Związki osób tej samej płci. Konsekwencje braku regulacji w prawie polskim / Mateusz Wąsik

Książka poświęcona jest problematyce związków osób tej samej płci w sytuacji braku regulacji ochrony ich praw na gruncie prawa polskiego. Omówiono w niej najczęstsze problemy wynikające z braku regulacji statusu par jednopłciowych na gruncie prawa cywilnego, rodzinnego, karnego i administracyjnego, z uwzględnieniem przepisów prawa podatkowego, zabezpieczenia społecznego i przepisów o opiece społecznej. Uwzględniając rosnącą globalną mobilność pracowników, funkcjonowanie Polski w UE oraz podstawowe prawa człowieka, brak jakichkolwiek polskich rozwiązań został przeciwstawiony obowiązującym przepisom prawa międzynarodowego prywatnego oraz standardom ochrony praw człowieka obowiązującym w prawie UE i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Publikacja szeroko przytacza orzecznictwo sądów krajowych, TSUE oraz ETPCz, pokazując ewolucję, jaką te instytucje przeszły w tematyce praw mniejszości seksualnych.

Książka jest przeznaczona dla prawników, w szczególności adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych, a także pracowników działów kadr, zasobów ludzkich i menedżerów. Zainteresuje także pracowników naukowych oraz studentów.

Wykaz skrótów ..................................................................................  11

Wstęp ...................................................................................................  15

Rozdział I. Konsekwencje braku regulacji związków osób tej samej płci na gruncie prawa cywilnego, rodzinnego, karnego i administracyjnego ..........................................................................  27

1. Uwagi wprowadzające ............................................................. 27
2. Skutki braków legislacyjnych na gruncie prawa cywilnego .......... 28

2.1. Stosunki majątkowe ..........................................................  28

2.1.1.  Uwagi ogólne ...........................................................  28

2.1.2. Rozliczenia między partnerami ............................  31

2.2. Najem mieszkania przez partnerów ...............................  37

2.2.1. Przyjęcie partnera do mieszkania ........................  38

2.2.2. Wstąpienie w stosunek najmu po śmierci partnera ....................................................................  42

2.3. Stosunki spadkowe między partnerami.........................  47

2.3.1. Dziedziczenie ustawowe ........................................  47

2.3.2. Prawo do korzystania z mieszkania po śmierci partnera .....  49

2.3.3. Dziedziczenie testamentowe .................................  50

3. Skutki braków legislacyjnych na gruncie prawa rodzinnego i opiekuńczego ....... 56

3.1. Sposoby ustalenia pochodzenia dziecka ........................  57

3.2. Pochodzenie dzieci w kontekście związków osób tej samej płci ......  61

3.3. Brak uznania związków osób tej samej płci a sytuacja dziecka ..........  64

4. Skutki braków legislacyjnych na gruncie prawa karnego... 74
5. Skutki braków legislacyjnych na gruncie prawa administracyjnego ....... 79

5.1. Prawo do wspólnego nazwiska ........................................  79

5.2. Prawo medyczne ................................................................  85

5.3. Pochówek ............................................................................  89

Rozdział II. Konsekwencje braku uregulowań na gruncie prawa podatkowego, zabezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego i przepisów o opiece społecznej ..........  95

1. Uwagi wprowadzające ............................................................. 95

1.1. Definicja małżeństwa na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych  .....  99

1.2. Szczególne uregulowanie pojęcia „członka rodziny” na gruncie Ordynacji podatkowej ...  102

1.3. Partner na gruncie podatków majątkowych .................  104

1.4. Związki rodzinne na gruncie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego ......  104

1.5. Związki rodzinne w obszarze pomocy społecznej .......  108

2. Konsekwencje braków legislacyjnych na gruncie Ordynacji podatkowej ..... 109
3. Konsekwencje braków legislacyjnych na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ...............................................................................................................  112

3.1. Ogólne obowiązki podatkowe .........................................  112

3.2. Prawo do wspólnego opodatkowania dochodów .........  115

3.3. Prawo do wspólnego rozliczenia z dzieckiem ...............  118

3.4. Inne ulgi ..............................................................................  120

4. Konsekwencje braku uregulowań na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn .... 125

4.1. Uwagi ogólne ......................................................................  125

4.2. Darowizny ..........................................................................  131

4.3. Spadki ..................................................................................  135

5. Konsekwencje braku uregulowań na gruncie przepisów o zabezpieczeniu społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnym .............................................................................. 138

Rozdział III. Brak uregulowania związków osób tej samej płci w Polsce – ujęcie transgraniczne .....  145

1. Uwagi wprowadzające ............................................................. 145
2. Reguły kolizyjne w polskim prawie prywatnym międzynarodowym ....... 148

2.1. Sposoby poszukiwania właściwej reguły kolizyjnej .....  148

2.2. Właściwe reguły kolizyjne ...............................................  152

2.3. Klauzula porządku publicznego ......................................  156

3. Transkrypcja zagranicznego aktu zawarcia związku partnerskiego ...... 159
4. Transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia ....................... 170
5. Transgraniczne dziedziczenie ................................................. 179
6. Transgraniczne opodatkowanie ............................................. 189

6.1. Transgraniczne opodatkowanie dochodów osobistych ............  189

6.2. Transgraniczne opodatkowanie spadków i darowizn ...  194

Rozdział IV. Brak regulacji prawnej związków jednopłciowych w prawie polskim z perspektywy prawa unijnego .....................................................................................  199

1. Kompetencje unijne w kontekście związków osób tej samej płci – uwagi wstępne ....... 199

1.1. Prawo pierwotne UE .........................................................  201

1.2. Zakres kompetencji prawa unijnego w przedmiocie prawa rodzinnego ......  206

2. Związki osób tej samej płci a swoboda przepływu osób .... 210

2.1. Swoboda przepływu osób w kontekście Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej .....  210

2.2. Dyrektywa 2004/38/WE i jej znaczenie dla partnerów .........................................  213

2.2.1. Definiowanie członków rodziny i jego skutki dla partnerów ....................................  213

2.2.2. Ułatwienie wjazdu dla partnera ...........................  216

2.3. Ograniczenia w swobodzie przepływu osób .................  217

2.3.1. Porządek publiczny .................................................  218

2.3.2. Tożsamość narodowa .............................................  220

2.4. Sprawa Relu Adrian Coman i inni v. Rumunia ............  223

2.5. Konsekwencje wyroku Coman w kontekście uznawania związków osób tej samej płci ....  227

3. Inne uprawnienia w kontekście związków osób tej samej płci .................... 232

3.1. Uprawnienia partnerów na gruncie rozporządzenia 723/2004 ..............  233

3.2. Uprawnienia partnerów na gruncie dyrektywy 2000/78/WE ........................  237

4. Uznawanie związków osób tej samej płci – granice swobody przepływu osób a przepisy krajowe ............................................................................................................................... 246
5. Związki osób tej samej płci w kontekście wartości prawnie chronionych przez prawo unijne... 252
6. Dzieci osób tej samej płci pozostających w związkach z perspektywy prawa unijnego .............. 256

Rozdział V. Brak regulacji prawnej w prawie polskim z perspektywy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka .......................................................................................................................  265

1. Zakres stosowania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – uwagi wstępne ............. 265
2. Ewolucja interpretacji przepisów w kontekście związków osób tej samej płci .............. 270

2.1. Podstawy prawne ...............................................................  270

2.2. Prawo do poszanowania życia prywatnego ...................  272

2.3. Prawo do poszanowania życia rodzinnego ....................  277

2.4. Konieczność zapewnienia formy prawnej związkom partnerskim ...........  284

2.4.1. Tło krajowe sprawy Oliari .....................................  284

2.4.2. Wyrok w sprawie Oliari i inni v. Włochy ............  286

2.5. Inne orzeczenia wywierające wpływ na problematykę związków osób tej samej płci ....  290

2.6. Wyrok Wielkiej Izby w sprawie Fedotova i inni v. Rosja a podwyższony standard ochrony ......  295

3. Brak uznania związku partnerskiego a naruszenie prawa do własności ....... 300

3.1. Uwagi wstępne ...................................................................  300

3.2. Wyrok w sprawie Marckx a zakaz różnicowania grup społecznych w kontekście prawa własności ..........................................................................................................................................  302

3.3. Sprawy odnoszące się do praw najemcy .........................  304

3.4. Sprawy odnoszące się do praw podatkowych i podobnych  ..............  306

4. Dzieci osób tej samej płci pozostających w związkach – ochrona na gruncie EKPC ......... 314

4.1. Prawo do adopcji ........................................................................  314

4.2. Prawo do poszanowania więzi rodzinnych ..................................  319

Zakończenie .......................................................................................  325

Bibliografia .........................................................................................  343

Akty prawne .......................................................................................  359

Orzecznictwo ......................................................................................  363

Inne ......................................................................................................  373