Zamówienia publiczne

W książce omówiono regulacje nowej ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustaw związanych z szeroko rozumianymi zamówieniami publicznymi, w tym: o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi oraz o partnerstwie publiczno-prywatnym.

Analizie poddano m.in.:

• najważniejsze instytucje Prawa zamówień publicznych,

• poszczególne stanowiska przedstawiane w wybranych orzeczeniach sądów oraz doktrynie prawa.

Autorzy poruszają zagadnienia związane z wyborem podmiotu do realizacji zadania publicznego, który wykona go w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem trudnych do jednoczesnego spełnienia kryteriów:

• uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, oraz

• optymalnego doboru środków służących osiągnięciu założonych celów.

 W opracowaniu przedstawiono m.in.:

• uwarunkowania wydatkowania środków publicznych,

• krajowe regulacje określające zasady udzielania zamówień publicznych,

• podmioty stosujące zamówienia publiczne,

• narzędzia wykorzystywane do komunikacji elektronicznej,

• szacowanie zamówień publicznych,

• wartość zamówienia na roboty budowlane, usługi lub dostawy powtarzające się lub podlegające wznowieniu,

• dokumentację zamówień publicznych,

• postępowanie o udzielenie zamówienia klasycznego o wartości równej lub przekraczającej progi unijne, a także o wartości mniejszej niż progi unijne,

• dynamiczny system zakupów,

• postępowanie konkursowe,

• zamówienia na usługi społeczne i inne szczególne usługi,

• zamówienia sektorowe, w obronności i bezpieczeństwie,

• elementy społeczne w zamówieniach publicznych,

• status prawny i kompetencje organów właściwych w sprawach zamówień,

• środki ochrony prawnej,

• pozasądowe rozwiązywanie sporów,

• kwestie kontroli udzielania zamówień publicznych,

• kary pieniężne w zamówieniach publicznych,

• odpowiedzialność karną i dyscyplinarną za naruszenie przepisów o zamówieniach publicznych, koncesji na roboty budowlane lub usługi oraz partnerstwa publiczno-prywatnego.

Autorzy starali się wskazać właściwe kierunki interpretacji i wykładni przepisów Prawa zamówień publicznych, z uwzględnieniem norm prawa Unii Europejskiej.

 Książka przeznaczona jest dla pracowników administracji publicznej zajmujących się zamówieniami publicznymi, na każdym etapie realizacji zamówienia publicznego, a także adwokatów, radców prawnych, przedsiębiorców i przedstawicieli nauki.

Wykaz skrótów ............................................................................................................. 17
Wstęp .............................................................................................................................. 23
Rozdział 1. Ewolucja zamówień publicznych w Polsce .............................................................. 25
1.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 25
1.2. Regulacje prawne w przedmiocie zamówień publicznych w latach 1918–1945 ................ 28
1.3. Regulacje prawne w przedmiocie zamówień publicznych w okresie PRL ...................... 32
1.4. Regulacje prawne w przedmiocie zamówień publicznych po roku 1990 ................. 34
1.4.1. Ustawa o zamówieniach publicznych z 1994 r............................... 34
1.4.2. Ustawa – Prawo zamówień publicznych z 2004 r. ........................ 40
1.4.3. Ustawa – Prawo zamówień publicznych z 2019 r. ......................... 49
1.5. Podsumowanie ................................................................................................ 60
Rozdział 2. Zasady zamówień publicznych ................................................................................. 63
2.1. Wprowadzenie ................................................................................................ 63
2.2. Uwarunkowania wydatkowania środków publicznych ............................ 63
2.3. Zasady zamówień publicznych w prawie Unii Europejskiej .................... 68
2.3.1. Równe traktowanie ubiegających się o udzielenie zamówienia .... 68
2.3.2. Zasada przejrzystości procedury udzielania zamówień publicznych ............. 70
2.3.3. Zasada proporcjonalności ................................................................ 71
2.3.4. Obowiązek przestrzegania prawa pracy, prawa socjalnego i prawa ochrony środowiska ....... 75
2.4. Krajowe regulacje określające zasady udzielania zamówień publicznych ............ 77
2.4.1. Zasady przygotowania i przeprowadzenia zamówienia publicznego .................... 77
2.4.1.1. Zasady niedyskryminacji i zapewnienia konkurencji ........................ 77
2.4.1.2. Zasada przejrzystości ....................................................... 80
2.4.1.3. Zasada proporcjonalności ............................................... 80
2.4.2. Zasady udzielania zamówień ........................................................... 81
2.4.3. Obiektywizm osób przygotowujących, przeprowadzających postępowanie .................. 84
2.4.4. Jawność postępowania ...................................................................... 87
2.4.5. Pisemność postępowania .................................................................. 89
2.4.6. Język postępowania ........................................................................... 91
2.5. Podsumowanie ................................................................................................ 91
Rozdział 3. Podmioty stosujące zamówienia publiczne ............................................................ 93
3.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 93
3.2. Zamawiający .................................................................................................... 95
3.3. Zamawiający sektorowi.................................................................................. 103
3.4. Zamawiający subsydiowani ........................................................................... 108
3.5. Podmioty, którym zamawiający powierza przygotowanie postępowania ...................... 109
3.6. Centralny zamawiający .................................................................................. 111
3.7. Wyłączenia podmiotowe ............................................................................... 114
3.8. Wykonawca ...................................................................................................... 115
3.9. Konsorcjum ..................................................................................................... 116
3.10. Podsumowanie ................................................................................................ 118
Rozdział 4. Przedmiot zamówień publicznych ........................................................................... 121
4.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 121
4.2. Przedmiot zamówienia .................................................................................. 121
4.3. Dostawy ............................................................................................................ 126
4.4. Roboty budowlane .......................................................................................... 129
4.5. Usługi ................................................................................................................ 132
4.6. Zamówienia obejmujące równocześnie usługi, dostawy lub roboty budowlane .................. 134
4.7. Wyłączenia przedmiotowe ............................................................................ 136
4.8. Podsumowanie ................................................................................................ 146
Rozdział 5. Kontakt pomiędzy zamawiającym i wykonawcą .................................................. 147
5.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 147
5.2. Środek komunikacji elektronicznej .............................................................. 149
5.3. Forma elektroniczna a postać elektroniczna .............................................. 156
5.4. Narzędzia wykorzystywane do komunikacji elektronicznej ................... 163
5.5. Zakończenie ..................................................................................................... 167
Rozdział 6. Szacowanie zamówień publicznych ......................................................................... 169
6.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 169
6.2. Podstawa ustalenia wartości szacunkowej .................................................. 171
6.3. Zakaz zaniżania wartości szacunkowej....................................................... 175
6.4. Ustalenie wartości zamówienia na roboty budowlane oraz usługi udzielane w częściach ......... 180
6.5. Szczegółowe zasady ustalania wartości zamówienia; wartość partnerstwa innowacyjnego; uwzględnianie wartości nagród w wartości zamówienia ..................... 184
6.6. Wartość dynamicznego systemu zakupów, umowy ramowej oraz konkursu..................... 186
6.7. Ustalanie wartości zamówienia w przypadku zamawiającego składającego się z kilku jednostek organizacyjnych .......... 187
6.8. Wartość zamówienia na roboty budowlane ................................................ 189
6.9. Wartość zamówienia na usługi lub dostawy powtarzające się lub podlegające wznowieniu ............................. 192
6.10. Termin ustalenia wartości zamówienia; zmiana wartości zamówienia ............... 194
6.11. Podsumowanie ................................................................................................ 196
Rozdział 7. Dokumentacja zamówień publicznych ................................................................... 197
7.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 197
7.2. Obowiązek sporządzania protokołu postępowania .................................. 198
7.3. Treść protokołu ............................................................................................... 199
7.4. Udostępnianie protokołu ............................................................................... 202
7.5. Przechowywania protokołu .......................................................................... 208
7.6. Podsumowanie ................................................................................................ 210
Rozdział 8. Postępowanie o udzielenie zamówienia klasycznego o wartości równej lub przekraczającej progi unijne ................ 213
8.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 213
8.2. Przygotowanie postępowania ....................................................................... 215
8.2.1. Analiza potrzeb zamawiającego, wstępne konsultacje rynkowe oraz wcześniejsze zaangażowanie wykonawców............ 216
8.2.1.1. Analiza potrzeb zamawiającego ..................................... 216
8.2.1.2. Wstępne konsultacje rynkowe ........................................ 219
8.2.1.3. Wcześniejsze zaangażowanie wykonawców ................. 219
8.2.2. Ogłoszenia .......................................................................................... 220
8.2.3. Ustalenie niektórych warunków zamówienia ............................... 222
8.2.3.1. Udzielanie zamówienia w częściach .............................. 222
8.2.3.2. Oferta wariantowa ............................................................ 223
8.2.3.3. Katalogi elektroniczne ..................................................... 223
8.2.3.4. Klauzule społeczne ........................................................... 225
8.2.3.5. Wadium ............................................................................. 228
8.2.3.6. Opis przedmiotu zamówienia ........................................ 230
8.2.3.7. Środki dowodowe ............................................................. 235
8.2.3.8. Kwalifikacja podmiotowa wykonawców ....................... 238
8.3. Tryby udzielania zamówień .......................................................................... 251
8.3.1. Zasady ogólne ..................................................................................... 251
8.3.2. Przetarg nieograniczony ................................................................... 252
8.3.3. Przetarg ograniczony ........................................................................ 259
8.3.4. Negocjacje z ogłoszeniem ................................................................. 262
8.3.5. Dialog konkurencyjny ....................................................................... 271
8.3.6. Partnerstwo innowacyjne ................................................................. 274
8.3.7. Negocjacje bez ogłoszenia ................................................................ 279
8.3.8. Zamówienie z wolnej ręki ................................................................. 281
8.4. Składanie i otwarcie ofert .............................................................................. 286
8.5. Zakończenie postępowania ........................................................................... 297
8.6. Podsumowanie ................................................................................................ 300
Rozdział 9. Postępowanie o udzielenie zamówienia klasycznego o wartości mniejszej niż progi unijne .............................. 303
9.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 303
9.2. Zakres zastosowania ....................................................................................... 307
9.3. Ogłoszenia........................................................................................................ 309
9.4. Kwalifikacja podmiotowa wykonawców ..................................................... 312
9.5. Tryby postępowania „krajowego” ................................................................ 313
9.5.1. Tryb podstawowy ............................................................................... 314
9.5.1.1. Tryb podstawowy z fakultatywnymi negocjacjami ................. 319
9.5.1.2. Tryb podstawowy z obligatoryjnymi negocjacjami .................. 321
9.5.2. Partnerstwo innowacyjne w progach krajowych .......................... 325
9.5.3. Negocjacje bez ogłoszenia w progach krajowych .......................... 326
9.5.4. Zamówienie z wolnej ręki w progach krajowych .......................... 329
9.6. Wybór najkorzystniejszej oferty w progach krajowych; unieważnienie postępowania ................... 333
9.7. Podsumowanie ................................................................................................ 335
Rozdział 10. Szczególne procedury w zamówieniach publicznych ........................................... 337
10.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 337
10.2. Umowa ramowa .............................................................................................. 338
10.2.1. Definicja, elementy ............................................................................ 338
10.2.2. Charakter prawny oraz istota........................................................... 340
10.2.3. Postępowanie o zawarcie umowy ramowej.................................... 342
10.2.4. Udzielanie zamówień objętych umową ramową (zamówień jednostkowych, wykonawczych) ........................ 343
10.3. Dynamiczny system zakupów ...................................................................... 347
10.3.1. Definicja, przedmiot zamówień ...................................................... 347
10.3.2. Podstawowe reguły, zastosowanie ................................................... 348
10.3.3. Postępowanie ...................................................................................... 349
10.4. Konkurs ............................................................................................................ 352
10.4.1. Uwagi ogólne, definicja, istota ......................................................... 352
10.4.2. Zastosowanie, przedmiot konkursu ............................................... 354
10.4.3. Nagroda ............................................................................................... 356
10.4.4. Postępowanie konkursowe – zagadnienia podstawowe, konkurs ograniczony i konkurs nieograniczony .......................... 356
10.4.5. Regulamin konkursu......................................................................... 358
10.4.6. Sąd konkursowy, protokół prac sądu konkursowego ................... 360
10.4.7. Wszczęcie, przeprowadzenie i zakończenie konkursu ................. 361
10.5. Zamówienia na usługi społeczne i inne szczególne usługi ....................... 364
10.5.1. Definicja, istota .................................................................................. 364
10.5.2. Postępowanie ...................................................................................... 364
10.6. Podsumowanie ................................................................................................ 366
Rozdział 11. Zamówienia sektorowe ............................................................................................... 369
11.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 369
11.2. Definicja i zakres ............................................................................................. 371
11.3. Tryby udzielania zamówienia sektorowego ................................................ 378
11.4. Szczególne metody udzielenia zamówienia sektorowego ......................... 381
11.5. System kwalifikowania wykonawców .......................................................... 382
11.6. Inne uprawnienia zamawiającego sektorowego ......................................... 383
11.7. Podsumowanie ................................................................................................ 385
Rozdział 12. Zamówienia w obronności i bezpieczeństwie ........................................................ 387
12.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 387
12.2. Definicja i zakres ............................................................................................. 389
12.3. Zasady udzielania zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa ....... 391
12.4. Wykonawcy w zakresie zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa ................... 394
12.5. Opis przedmiotu zamówienia w zamówieniach w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa ................. 395
12.6. Kryteria oceny ofert przy zamówieniach w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa ........... 397
12.7. Tryby udzielania zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa ............... 402
12.8. Kolejne etapy postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa .............. 404
12.9. Podsumowanie ................................................................................................ 405
Rozdział 13. Elementy społeczne w zamówieniach publicznych ............................................... 407
13.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 407
13.2. Normatywne źródła społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych ....................... 409
13.3. Społeczne klauzule podmiotowe .................................................................. 411
13.3.1. Zamówienia zastrzeżone .................................................................. 411
13.3.2. Prospołeczne przesłanki wykluczenia z postępowania ............... 415
13.3.3. Prospołeczne warunki udziału w postępowaniu .......................... 417
13.4. Społeczne klauzule przedmiotowe ............................................................... 418
13.4.1. Obligatoryjna klauzula dotycząca zatrudnienia ........................... 418
13.4.2. Fakultatywna klauzula przedmiotowa ........................................... 420
13.4.3. Prospołeczny opis przedmiotu zamówienia .................................. 421
13.4.4. Etykiety społeczne ............................................................................. 423
13.5. Elementy społeczne w kryteriach oceny ofert ............................................ 426
13.6. Usługi społeczne ............................................................................................. 428
13.7. Podsumowanie ................................................................................................ 429
Rozdział 14. Umowa o zamówienie publiczne, umowa z podwykonawcą ............................... 431
14.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 431
14.2. Forma umowy o zamówienie publiczne ...................................................... 431
14.3. Elementy umowy o zamówienie publiczne ................................................. 432
14.4. Specyfika umów o roboty budowlane .......................................................... 437
14.5. Zabezpieczenie wykonania umowy o zamówienie publiczne .................. 440
14.6. Zmiana umowy o zamówienie publiczne ................................................... 448
14.6.1. Uwagi wprowadzające ....................................................................... 448
14.6.2. Zmiana umowy o zamówienie publiczne w prawie Unii Europejskiej ................. 449
14.6.3. Krajowe uwarunkowania zmiany umowy o zamówienie publiczne ... 456
14.6.4. Zmiana umowy o zamówienie publiczne w związku z pandemią spowodowaną wirusem COVID-19 ........................... 461
14.7. Niedozwolone postanowienia umowne ....................................................... 463
14.8. Odstąpienie od umowy o zamówienie publiczne, unieważnienie umowy, zakaz zawarcia umowy ....................... 464
14.9. Umowa z podwykonawcą .............................................................................. 471
14.10. Podsumowanie ................................................................................................ 475
Rozdział 15. Status prawny i kompetencje organów właściwych w sprawach zamówień ...... 477
15.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 477
15.2. Prezes Urzędu .................................................................................................. 478
15.2.1. Pozycja prawnoustrojowa Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych ............... 478
15.2.2. Kryteria i tryb powołania oraz odwołania Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych ............ 479
15.2.3. Zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych .................. 482
15.2.4. Urząd Zamówień Publicznych oraz wiceprezesi Urzędu ............ 485
15.3. Krajowa Izba Odwoławcza ............................................................................ 486
15.3.1. Pozycja prawnoustrojowa i kompetencje Krajowej Izby Odwoławczej .................. 486
15.3.2. Kryteria i tryb powołania oraz odwołania członków Krajowej Izby Odwoławczej .............. 488
15.3.3. Gwarancje niezawisłości członków Krajowej Izby Odwoławczej ............... 490
15.3.4. Organy Krajowej Izby Odwoławczej ............................................... 495
15.4. Komitet do spraw Kontroli w Zamówieniach Publicznych ...................... 496
15.4.1. Pozycja prawnoustrojowa Komitetu do spraw Kontroli w Zamówieniach Publicznych ........ 496
15.4.2. Zadania i kompetencje Komitetu do spraw Kontroli w Zamówieniach Publicznych ............. 497
15.4.3. Organy Komitetu do spraw Kontroli w Zamówieniach Publicznych ........... 498
15.5. Rada Zamówień Publicznych ........................................................................ 499
15.5.1. Pozycja prawnoustrojowa Rady Zamówień Publicznych ............ 499
15.5.2. Zadania Rady Zamówień Publicznych ........................................... 499
15.5.3. Organy Rady Zamówień Publicznych ............................................ 500
15.6. Podsumowanie ................................................................................................ 502
Rozdział 16. Środki ochrony prawnej ............................................................................................. 503
16.1. Wprowadzenie ................................................................................................. 503
16.1.1. Charakterystyka środków ochrony prawnej ................................. 503
16.1.2. Najważniejsze zmiany w zakresie regulacji dotyczącej środków ochrony prawnej wprowadzone ustawą z 11.09.2019 r. ................ 505
16.1.3. Krajowa Izba Odwoławcza ............................................................... 508
16.2. Przepisy ogólne ............................................................................................... 510
16.2.1. Legitymacja do wniesienia środków ochrony prawnej ................ 510