Cywilnoprawna ochrona inwestorów korzystających z usług maklerskich na rynku kapitałowym / Katarzyna Klafkowska-Waśniowska, Maciej Mataczyński, Rafał Sikorski, Tomasz Sójka

Książka stanowi wyjątkową na rynku publikację traktującą o ochronie inwestorów, zwłaszcza tych nieprofesjonalnych, korzystających z usług maklerskich na rynku kapitałowym. Uwzględnia zarówno prawo polskie, jak i prawo Unii Europejskiej.
W monografii zawarto m.in.:
wnikliwe omówienie obowiązków firm inwestycyjnych dotyczących świadczenia usług na rzecz nieprofesjonalnych inwestorów,
charakterystykę poszczególnych usług świadczonych przez firmy inwestycyjne,
wyjaśnienie najistotniejszych wątpliwości w związku ze świadczeniem usług przez firmę inwestycyjną na rzecz inwestora,
prezentację zagadnień kolizyjnoprawnych związanych ze świadczeniem usług przez firmę inwestycyjną.
Opracowanie przeznaczone jest dla wszystkich osób zainteresowanych omawianą tematyką, w tym przede wszystkim dla firm inwestycyjnych oraz inwestorów.

Wykaz skrótów 13
Wstęp 19
Rozdział I Ogólna charakterystyka umów dotyczących świadczenia usług maklerskich 27 1. Wprowadzenie - pojęcie usług maklerskich 27 2. Ekonomiczna specyfika usług maklerskich 29 3. Świadczenie usług maklerskich według dyrektywy MiFID I 32 3.1. Wprowadzenie 32 3.2. Dyrektywa o rynkach instrumentów finansowych (MiFID) 32 3.3. Regulacje MiFID dotyczące świadczenia usług inwestycyjnych 34 3.4. Zasadniczo publicznoprawny charakter norm implementujących MiFID 37 3.5. Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I 43 4. Ważność umownego wyłączenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I 44 5. Wpływ naruszenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I na ważność umów o świadczenie usług inwestycyjnych 45
Rozdział II Wpływ dyrektywy MiFID I na regulacje prywatnoprawne w państwach członkowskich 49 1. Wprowadzenie 49 2. Wpływ postanowień dyrektyw na prawo krajowe - zasady ogólne 52 3. Harmonizacja minimalna i zupełna - konsekwencje 56 4. Dyrektywa MiFID I a harmonizacja zupełna 60 5. Zakres zastosowania dyrektyw 65 6. Podsumowanie 70
Rozdział III Obowiązek lojalności usługodawcy: powierniczy charakter umów o świadczenie usług maklerskich 74 1. Wprowadzenie 74 2. Pojęcie powierniczych czynności prawnych 75 3. Umowy o świadczenie usług maklerskich jako powiernicze czynności prawne 81 4. Obowiązek poznania swojego klienta i świadczenia usługi odpowiedniej (adekwatnej) dla danego klienta 83 4.1. Wprowadzenie 83 4.2. Stan prawny w Stanach Zjednoczonych 84 4.3. Regulacje publicznoprawne 85 4.4. Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie unormowań publicznoprawnych 88 4.5. Kontraktowy obowiązek pozyskania wiedzy o swoim kliencie? 90 5. Zakaz wykorzystywania uzyskanych od klienta informacji 91 6. Ochrona majątku klienta powierzonego usługodawcy 92
Rozdział IV Przedkontraktowe obowiązki informacyjno-doradcze 95 1. Wprowadzenie 95 2. Publicznoprawne obowiązki informacyjne i odpowiedzialność za ich naruszenie 99 2.1. Wprowadzenie 99 2.2. Normy kształtujące ogólną komunikację firmy inwestycyjnej z klientami 99 2.3. Obowiązki informacyjne firmy inwestycyjnej 101 2.4. Odpowiedzialność cywilna za naruszenie obowiązków publicznoprawnych 106 3. Uzupełniające podstawy odpowiedzialności za naruszenie przedkontraktowych obowiązków informacyjno-doradczych 116 3.1. Uwagi wprowadzające 116 3.2. Odpowiedzialność za brak należytej informacji w fazie przedkontraktowej jako culpa in contrahendo 117 3.3. Obowiązki informacyjno-doradcze wynikające z konkludentnie zawartej umowy o doradztwo inwestycyjne 122 4. Obowiązki informacyjno-doradcze wynikające z bezumownego świadczenia doradztwa inwestycyjnego 127
Rozdział V Świadczenie usług maklerskich w warunkach konfliktu interesów 129 1. Pojęcie konfliktu interesów 129 2. Konflikt interesów w systemach prawnych common law 130 3. Konflikty interesów w ramach wielousługowych instytucji finansowych 132 4. Publicznoprawne unormowania dyrektywy MiFID I 133 5. Kontraktowy obowiązek unikania lub ujawniania konfliktu interesów 138 6. Sprzeczności interesów usługodawcy i usługobiorcy niestanowiące naruszenia obowiązku lojalności usługodawcy 140 7. Typowe konflikty interesów wynikające z własnej działalności usługodawcy 143 7.1. Wprowadzenie 143 7.2. Wykorzystywanie informacji o transakcjach klientów we własnym handlu (front running) 144 7.3. Rekomendowanie klientom transakcji dotyczącej instrumentów finansowych we własnym interesie (scalping) 145 7.4. Nadmierna częstotliwość transakcji (tzw. churning) 149 8. Konflikty interesów wynikające z obsługiwania większej liczby klientów i świadczenia różnorodnych usług finansowych 151 9. Problematyka opłat (zachęt) udzielanych lub otrzymywanych od podmiotów trzecich w związku z usługą świadczoną na rzecz klienta 153 9.1. Wprowadzenie 153 9.2. Europejskie i krajowe regulacje publicznoprawne 155 9.3. Wpływ publicznoprawnych regulacji na stosunki cywilnoprawne 160 9.3.1. Obowiązek zwrotu świadczeń na rzecz klienta 160 9.3.2. Ważność umów o niedozwolone świadczenia 162 9.3.3. Problem roszczeń odszkodowawczych wobec firmy inwestycyjnej 163 9.3.4. Swoboda kontraktowa w zakresie "zachęt" 164
Rozdział VI Umowa o wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych 165 1. Funkcja 165 2. Definicja 166 3. Charakter umowy o wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych 167 4. Zlecenie klienta firmy inwestycyjnej 171 5. Zobowiązania stron umowy o wykonywanie zleceń nabycia i zbycia instrumentów finansowych, forma i rozwiązanie umowy 175 6. Obowiązek możliwie najlepszego dla klienta wykonania zlecenia (best execution) 176 6.1. Uwagi wstępne 176 6.2. Publicznoprawny obowiązek najkorzystniejszego wykonywania zleceń 178 6.3. Kontraktowy obowiązek najkorzystniejszego wykonywania zleceń 183 6.4. Transakcje bezpośrednie 186 6.5. Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązku możliwie najkorzystniejszego wykonywania zleceń 188 6.5.1 Naruszenie przepisów publicznoprawnych 188 6.6. Naruszenie obowiązków kontraktowych 190 7. Rozstrzyganie konfliktów pomiędzy interesami różnych klientów 191 8. Dodatkowe zobowiązania firmy inwestycyjnej 193 8.1. Prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych 193 8.2. Obowiązek wydania korzyści 194 8.3. Obowiązki informacyjne firmy inwestycyjnej 195 9. Inne przypadki naruszenia umowy o wykonywanie zleceń 195
Rozdział VII Umowa o przekazywanie zleceń 197 1. Zagadnienia wstępne 197 2. Obowiązki firmy przekazującej zlecenie 199 3. Obowiązki firmy inwestycyjnej wykonującej przekazane jej zlecenie 199
Rozdział VIII Umowa o doradztwo inwestycyjne w obrocie instrumentami finansowymi 202 1. Wprowadzenie 202 2. Definicja i charakter prawny 202 3. Forma umowy 206 4. Pojęcie rekomendacji 207 5. Spersonalizowany charakter rekomendacji 208 6. Przedmiot rekomendacji 211 7. Obowiązek pozyskania informacji o kliencie 214 8. Problem protokołowania ustnych rekomendacji 214 9. Doradztwo inwestycyjne a inne formy działalności doradczej 216 10. Obowiązki informacyjne i wymogi dotyczące niezależnego doradztwa inwestycyjnego 218 11. Odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy 221
Rozdział IX Umowa o zarządzanie portfelem instrumentów finansowych 226 1. Wprowadzenie 226 2. Istota zarządzania portfelem instrumentów finansowych 227 3. Charakter prawny umowy o zarządzanie instrumentami finansowymi 228 4. Publicznoprawne regulacje zarządzania instrumentami finansowymi w dyrektywie MiFID I 234 4.1. Wprowadzenie 234 4.2. Sposób oceny efektywności 234 4.3. Obowiązki informacyjne 235 4.4. Obowiązek poznania swojego klienta 235 4.5. Informacje dotyczące wykonywania umowy 236 4.6. Obowiązek działania na warunkach najkorzystniejszych dla klienta 236 4.7. Zmiany wprowadzone przez dyrektywę MiFID II - reżim dotyczący tzw. zachęt 239 5. Obowiązek zarządzania portfelem 240 5.1. Pojęcie 240 5.2. Ustalenie celów inwestycyjnych klienta 241 5.3. Ustalenie polityki zarządzania portfelem odpowiadającej celom klienta 245 5.4. Podejmowanie i wykonywanie decyzji inwestycyjnej 250 5.5. Monitorowanie adekwatności składu portfela i polityki zarządzania nim 251 5.6. Problem wykonywania prawa głosu z akcji znajdujących się w portfelu 253 6. Odpowiedzialność cywilna zarządzającego 253 6.1. Wprowadzenie 253 6.2. Typowe przypadki naruszenia obowiązków przez zarządzającego 254 6.3. Szkoda i związek przyczynowy 256 6.4. Przyczynienie się poszkodowanego 261 6.5. Klauzule ograniczające odpowiedzialność zarządzającego 262
Rozdział X Kolizyjnoprawne aspekty dochodzenia przez inwestorów roszczeń w stosunku do podmiotów świadczących usługi maklerskie 264 1. Zagadnienia wstępne 264 2. Prawo właściwe dla zobowiązania umownego 271 3. Prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego 276 4. Odpowiedzialność przedkontraktowa 280 5. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie 281 6. Zakończenie 283
Rozdział XI Rozstrzyganie sporów związanych ze świadczeniem usług inwestycyjnych na rzecz konsumentów przez sądy polubowne 285 1. Wprowadzenie 285 2. Arbitraż z udziałem konsumentów. Uwagi ogólne 287 3. Dopuszczalność rozstrzygania sporów z konsumentami przez sądy arbitrażowe w wybranych systemach prawnych państw członkowskich Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych 288 3.1. Stany Zjednoczone 288 3.2. Prawo Unii Europejskiej 289 3.2.1. Arbitraż konsumencki w świetle postanowień dyrektywy 2013/11/UE 289 3.2.2. Klauzule arbitrażowe jako nieuczciwe klauzule umowne 290 3.3. Wybrane ustawodawstwa państw członkowskich Unii Europejskiej 295 4. Arbitraż konsumencki w prawie polskim 297 5. Podsumowanie 298
Podsumowanie 299
Bibliografia 317