Rokowania zbiorowe a rynek platform cyfrowych. Tradycyjne narzędzie dla nowych modeli biznesowych Tradycyjne narzędzie dla now / Elisabeth Brameshuber, Array, Łukasz Marek Pisarczyk, Jose Maria Miranda Boto

Praca platformowa to forma zatrudnienia, w ramach której organizacje lub osoby używają platformy internetowej, aby dotrzeć do innych organizacji lub osób w celu wykonania konkretnych usług w zamian za opłatę. Większość osób pracujących za pośrednictwem takich platform to osoby samozatrudnione, co oznacza, że nie są uznawane za pracowników w rozumieniu przepisów prawa pracy. Jest to jedno z największych wyzwań dla współczesnego prawa pracy. Ustawodawcy, sądy oraz nauka prawa poszukują rozwiązań, które zachowując istotę modelu biznesowego, zagwarantują niezbędną ochronę takim pracownikom.

Środkiem zapewniającym ochronę pracy osobom pracującym za pośrednictwem platform cyfrowych mogą być porozumienia zbiorowe. Autorzy opisują różne aspekty takich rokowań – rozpoczynając od uczestników i procedur, a kończąc na treściach i charakterze prawnym zawieranych porozumień. W książce poddano analizie standardy ponadnarodowe, prawo Unii Europejskiej oraz modele krajowe, w tym rozwiązania przyjęte w ostatnich latach przez niektóre państwa członkowskie. Autorami opracowań są naukowcy od wielu lat badający problematykę relacji zbiorowych zarówno w wymiarze europejskim, jak i krajowym.

Książka jest przeznaczona dla osób zaangażowanych w proces legislacyjny, teoretyków, a także praktyków prawa. Będzie cennym źródłem wiedzy dla wszystkich zainteresowanych zmianami, które dokonują się w sferze społeczno-gospodarczej, przede wszystkim technologicznej.

Wykaz skrótów 13
Przedmowa 15
Przedmowa do wydania polskiego 19
Wstęp 27
Rozdział pierwszy
Rokowania zbiorowe a rynek platform cyfrowych – realia a możliwości (José María Miranda Boto) 31
1. Różnorodność sytuacji 31
2. Różne źródła – od prawa w ścisłym znaczeniu po soft law 34
3. (Stare) związki zawodowe i nowi przedstawiciele 38
4. Porozumienia na szczeblu branży czy przedsiębiorstwa? 41
5. Treść rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej 45
6. Podsumowanie 48
Część I
POTENCJALNE ŹRÓDŁA REGULACJI
Rozdział drugi
Granice między układami zbiorowymi pracy a ustawodawstwem w ramach rynku platform cyfrowych (Piera Loi) 53
1. Dylemat regulacyjny na rynku platform cyfrowych: ustawodawstwo, układy (porozumienia) zbiorowe czy orzecznictwo? 53
2. Milczenie ustawodawców w kontekście regulacji rynku platform cyfrowych 56
3. Czy nadal możemy mówić o prawie pomocniczym? 59

4. Czy potrzebne są nowe przepisy? Różne podejścia do ustawodawstwa dotyczącego pracy za pośrednictwem platform cyfrowych 62
5. Czy pozostałe kompetencje w zakresie stanowienia prawa należy pozostawić rokowaniom zbiorowym? 66
Rozdział trzeci
Długa droga ku regulacji pracy za pośrednictwem platform cyfrowych w Unii Europejskiej (Luca Ratti) 73
1. Wstęp 73
2. Trzy okresy badań nad pracą za pośrednictwem platform cyfrowych – czas na regulacje? 74
3. Częściowe reakcje – inicjatywy UE 76
4. Wstępna ocena aktualnego planu Komisji Europejskiej w sprawie uregulowania zatrudnienia za pośrednictwem platform cyfrowych 80
4.1. Pierwszy etap konsultacji 80
4.2. Drugi etap konsultacji 82
4.3. Propozycja dyrektywy w zakresie warunków pracy pracowników platformowych 85
4.4. Wytyczne Komisji w sprawie rokowań zbiorowych dla osób prowadzących jednoosobową działalność na własny rachunek 89
5. Zbiorowa samoregulacja pracy za pośrednictwem platform cyfrowych – unijni partnerzy społeczni zostają w tyle 90
6. Podsumowanie – sectari rivulos? 93
Rozdział czwarty
Rokowania zbiorowe dotyczące pracowników platformowych a Europejska Karta Społeczna (Barbara Kresal) 99
1. Wstęp 99
2. Europejska Karta Społeczna 101
3. Praca za pośrednictwem platform cyfrowych 103
4. Prawo do rokowań zbiorowych jako prawo człowieka 106
5. Sprawa ICTU przeciwko Irlandii 108
6. Prawo do rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej – obowiązek uznania, szanowania i wspierania 111
7. Podsumowanie 112
Rozdział piąty
Rola sądów krajowych w ochronie pracowników platformowych – analiza porównawcza (Jeremias Adams-Prassl, Sylvaine Laulom,
Yolanda Maneiro Vázquez) 115
1. Wstęp 115
2. Konteksty krajowe 116
2.1. Francja 116
2.2. Hiszpania 118
2.3. Wielka Brytania 119
3. Orzecznictwo 121
3.1. Francja 121
3.2. Hiszpania 124
3.3. Wielka Brytania 127
3.3.1. Historia sporu 127
3.3.2. W Sądzie Najwyższym 130
4. Reakcje 132
4.1. Francja 132
4.2. Hiszpania 134
4.3. Wielka Brytania 136
5. Refleksje końcowe 138
Rozdział szósty
Dlaczego rokowania zbiorowe są dla pracowników platformowych koniecznością i jak do nich doprowadzić? (Tamás Gyulavári, Gábor Kártyás) 139
1. Wstęp 139
2. Zalety rokowań zbiorowych 140
3. Układy zbiorowe pracy a inne źródła prawa pracy 143
4. Czas pracy – popularny temat rokowań 145
4.1. Czas pracy w porozumieniach zbiorowych w ramach rynku
platform cyfrowych – przykłady 147
5. Cele i przeszkody w prawie Unii Europejskiej 151
6. Przeszkody na szczeblu krajowym – przykład Węgier 154
7. Wnioski – cele i przeszkody 157
Rozdział siódmy
Dobrowolne zobowiązania jako alternatywne instrumenty normotwórcze? Przykład niemieckiego kodeksu postępowania „Paid Crowdsourcing for the Better” (Judith Brockmann) 159
1. Wstęp 159
2. Kodeks postępowania w świetle inicjatyw dotyczących pracy w tłumie w Niemczech 160
2.1. The Frankfurt Paper on Platform-Based Work 161
2.2. Wyzwania dla partnerstwa społecznego i rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej 162
2.3. Opracowanie kodeksu postępowania 164
3. Kodeks postępowania – krótka prezentacja 164
3.1. Treść 164
3.2. Sygnatariusze 168
3.3. Sprawy stare i nowe 169
4. Analiza prawna 170
4.1. Charakter prawny 170
4.2. Zakres i stosowanie 171
4.3. Dostęp do praw 173
5. Wnioski i perspektywy 174
Część II
PODMIOTY I PRZEDMIOT ROKOWAŃ ZBIOROWYCH
Rozdział ósmy
„Inteligentny” związek zawodowy – nowe strategie dla cyfrowego
rynku pracy (Felicia Roșioru) 179
1. Wstęp 179
2. Przeszkody w zbiorowej reprezentacji pracowników platformowych – uwagi wstępne 182
2.1. Przeszkody prawne uniemożliwiające zbiorową reprezentację osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych 183
2.2. Przeszkody faktyczne uniemożliwiające zbiorową reprezentację osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych 187
3. „Inteligentne” związki zawodowe i „inteligentne” strategie 189
3.1. Budowanie społeczności online 190
3.2. Podnoszenie świadomości a reputacja platformy 194
4. Podsumowanie – od „inteligentnych” strategii do „inteligentnej” treści układów zbiorowych 198
Rozdział dziewiąty
Algorytmy, dyskryminacja i rokowania zbiorowe (Teresa Coelho Moreira) 201
1. Wprowadzenie 201
2. Dyskryminacja przez algorytmy 204
3. Dyskryminacja przez algorytmy i rokowania zbiorowe 213
4. Podsumowanie 216
Rozdział dziesiąty
Ochrona pracowników platformowych przed wypowiedzeniem umowy – nie dla wszystkich? (Jakub Tomšej) 217
1. Wstęp 217
2. Wypowiedzenie stosunku pracy w prawie europejskim 218
3. Ustalenia z obszaru gospodarki platformowej 220
4. Uczciwość i przejrzystość promowane w nowym rozporządzeniu? 222
5. Stosowanie rozporządzenia 225
6. Wnioski – czy rozwiązaniem są negocjacje zbiorowe? 227
Rozdział jedenasty
Podmiotowy wymiar rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej – perspektywa hiszpańska (Daniel Pérez del Prado) 231
1. Wstęp – gospodarka platformowa i praca za pośrednictwem platform w Hiszpanii 231
2. Zakres podmiotowy rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej – dla kogo i w czyim imieniu? 234
2.1. Punkt wyjścia – trzy różne kategorie 234
2.2. Spory prawne i pojawienie się „ustawy o kurierach” 238
2.3. Podmioty uczestniczące w rokowaniach zbiorowych w kontekście gospodarki platformowej 245
3. Wnioski – kolejne kroki 247
Rozdział dwunasty
Wady północnoamerykańskiego modelu rokowań zbiorowych dotyczących pracowników platformowych – perspektywa turecka (Kübra Doğan Yenisey) 251
1. Wstęp 251
2. Heterogeniczność platform i modeli reprezentacji zbiorowej 254
2.1. Przegląd istniejących modeli 254
2.2. Porównanie północnoamerykańskiego i tureckiego modelu
rokowań zbiorowych 256
3. Określenie jednostki negocjacyjnej a pracownicy platformowi 258
3.1. Bliskość geograficzna i dematerializacja produkcji 259
3.2. Stabilność 260
3.3. Solidarność i logika konkurencji 261
3.4. Zasada większości a pracownicy platformowi 262
4. Wnioski 264
Rozdział trzynasty
Rozszerzanie zakresu podmiotowego rokowań zbiorowych
jako szansa dla pracowników platformowych? Relacje zbiorowe w gospodarce platformowej z polskiej perspektywy (Marta Kozak-Maśnicka,
Łukasz Pisarczyk) 265
1. Uwagi wstępne 265
2. Rozwój gospodarki platformowej w Polsce 267
3. Nadużywanie statusu niepracowniczego oraz kryzys relacji zbiorowych 271
4. Status prawny pracowników platformowych 272
5. Status prawny pracowników platformowych w sferze wolności
i praw zbiorowych 275
6. Procedury zbiorowe 280
7. Praktyka relacji zbiorowych 281
8. Zakończenie 287
Rozdział czternasty
Prawo do rokowań zbiorowych ekonomicznie zależnych podobnych do pracowników (employee-like) (Elisabeth Brameshuber) 289
1. Wstęp 289
2. Stan prawny na szczeblu unijnym 291
2.1. Prawo konkurencji jako ograniczenie układów zbiorowych 291
2.2. Prawo podstawowe do rokowań zbiorowych zgodnie z art. 28 KPP i art. 11 EKPC 291
2.3. Rozwiązanie napięć między art. 101 TFUE a art. 28 KPP w odniesieniu do układów zbiorowych pracy dla niektórych osób niebędących pracownikami 294
2.3.1. Podejście teleologiczne 295
2.3.2. Porównywalność sytuacji jako punkt wyjścia 296
3. Prawo do rokowań zbiorowych dla osób niebędących pracownikami na szczeblu krajowym 299
3.1. Formalne uznanie trzeciej kategorii gwarantującej również (niektóre) prawa zbiorowe 300
3.2. Przykłady państw uznających szczególny status prawny, w tym stworzony na potrzeby gospodarki platformowej, w których nie nastąpiło jednak uznanie praw zbiorowych niepracowników 302
3.3. Zawieranie układów zbiorowych pracy przez EDELW lub zastosowanie do nich tych układów 304
3.4. Możliwość zawierania porozumień specjalnych bez typowych skutków prawnych (zwłaszcza bez skuteczności erga omnes) 306
4. (Potrzebne) działania na szczeblu unijnym 307
4.1. Inicjatywa Komisji w sprawie rokowań zbiorowych dla osób prowadzących jednoosobową działalność na własny rachunek 308
4.1.1. Zakres podmiotowy 309
4.1.2. Krytyczna ocena proponowanych wariantów 310
4.2. Inicjatywa Komisji w sprawie pracy za pośrednictwem platform cyfrowych i projekt dyrektywy w sprawie pracy platformowej 312
4.3. Porozumienia zawierane (wskutek rokowań zbiorowych) przez partnerów społecznych na szczeblu UE jako rozwiązanie polityczne 313
5. Podsumowanie 315
Autorzy 317