Surogacja. Aspekty prawne macierzyństwa zastępczego / Paulina Witczak-Bruś

Książka koncentruje się na problematyce prawnej macierzyństwa zastępczego, w sytuacji gdy zostaje zawarta umowa pomiędzy kobietą rodzącą (surogatką) a kobietą, która ma faktycznie pełnić rolę matki. Opracowanie pozwala zrozumieć, na czym polega „usługa urodzeniowa”, odróżnić przestępstwo organizowania nielegalnej adopcji od handlu ludźmi i wskazać, jak w świetle prawa polskiego i orzecznictwa ETPCZ rozwiązuje się kwestie przynależności urodzonego dziecka do rodziny.

   W publikacji przedstawiono m.in.:
• pojęcie oraz genezę zjawiska surogacji,
• karnoprawne aspekty macierzyństwa zastępczego,
• macierzyństwo zastępcze w prawie cywilnym i rodzinnym.

Analiza prawnokarna oraz cywilnoprawna została przedstawiona w oparciu o najnowszą wiedzę medyczną. Autorka w rozważny i przystępny sposób wyjaśnia kwestię surogacji, która stanowi problem prawny, społeczny i moralnie kontrowersyjny.

   Adresaci:
Opracowanie zainteresuje prawników praktyków – adwokatów, radców prawnych, sędziów i prokuratorów – oraz studentów i pracowników naukowych zajmujących się prezentowaną tematyką. Będzie przydatne także dla lekarzy zajmujących się leczeniem niepłodności.

Wykaz skrótów | str. 9

Objaśnienia niektórych terminów medycznych | str. 13

Wstęp | str. 15

Rozdział I
Macierzyństwo zastępcze | str. 19
1. Macierzyństwo zastępcze – pojęcie | str. 19
2. Przyczyny pojawienia się surogacji | str. 26
2.1. Niepłodność chorobą cywilizacyjną | str. 26
2.2. Depopulacja Polski | str. 31
2.3. Moralność społeczna | str. 34
3. Rozwój technik prokreacji medycznie wspomaganej drogą do macierzyństwa zastępczego | str. 38
3.1. Ustawa o leczeniu niepłodności | str. 38
3.2. In vitro | str. 44
3.3. Przebieg zapłodnienia matki zastępczej | str. 51
3.4. Prawo do ART prawem człowieka | str. 57
4. Podmiotowość zarodka w umowie surogacyjnej | str. 62
4.1. Zarodek | str. 62
4.2. Ochrona prawa do życia – godność jako centralna kategoria praw człowieka | str. 66
4.3. Podmiotowość zarodka | str. 79
4.4. Prawo do zarodka | str. 84
5. Podsumowanie | str. 93

Rozdział II
Macierzyństwo zastępcze w prawie cywilnym i rodzinnym | str. 97
1. Umowy o urodzenie dziecka | str. 97
1.1. Umowa o urodzenie dziecka w polskim prawie cywilnym | str. 97
1.2. Ograniczenie swobody zawierania umów na przykładzie umowy surogacyjnej | str. 106
1.3. Umowa o urodzenie dziecka w porządkach prawnych innych państw | str. 116
1.4. Regulacja macierzyństwa zastępczego na Ukrainie | str. 121
1.5. Analiza wybranych orzeczeń dotyczących macierzyństwa zastępczego | str. 127
2. Problemy filiacyjne związane z urodzeniem zastępczym | str. 133
2.1. Adopcja poza prawem | str. 133
2.2. Dochodzenie rodzicielstwa w dobie ART | str. 135
2.2.1. Prawne problemy ustalenia ojcostwa | str. 139
2.2.2. Matka dziecka | str. 147
2.2.3. Przepisy ustawy o aktach stanu cywilnego w świetle zawierania umów surogacyjnych | str. 153
2.2.4. Władza rodzicielska | str. 158
3. Prawo do genetycznej tożsamości | str. 160
3.1. Ryzyko niemonitorowanego pokrewieństwa | str. 170
4. Szkody urodzeniowe w perspektywie ART – legitymacja bierna | str. 172
5. Odpowiedzialność za szkody przed poczęciem | str. 178
6. Postulaty de lege ferenda | str. 183
7. Podsumowanie | str. 188

Rozdział III
Karnoprawne aspekty macierzyństwa zastępczego | str. 193
1. Surogacja w perspektywie przestępstwa handlu ludźmi | str. 193
1.1. Macierzyństwo zastępcze w prawie karnym | str. 193
1.2. Definicja terminu „handel ludźmi” | str. 196
1.2.1. Pojęcie handlu ludźmi na gruncie art. 253 § 1 k.k. | str. 196
1.2.2. Pojęcie handlu ludźmi na gruncie art. 189a k.k. | str. 200
1.3. Znaczenie zgody ofiary | str. 207
1.4. Umowa surogacyjna a przygotowanie do przestępstwa handlu ludźmi | str. 210
1.5. Handel dziećmi | str. 211
2. Surogacja w perspektywie przestępstwa organizowania adopcji wbrew przepisom ustawy | str. 216
2.1. Adopcja poza prawem | str. 216
2.2. Organizowanie adopcji wbrew przepisom ustawy | str. 221
2.3. Formy rozszerzenia odpowiedzialności karnej – art. 211a § 1 k.k. | str. 233
2.4. Opłata adopcyjna | str. 253
3. Surogacja w perspektywie ustawy o leczeniu niepłodności | str. 255
3.1. Wejście w życie ustawy o leczeniu niepłodności | str. 255
3.2. Nabywanie, zbywanie komórek rozrodczych lub zarodka | str. 258
3.3. Zakaz ogłoszeń o odpłatnym zbyciu, nabyciu komórki rozrodczej lub zarodka | str. 264
3.4. Postępowanie z komórkami rozrodczymi lub zarodkami w sposób niezgodny z przepisami | str. 266
3.5. Niszczenie zarodków | str. 267
3.6. Umowa surogacyjna a ustawa o leczeniu niepłodności | str. 269
4. Inne karnoprawne aspekty macierzyństwa zastępczego | str. 270
4.1. Surogacja a prostytucja | str. 270
4.2. Współczesna forma niewolnictwa | str. 271
4.3. Transgraniczny charakter surogacji | str. 273
5. Postulaty de lege ferenda | str. 279
6. Podsumowanie | str. 283

Zakończenie | str. 289

Literatura | str. 295

Źródła prawa | str. 307

Orzecznictwo | str. 311