Zasada obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym. Zagadnienia podstawowe / Mateusz Pilich

Monografia stanowi kompleksowe opracowanie tematyki obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym. Książka opisuje strukturę norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego wskazujących prawo ojczyste, umożliwia rozwiązanie problemów zmiany obywatelstwa jako elementu decydującego o właściwości prawa np. w sprawach spadkowych czy małżeńskich, ułatwia rozstrzyganie o właściwym prawie ojczystym w razie tzw. wielopaństwowości, poddaje analizie zagadnienie ustalenia łącznika obywatelstwa. W opracowaniu zawarto krytyczną analizę dorobku doktryny oraz orzeczeń polskich, zagranicznych i europejskich z zakresu obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym. Jest to istotna pozycja literatury z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego o walorach nie tylko naukowych, lecz także praktycznych.



Wykaz skrótów 11
Wstęp 19
Rozdział 1 Kształtowanie się łącznika obywatelstwa w prawie kolizyjnym 27
1.1. Zasada personalności prawa w epoce antyku i średniowiecza 27
1.2. Obywatelstwo w epoce nowożytnej kodyfikacji prawa cywilnego 37
1.2.1. Geneza europejskiej idei obywatelstwa i jej wpływ na prawo prywatne 37
1.2.2. Francuski kodeks cywilny 42
1.2.3. Austriacki kodeks cywilny 46
1.2.4. Zuryski kodeks prawa prywatnego (Privatrechtliches Gesetzbuch) 49
1.3. Stanowiska XIX-wiecznej doktryny prawa kolizyjnego 53
1.3.1. Friedrich Karl von Savigny 53
1.3.2. Pascuale Stanislao Mancini i nurt personalistyczny w prawie prywatnym międzynarodowym przełomu XIX i XX w. 56
1.4. Dalszy rozwój kolizyjnoprawnej zasady obywatelstwa 71
1.4.1. Stanowisko Instytutu Prawa Międzynarodowego 71
1.4.2. Wpływ tzw. nowej szkoły włoskiej na wczesną krajową i międzynarodową kodyfikację prawa kolizyjnego 77
1.4.3. Recepcja zasady obywatelstwa w polskim prawie kolizyjnym 89
Rozdział 2 Prawo kolizyjne wobec krajowych i prawnomiędzynarodowych aspektów instytucji obywatelstwa 99
2.1. Uwagi ogólne o obywatelstwie 99
2.2. Nabycie i utrata statusu obywatela 115
2.3. Wybrane przykłady wpływu międzynarodowej sukcesji państw na obywatelstwo ludności 133
2.3.1. Obywatelstwo polskie w kontekście skutków II wojny światowej 133
2.3.2. Obywatelstwo niemieckie w perspektywie włączenia NRD do RFN 141
2.3.3. Obywatelstwo ludności Hongkongu po cesji na rzecz Chin 148
2.4. Wielopaństwowość oraz zasada efektywności obywatelstwa 150
2.5. Prawo do obywatelstwa. Bezpaństwowcy i uchodźcy 163
2.6. Łącznik obywatelstwa a prawnomiędzynarodowe uznanie państwa 172
Rozdział 3 Podstawowe problemy zasady obywatelstwa we współczesnym prawie prywatnym międzynarodowym 178
3.1. Łącznik obywatelstwa w ramach ogólnej struktury normy kolizyjnej prawa prywatnego międzynarodowego 178
3.2. Statut personalny. Prawo personalne 185
3.3. Aktualne znaczenie zasady obywatelstwa w prawie kolizyjnym 190
3.3.1. Systemy kolizyjnoprawne państw europejskich 190
3.3.2. Prawo prywatne międzynarodowe państw pozaeuropejskich 207
3.3.3. Konwencje międzynarodowe 209
3.3.4. Prawo prywatne międzynarodowe Unii Europejskiej (uwagi ogólne) 224
3.4. Łącznik obywatelstwa a inne łączniki personalne 228
3.4.1. Uwagi wprowadzające 228
3.4.2. Łącznik zamieszkania 231
3.4.3. Łącznik zwykłego pobytu 250
3.5. Poszukiwanie optymalnego łącznika dla prawa personalnego osoby fizycznej w prawie kolizyjnym 264
3.5.1. Argumenty dotyczące interesów ogólnych (systemu, obrotu prawnego) 266
3.5.2. Argumenty dotyczące interesów jednostek (stron) 273
3.5.3. Krytyczna ocena teorii "optymalnego" łącznika personalnego 285
Rozdział 4 Zagadnienia konstrukcyjne norm w systemach kolizyjnoprawnych opartych na zasadzie obywatelstwa 290
4.1. Kolizyjnoprawny łącznik obywatelstwa a jurysdykcja krajowa 290
4.2. Kryterium obywatelstwa jako ogólna przesłanka stosowania norm kolizyjnych 302
4.3. Łączniki norm kolizyjnych oparte na podstawie obywatelstwa 308
4.3.1. Właściwość legis patriae osoby fizycznej 308
4.3.2. Właściwość wspólnej legis patriae stron 328
4.4. Rozwiązanie niektórych problemów wynikających ze wskazania legis patriae osoby fizycznej 340
4.4.1. Uwagi wprowadzające 340
4.4.2. Lex patriae wielopaństwowców 341
4.4.3. Zastępczy statut personalny osób fizycznych 369
4.5. Czynnik czasu we wskazaniu legis patriae osoby fizycznej 388
4.5.1. Uwagi wprowadzające 388
4.5.2. Zmiana obowiązujących norm kolizyjnych jako przesłanka zmiany statutu w znaczeniu szerszym 394
4.5.3. Zmiana statutu w znaczeniu ścisłym 404
4.5.4. Łącznik obywatelstwa a zjawisko międzynarodowej sukcesji państw 414
4.5.5. Nieuwzględnienie zmian treści właściwego prawa ojczystego 419
4.5.6. Uznanie statusu osoby fizycznej na skutek zmiany prawa właściwego ("konwalidacja przez zmianę statutu") 423
Rozdział 5 Ogólne zagadnienia stosowania norm kolizyjnych systemu opartego na zasadzie obywatelstwa 430
5.1. Ustalenie obywatelstwa na użytek zastosowania normy kolizyjnej 430
5.2. Metody koordynacji systemów kolizyjnoprawnych w kwestii łączników personalnych 451
5.2.1. Odesłanie 452
5.2.2. Subiektywne wskazanie prawa właściwego (professio iuris) 462
5.3. Niejednolitość prawa ojczystego 471
5.4. Kwestia wstępna 484
5.5. Klauzula porządku publicznego 489
5.6. Obejście prawa 502
Zakończenie 511
Bibliografia 521