Zaskarżenie przed sądem czynności upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli masy upadłości / Piotr Gil

Piotr Gil doktor nauk prawnych, adiunkt w Zakładzie Prawa i Postępowania Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego, kierownik Centrum Mediacji na WPiA UO; radca prawny; wykładowca prowadzący szkolenia dla Okręgowej Izby Radców Prawnych we Wrocławiu i w Wałbrzychu oraz dla Okręgowej Rady Adwokackiej we Wrocławiu; autor i współautor publikacji z zakresu postępowania cywilnego.

Publikacja zawiera kompleksowe omówienie zagadnień dotyczących instytucji pokrzywdzenia wierzycieli fraudacyjnymi czynnościami dłużnika oraz zaskarżenia przed sądem czynności upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli masy upadłości. Prezentuje teoretyczne podstawy i wskazuje praktyczne aspekty ochrony interesów wierzycieli upadłościowych przed skutkami nielojalnych działań dłużników, którym następnie
ogłoszono upadłość.
W monografi i przedstawiono m.in.:
przedmiot zaskarżenia i ochrony;
podstawy zaskarżenia, z wyodrębnieniem podstaw o charakterze przedmiotowym i podmiotowym;
prawa i obowiązki podmiotu uprawnionego do korzystania z prawa zaskarżania;
kwestię zarzutu bezskuteczności względnej jako alternatywnej, w stosunku do wytoczenia powództwa, metody zaskarżenia czynności upadłego;
stosunek postępowania w kwestii zaskarżenia czynności prawnej upadłego do innych wybranych instytucji i postępowań;
regulacje dotyczące prawa zaskarżania w prawie Unii Europejskiej oraz w wybranych państwach.
Książka przeznaczona jest dla sędziów, syndyków masy upadłości, adwokatów i radców prawnych świadczących pomoc w ramach postępowań upadłościowych, a także dla przedsiębiorców. Opracowanie zainteresuje referendarzy wydziałów wieczystoksięgowych oraz notariuszy.

Wykaz skrótów 13
Wprowadzenie 17
Rozdział pierwszy Bezskuteczność oraz zaskarżanie czynności prawnych upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli upadłościowych. Istota, charakter i cele prawa zaskarżania 25 1.1. Wprowadzenie 25 1.2. Bezskuteczność względna w katalogu sankcji wadliwych czynności prawnych 27 1.3. Istota prawa zaskarżania czynności prawnej upadłego dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli upadłościowych 32 1.4. Charakter prawa zaskarżania czynności prawnej upadłego dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli upadłościowych 34 1.5. Cele realizowane z wykorzystaniem prawa zaskarżania 39 1.5.1. Cele postępowania cywilnego i prawa upadłościowego 42 1.5.2. Cel zaskarżania czynności prawnej upadłego 45
Rozdział drugi Zaskarżanie czynności prawnych upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli upadłościowych w prawie unijnym i w wybranych systemach prawnych 51 2.1. Jurysdykcja w sprawie zaskarżania czynności prawnych upadłego w prawie unijnym 51 2.2. Stosunek postępowania w kwestii zaskarżania czynności prawnej upadłego do postępowania upadłościowego 62 2.3. Zagadnienia prawnoporównawcze dotyczące zaskarżania czynności prawnych w wybranych państwach 74 2.3.1. Niemcy (system prawny pochodzenia germańskiego) 74 2.3.2. Francja (system prawny pochodzenia romańskiego) 76 2.3.3. System prawa anglosaskiego 80 2.3.3.1. Porządek prawny Wielkiej Brytanii 80 2.3.3.2. Porządek prawny Stanów Zjednoczonych Ameryki 82
Rozdział trzeci Przedmiot ochrony realizowanej z wykorzystaniem prawa zaskarżania 86 3.1. Wierzytelność jako przedmiot ochrony 86 3.2. Charakter wierzytelności będącej przedmiotem ochrony 90 3.2.1. Wierzytelność pieniężna i niepieniężna jako przedmiot ochrony 91 3.2.2. Wierzytelność upadłościowa (zaskarżalna) jako przedmiot ochrony 100 3.2.3. Wierzytelność istniejąca (realna) jako przedmiot ochrony 102 3.3. Wierzytelność o innym niż cywilny charakterze a ochrona prawna takiej wierzytelności 109
Rozdział czwarty Przedmiot zaskarżania 117 4.1. Przedmiot zaskarżania w prawie upadłościowym - uwagi wprowadzające 117 4.1.1. Czynność prawna upadłego jako przedmiot zaskarżania 122 4.1.2. Pozorność czynności prawnej a przedmiot zaskarżania 125 4.1.3. Czynności prawne i faktyczne jako przedmiot zaskarżania 130 4.1.4. Czynności prawne odpłatne i nieodpłatne jako przedmiot zaskarżania 138 4.1.5. Czynności procesowe jako przedmiot zaskarżania 149 4.1.5.1. Ugoda sądowa jako przedmiot zaskarżania 152 4.1.5.2. Uznanie powództwa jako przedmiot zaskarżania 153 4.1.5.3. Dział spadku 156 4.2. Czynności prawne niepodlegające zaskarżaniu 158 4.2.1. Czynności prawne, z których dokonaniem nie wiąże się pokrzywdzenie 159 4.2.2. Zdarzenia prawne i czynności faktyczne 160 4.2.3. Umowa zwrotnego przeniesienia własności na darczyńcę zawarta w następstwie odwołania darowizny 161 4.2.4. Zrzeczenie się przez dłużnika przysługującego mu zarzutu przedawnienia roszczeń 161 4.2.5. Czynność prawna dokonana przez syndyka w ramach likwidacji masy upadłości 162 4.2.6. Spłata długu 163 4.2.7. Datio in solutum 165 4.2.8. Umowa majątkowa małżeńska wyłączająca wspólność ustawową 170 4.2.9. Potrącenie i kompensata dokonana w ramach rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych 176 4.2.10. Hipoteka przymusowa i zastaw ustawowy 183 4.2.11. Przejęcie zakładu pracy według przepisu art. 231 k.p. 184 4.3. Zaniechanie jako przedmiot zaskarżania 186 4.4. Zaskarżanie czynności prawnej a zabezpieczenie 193
Rozdział piąty Podstawy zaskarżania czynności prawnej upadłego 200 5.1. Katalog podstaw zaskarżania czynności prawnej upadłego 200 5.2. Podstawy przedmiotowe zaskarżania czynności prawnych upadłego 202 5.2.1. Pokrzywdzenie wierzyciela 202 5.2.2. Czynność prawna upadłego 213 5.2.3. Związek przyczynowy pomiędzy dokonaniem czynności prawnej a pokrzywdzeniem 218 5.2.4. Termin zaskarżania 223 5.3. Podstawy podmiotowe zaskarżania czynności prawnej upadłego 228 5.3.1. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli - zamiar pokrzywdzenia 229 5.3.2. Wiedza lub możliwość uzyskania (podjęcia) wiedzy przez osobę trzecią o charakterze czynności dłużnika (zła wiara osoby trzeciej) 232
Rozdział szósty Strony i podmioty postępowania o zaskarżanie czynności prawnej 250 6.1. Uwagi ogólne - strony i podmioty uczestniczące w postępowaniu dotyczącym zaskarżania czynności prawnej 250 6.2. Status prawny syndyka w postępowaniu w kwestii zaskarżania czynności prawnej upadłego 252 6.3. Legitymacja procesowa syndyka 255 6.4. Strona powodowa w procesach dotyczących zaskarżania czynności prawnych upadłego 261 6.5. Strona pozwana w procesie dotyczącym zaskarżania czynności prawnej upadłego 267 6.6. Legitymacja procesowa podmiotu, który dokonał czynności z osobą trzecią, tzw. osoby czwartej 276 6.7. Sytuacja prawna upadłego w postępowaniu o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną 301 6.8. Sytuacja prawna wierzyciela upadłego w razie zaskarżania czynności prawnej upadłego 305 6.9. Sytuacja prawna byłego małżonka upadłego na tle umów o podział majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej 323
Rozdział siódmy Postępowanie w kwestii uznania czynności prawnej upadłego za bezskuteczną 332 7.1. Jurysdykcja krajowa 332 7.2. Właściwość rzeczowa, miejscowa i funkcjonalna sądu w sprawach o zaskarżanie czynności prawnej upadłego 336 7.3. Skład sądu, wyłączenie sędziego 339 7.4. Przebieg postępowania w kwestii zaskarżania czynności prawnej upadłego 341 7.4.1. Wszczęcie postępowania 341 7.4.2. Postępowanie dowodowe związane z zaskarżaniem czynności prawnej upadłego 344 7.5. Formy obrony osoby trzeciej w postępowaniu o uznanie czynności prawnej upadłego za bezskuteczną 355 7.6. Przekazanie do masy praw lub rzeczy 366 7.7. Przekazanie na rzecz osoby trzeciej tego, co wcześniej świadczyła na rzecz upadłego 384
Rozdział ósmy Wyrok uznający czynność prawną upadłego za bezskuteczną względnie 390 8.1. Czynności procesowe sądu - istota i charakter 390 8.2. Wyrok uznający czynność prawną upadłego za bezskuteczną i jego cechy 393 8.3. Orzeczenia dotyczące roszczeń uzupełniających ochronę realizowaną prawem zaskarżania 408 8.4. Skutki wyroku w kwestii uznania za bezskuteczną czynności prawnej upadłego 414 8.5. Orzeczenie w kwestii kosztów procesu dotyczącego zaskarżania czynności prawnej upadłego 428
Rozdział dziewiąty Zaskarżanie czynności prawnej upadłego w drodze zarzutu 430 9.1. Pojęcie i rodzaje zarzutów 430 9.2. Zarzut bezskuteczności czynności prawnej upadłego wobec żądania wydania z masy 434 9.3. Zarzut bezskuteczności czynności prawnej upadłego wobec wniosku o umieszczenie wierzytelności na liście wierzytelności 443 9.4. Orzeczenie uwzględniające zarzut bezskuteczności czynności prawnej upadłego i jego skutki 446
Rozdział dziesiąty Stosunek postępowania w sprawie zaskarżania czynności prawnej upadłego do wybranych instytucji prawnych i postępowań 452 10.1. Stosunek zaskarżania czynności prawnych upadłego a ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika oraz ius ad rem z art. 59 k.c. 452 10.1.1. Zbieg norm w ogólności 452 10.1.2. Wzajemne relacje między art. 527 i n. k.c. i art. 59 k.c. oraz innymi normami powiązanymi 454 10.1.3. Wzajemne relacje między art. 527 i n. k.c. a wybranymi normami prawnymi dotyczącymi bezskuteczności względnej 463 10.2. Postępowanie w kwestii uznania czynności za bezskuteczną pomiędzy syndykami mas upadłości 467 10.3. Relacje postępowania w kwestii zaskarżania czynności prawnych upadłego z wybranymi postępowaniami administracyjnymi 471 10.3.1. Stosunek postępowania w kwestii zaskarżania czynności prawnych upadłego do postępowania o podział nieruchomości 471 10.3.2. Stosunek postępowania w kwestii zaskarżania czynności prawnych upadłego do postępowania scaleniowego 476 10.3.3. Stosunek postępowania w kwestii zaskarżania czynności prawnych upadłego do postępowania o wywłaszczenie i zwrot wywłaszczonej nieruchomości 483
Zakończenie 495
Orzecznictwo 501
Akty prawne 505
Bibliografia 507