwzględnieniem datafikacji

6. Zarządzanie datafikacją a DLT blockchain

6.1. Kryptoekonomia – datafikacja a DLT blockchain

6.2. Cechy DLT blockchain a możliwości zarządzania datafikacją

6.3. Możliwości wykorzystania DLT blockchain na rzecz Data Commons

6.4. DLT blockchain w zarządzaniu dobrami wspólnymi

6.5. Blockchain – problem bezpieczeństwa danych i baz danych

6.6. Projekt Libra (Diem) – nowa wizja datafikacji za pośrednictwem pieniądza?

6.7. Koncepcja cyfrowej tożsamości suwerennej

6.8. Diem, stablecoiny, CBDC, systemy płatności – czy nowe zagrożenia dla prywatności?

Podsumowanie i wnioski

Bibliografia