Prawna regulacja komercjalizacji własności intelektualnej publicznych szkół wyższych / Marek Salamonowicz

Marek Salamonowicz doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie; konsultant i ekspert przy Centrum Innowacji i Transferu Technologii UWM oraz Polsko-Amerykańskiej Radzie Współpracy (USPTC); członek Komisji ds. Własności Intelektualnej UWM; absolwent Programu TOP 500 Innovators: Science Management
Commercialization (Stanford University 2012); autor wielu publikacji i opinii praw-nych w zakresie ochrony i komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych.


W książce przedstawiono analizę prawnej regulacji zarządzania własnością intelektualną i praktykę w tym zakresie dwudziestu wybranych polskich publicznych szkół wyższych oraz reprezentatywnych ośrodków ze Stanów Zjednoczonych, z Wielkiej Brytanii i Niemiec.

W opracowaniu zaprezentowano doświadczenia dotychczasowej praktyki komercjalizacji m.in. na podstawie wywiadów i kwestionariuszy z osobami profesjonalnie zajmującymi się transferem technologii. Ukazano szereg wariantów i praktyk możliwych do zastosowania w zakresie ochrony własności intelektualnej, budowy portfela praw, licencjonowania, tworzenia i funkcjonowania spółek celowych, spin-off , czy spin-out sprzedaży praw,
rozwiązywania problemów na styku nauki, gospodarki i administracji publicznej.

Publikacja uwzględnia ostatnie zmiany w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym, będące efektem debaty o tzw. uwłaszczeniu naukowców. Zmiany te dotyczą m.in.: nowych zasady komercjalizacji wyników badań naukowych, prac rozwojowych oraz związanego z nimi know-how.

Monografi a przeznaczona jest dla pracowników i osób zatrudnionych w ośrodkach transferu technologii oraz instytucjach otoczenia biznesu, a także brokerów innowacji i pracowników spółek celowych, w tym kadry zarządzającej tych jednostek. Będzie pomocna rzecznikom patentowym, radcom prawnym oraz adwokatom specjalizującym się w prawie własności intelektualnej. Zainteresuje również pracowników naukowych.

Wykaz skrótów 11
Wstęp 15
Część pierwsza Analiza prawa obcego 23
Rozdział I Prawo amerykańskie 25 1. Wprowadzenie 25 2. Uprawniony do dóbr własności intelektualnej 26 2.1. Okres przed uchwaleniem Bayh-Dole Act z 1980 r. 26 2.2. Bayh-Dole Act 29 2.3. Kształt umowy o dofinansowanie badań ze środków federalnych 34 2.4. Sprawa Stanford v. Roche 39 2.5. Wynalazek pracowniczy hired to invent 42 2.6. Uprawnienia do wynalazków związanych z bezpieczeństwem narodowym 46 2.7. Prawa autorskie 47 3. Praktyka wybranych uczelni 52 3.1. Uniwersytet Harvarda 52 3.1.1. Ogólna charakterystyka 52 3.1.2. Prawa autorskie 54 3.1.3. Prawa własności przemysłowej 56 3.1.4. Komercjalizacja 58 3.1.5. Zagadnienia ustrojowe 60 3.2. Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley 61 3.2.1. Ogólna charakterystyka 61 3.2.2. Prawa autorskie 61 3.2.3. Prawa własności przemysłowej 65 3.2.4. Komercjalizacja 65 3.2.5. Zagadnienia ustrojowe 66 3.3. Uniwersytet Stanforda 67 3.3.1. Ogólna charakterystyka uczelni 67 3.3.2. Prawa autorskie 69 3.3.3. Prawa własności przemysłowej 72 3.3.4. Komercjalizacja 75 3.3.5. Zagadnienia ustrojowe 76 3.4. Instytut Technologiczny w Massachusetts 76 3.4.1. Ogólna charakterystyka 76 3.4.2. Prawa autorskie 78 3.4.3. Prawa własności przemysłowej 80 3.4.4. Komercjalizacja 81 3.4.5. Zagadnienia ustrojowe 82
Rozdział II Prawo brytyjskie 84 1. Prawo patentowe 84 2. Prawa autorskie 86 3. Praktyka wybranych uczelni 88 3.1. Uniwersytet Oxfordzki 88 3.1.1. Zakres regulacji 88 3.1.2. Komercjalizacja 91 3.1.3. Zagadnienia ustrojowe 94 3.2. Uniwersytet Cambridge 96 3.2.1. Zakres regulacji 96 3.2.2. Komercjalizacja 98 3.2.3. Zagadnienia ustrojowe 99
Rozdział III Prawo niemieckie 101 1. Podstawy normatywne komercjalizacji akademickiej własności intelektualnej 101 1.1. Ustawa o wynalazkach pracowniczych 101 1.2. Prawo autorskie 107 1.3. Niemiecka strategia w zakresie wysokich technologii 110 2. Bayerische Patentallianz GmbH 111 2.1. Podstawy prawne funkcjonowania 111 2.2. Strategie komercjalizacji 115
Część druga Analiza prawa polskiego 119
Rozdział I Uwagi wprowadzające i historyczne 121 1. Konstytucyjne i ustawowe podstawy autonomii publicznych uczelni wyższych w sferze zarządzania prawami własności intelektualnej 121 2. Proces kształtowania się prawnej regulacji. Idea "uwłaszczenia naukowców" 126 2.1. Projekt rządowy w kształcie sprzed sprawozdania komisji sejmowej z dnia 17 czerwca 2014 r. 126 2.2. Argumenty za i przeciw tzw. uwłaszczeniu naukowców 129 2.2.1. Jasna sytuacja właścicielska, prostota w działaniach komercjalizacyjnych 129 2.2.2. Większy zakres wolności akademickiej 131 2.2.3. Podniesienie jakości zgłoszeń patentowych i innych 132 2.2.4. Zmniejszenie "szarej strefy" komercjalizacji wyników badań 132 2.2.5. Silna motywacja finansowa 133 2.2.6. Słabsza pozycja negocjacyjna twórcy w stosunku do uczelni publicznej 133 2.2.7. Utrata podstaw do budowy systemu komercjalizacji własności intelektualnej przez publiczne uczelnie wyższe 135 2.2.8. Sieć centrów transferu technologii 136 2.2.9. Uwłaszczenie naukowców poprzez tzw. przywilej profesorski 136 2.2.10. Brak pewności prawa 137
Rozdział II Uprawniony do dóbr własności intelektualnej 139 1. Obecny kształt regulacji prawa o szkolnictwie wyższym 139 2. Skutki prawne obowiązującej regulacji na tle interpretacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego 149 3. Prawa własności przemysłowej 156 4. Prawa autorskie i prawa pokrewne oraz ochrona baz danych 162
Rozdział III Pojęcie i prawne formy komercjalizacji 174 1. Pojęcie komercjalizacji 174 2. Spółka celowa - ustrój prawny 177 2.1. Prawa i obowiązki uczelni publicznej jako wspólnika 185 2.2. Zasady funkcjonowania - organy spółki 189 2.3. Majątek, udziały, kapitał zakładowy 204 2.4. Obejmowanie udziałów lub akcji w spółkach odpryskowych (spin-off) 206 2.5. Status centrum badawczo-rozwojowego 212 3. Umowa licencyjna 214 4. Sprzedaż praw 221
Rozdział IV Praktyka wybranych polskich uczelni 230 1. Metodyka badań 230 2. Zasoby własności intelektualnej 230 3. Modele prawnej regulacji komercjalizacji własności intelektualnej 236 4. Sprzedaż praw 241 5. Umowy licencyjne 242 6. Spółki celowe i odpryskowe (spin-off) 248 7. Politechnika Warszawska - model otwarty, scentralizowany 250 7.1. Ogólna charakterystyka 250 7.2. Prawa autorskie 252 7.3. Prawa własności przemysłowej 253 7.4. Komercjalizacja 255 7.5. Zagadnienia ustrojowe 260 8. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie - model otwarty, zdecentralizowany 261 8.1. Ogólna charakterystyka 261 8.2. Prawa autorskie 263 8.3. Prawa własności przemysłowej 265 8.4. Komercjalizacja 266 8.5. Zagadnienia ustrojowe 269 9. Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki - model własnościowy, scentralizowany 271 9.1. Ogólna charakterystyka 271 9.2. Prawa autorskie 272 9.3. Prawa własności przemysłowej 275 9.4. Komercjalizacja 279 9.5. Zagadnienia ustrojowe 282 10. Politechnika Gdańska - model półotwarty, scentralizowany 282 10.1. Ogólna charakterystyka 282 10.2. Prawa autorskie 284 10.3. Prawa własności przemysłowej 285 10.4. Komercjalizacja 286 10.5. Zagadnienia ustrojowe 294 11. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie - model własnościowy, zdecentralizowany 295 11.1. Ogólna charakterystyka 295 11.2. Prawa autorskie 299 11.3. Prawa własności przemysłowej 301 11.4. Komercjalizacja 305 11.5. Zagadnienia ustrojowe 312 12. Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie - model własnościowy, scentralizowany 313 12.1. Ogólna charakterystyka 313 12.2. Prawa autorskie 315 12.3. Prawa własności przemysłowej 317 12.4. Komercjalizacja 323 12.5. Zagadnienia ustrojowe 324
Rozdział V Wnioski i rekomendacje 328 1. Czynniki prawne i pozaprawne. Funkcje prawa 328 2. Uwarunkowania systemowo-rynkowe 330 3. Wady i zalety własnej polityki w zakresie własności intelektualnej oraz jej zakres 336 4. Ustalenie praw do wyników badań, obowiązek zgłoszenia rozwiązania 337 5. Wybór odpowiedniej formy i strategii ochrony 339 6. Sprzedaż praw 342 7. Spółki celowe i spin-off 343 8. Licencje 344 9. Egzekwowanie uprawnień uczelni 348 10. Rozliczanie kosztów i dochodów z komercjalizacji w instytucjach naukowych 349
Bibliografia 351
Załącznik nr 1 371
Załącznik nr 2 379