Wyłączenie sędziego w postępowaniu cywilnym / Joanna Derlatka

Joanna Derlatka doktor nauk prawnych, adiunkt na kierunku prawo na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach; ukończyła aplikację notarialną w Krakowie, autorka publikacji z zakresu postępowania cywilnego.
Książka stanowi kompleksowe i wyczerpujące omówienie instytucji wyłączenia sędziego w postępowaniu cywilnym. Zawiera analizę przesłanek wyłączenia sędziego z mocy ustawy oraz z mocy orzeczenia sądu, prezentuje przebieg postępowania o wyłączenie sędziego, w tym zagadnienia zaskarżalności postanowień dotyczących wyłączenia sędziego. Zaprezentowano w niej też dotychczasowe orzecznictwo sądów powszechnych,
Sądu Najwyższego, orzecznictwo strasburskie, a także poglądy doktryny wyrażone w tej materii. Publikacja, mimo że koncentruje się na prawie polskim, nie pozostawia również bez bliższej analizy porządków prawnych wybranych państw europejskich. Przedstawia jednocześnie szereg postulatów de lege ferenda, które mogą przyczynić się do usprawnienia instytucji wyłączenia sędziego.
Opracowanie jest przeznaczone dla sędziów, adwokatów i radców prawnych oraz pracowników naukowych.

Wykaz skrótów 9
Przedmowa i założenia metodologiczne 15
Rozdział I Podstawowe zasady wymiaru sprawiedliwości 23
1.1. Bezstronność i niezawisłość sędziowska 23 1.2. Ujęcie konstytucyjne 30 1.3. Przepisy ustrojowe 31 1.4. Aksjomaty etyczne 33 1.5. Współczesna kultura prawna 35
Rozdział II Kształtowanie się instytucji wyłączenia sędziego - rys historyczny 38
2.1. Prawo rzymskie i okres pojustyniański 38 2.2. Epoka średniowiecza 41 2.3. Epoka nowożytna 42 2.4. Okres zaborów 46 2.4.1. Zabór pruski 46 2.4.2. Zabór rosyjski 48 2.4.3. Zabór austriacki 52 2.5. Wyłączenie sędziego w ustawodawstwie polskim XX wieku 54 2.5.1. Przepisy konstytucyjne 54 2.5.2. Przepisy o ustroju sądów 55 2.5.3. Dawny kodeks postępowania cywilnego 58
Rozdział III Uwagi prawnoporównawcze 61
3.1. Wyłączenie sędziego w świetle prawa do rzetelnego procesu. Uwagi ogólne 61 3.2. Wyłączenie sędziego w prawie międzynarodowym 62 3.3. Wyłączenie sędziego w orzecznictwie ETPC 70 3.4. Prawo francuskie 78 3.5. Prawo niemieckie 83 3.6. Prawo włoskie 87
Rozdział IV Wyłączenie sędziego w polskim kodeksie postępowania cywilnego z 1964 r. Uwagi ogólne 91
4.1. Wprowadzenie 91 4.2. Zakres podmiotowy i przedmiotowy wyłączenia 92 4.3. Rodzaje wyłączenia sędziego 100
Rozdział V Wyłączenie sędziego z mocy ustawy 111
5.1. Uwagi ogólne 111 5.2. Wyłączenie sędziego z mocy art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. 113 5.3. Wyłączenie sędziego z mocy art. 48 § 1 pkt 2 k.p.c. 128 5.3.1. Małżeństwo jako podstawa wyłączenia sędziego 129 5.3.2. Pokrewieństwo i powinowactwo jako podstawa wyłączenia sędziego 135 5.3.3. Podsumowanie 143 5.4. Wyłączenie sędziego z mocy art. 48 § 1 pkt 3 k.p.c. 145 5.4.1. Uwagi ogólne 145 5.4.2. Przysposobienie jako podstawa wyłączenia sędziego 147 5.4.3. Opieka i kuratela jako podstawy wyłączenia sędziego 161 5.5. Wyłączenie sędziego z mocy art. 48 § 1 pkt 4 k.p.c. 176 5.5.1. Uwagi wspólne 176 5.5.2. Radcostwo prawne jako podstawa wyłączenia sędziego 182 5.5.3. Pełnomocnictwo jako podstawa wyłączenia sędziego 187 5.6. Wyłączenie sędziego z mocy art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. 204 5.6.1. Uwagi ogólne 204 5.6.2. Sprawy, w których w instancji niższej sędzia brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia 206 5.6.3. Sprawy o ważność aktu prawnego 234 5.6.4. Sprawy, w których sędzia występował jako prokurator 239 5.7. Wyłączenie sędziego z mocy art. 48 § 1 pkt 6 k.p.c. 242 5.8. Wyłączenie sędziego w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania 255
Rozdział VI Wyłączenie sędziego z mocy orzeczenia sądu 273
6.1. Uwagi ogólne 273 6.2. Integralność przepisu art. 49 k.p.c. i zasad konstytucyjnych 275 6.3. Różnice w ujęciu przesłanek względnych na tle ustaw proceduralnych 277 6.4. Przepis art. 49 k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji z 2009 r. 279 6.5. Nowelizacja przepisu art. 49 k.p.c. i jej geneza 293 6.6. Wątpliwości co do bezstronności sędziego w danej sprawie 297 6.7. Udzielanie niezbędnych pouczeń jako zagrożenie bezstronności 304 6.8. Legitymacja do wszczęcia postępowania o wyłączenie sędziego 313 6.9. Wniosek a żądanie wyłączenia sędziego 317 6.10. Obowiązki sędziego podlegającego wyłączeniu 337 6.11. Wniosek o wyłączenie sędziego zgłoszony w złej wierze 351 6.12. Ponowny wniosek o wyłączenie sędziego 364
Rozdział VII Przebieg postępowania o wyłączenie sędziego 395
7.1. Wprowadzenie 395 7.2. Pojęcie sądu, w którym sprawa się toczy 396 7.3. Pojęcie sądu przełożonego 405 7.4. Rozstrzygnięcie 410 7.5. Zaskarżalność 418 7.5.1. Zaskarżalność postanowień wydanych przez sąd pierwszej instancji 418 7.5.2. Zaskarżalność postanowień wydanych przez sąd drugiej instancji przed nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego z 2011 r. 429 7.5.3. Zaskarżalność postanowień wydanych przez sąd drugiej instancji po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 2011 r. 437 7.6. Konsekwencje niewyłączenia sędziego 446
Wnioski końcowe 457
Wykaz literatury 469