Pełnomocnictwo procesowe w postępowaniu cywilnym / Jacek Gudowski

„W prawie procesowym cywilnym pełnomocnictwo ma bardzo istotny wpływ na kształt przepisów o pismach procesowych, doręczeniach, kosztach procesu, posiedzeniach sądowych, dowodach, orzeczeniach i środkach zaskarżenia, jak też odgrywa istotną rolę w postępowaniu mediacyjnym (ugodowym) oraz egzekucyjnym.

Większość przepisów dotyczących w swej warstwie językowej stron procesu dotyczy również pełnomocników, gdyż ich czynności podejmowane w ramach udzielonego pełnomocnictwa procesowego „są czynnościami strony”. Z tego względu w opis pełnomocnictwa wplata się stosowanie niemal wszystkich przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących stron, np. o nadużyciu prawa procesowego, o przywróceniu terminu, o odraczaniu posiedzeń, o dowodach, o środkach zaskarżenia itd.”.

Z wprowadzenia

Pełnomocnictwo procesowe – obok spełniania swojej pierwotnej, naturalnej funkcji pomocy stronom i ich zastępowania przed sądem – urzeczywistnia konstytucyjne prawo do sądu we wszystkich jego przejawach, wspierając skuteczność ochrony sądowej oraz umacniając i w znacznym stopniu legitymizując międzynarodowe gwarancje prawa do sprawiedliwego i rzetelnego procesu. Ustanawianie pełnomocnika i udzielanie pełnomocnictwa procesowego to czynności procesowe „dnia codziennego”, a funkcje pełnomocnictwa, zarówno w samym postępowaniu, jak i w ramach szeroko rozumianej ochrony prawnej, mają bardzo istotne znaczenie.

Autor przedstawia tę instytucję, poddając analizie konstrukcję pełnomocnictwa procesowego oraz jego miejsce w porządku prawnym wraz ze szczegółowymi odniesieniami do źródeł kształtujących polską tradycję prawno-procesową, a także – z intencją prawnoporównawczą – do unormowań prawa procesowego cywilnego (sądowego) obowiązującego w wielu krajach europejskich. Publikację kończą liczne postulaty de lege ferenda, które mogą stanowić dla ustawodawcy użyteczny przewodnik w celu dokonania niezbędnych zmian w instytucji pełnomocnictwa procesowego.

W książce uwzględniono zmiany wprowadzone ustawą z 9.03.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 614) dotyczące:

• rozszerzenia zakresu pełnomocnictwa procesowego ustanowionego przez sąd w postępowaniu przed sądem powszechnym – umocowanie pełnomocnika ustanowionego przez sąd obecnie obejmuje uprawnienie i – ewentualnie – obowiązek wniesienia skargi kasacyjnej oraz udziału w postępowaniu zainicjowanym jej wniesieniem, a także uprawnienie (obowiązek) do wniesienia skargi o wznowienie postępowania;
• utworzenia instytucji pełnomocnictwa do doręczeń, które wyparło z Kodeksu postępowania cywilnego upoważnienie do odbioru pism oraz pojęcie osoby upoważnionej do odbioru pism sądowych.

Publikacja zawiera bardzo obszerny materiał bibliograficzny, obejmujący także najdawniejsze dzieła polskiego piśmiennictwa z dziedziny szeroko rozumianego prawa procesowego. Autor doskonale korzysta z bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego.

„Dysertacja służy zwalczaniu pewnych przyzwyczajeń stereotypów, eksponując pełną autonomię i niezależność norm procesowych (tzw. koncepcja postklasyczna) - ukazuje pełnomocnictwo (stosunek wielostronny, horyzontalno-wertykalny) jako instytucję prawa publicznego, akt autonomiczny, samodzielny, powstający oraz gasnący na forum sądowym. Cenne są refleksje ukazujące osadzenie pełnomocnictwa w ustroju sądów jako warunku sprawiedliwego i rzetelnego procesu, a także funkcji wspierającej skuteczność postępowania sądowego. Autor odwołuje się do praktyki sądowej oraz sposobu stosowania i wykładni przepisów o pełnomocnictwie, z ukazaniem perspektywy skuteczności podejmowanych czynności procesowych”.

Z recenzji dra hab. Tadeusza Zembrzuskiego, profesora Uniwersytetu Warszawskiego

Wykaz skrótów | str. 11
Wykaz powoływanych w tekście europejskich ustaw (kodeksów) normujących postępowanie cywilne (sądowe) | str. 15
Wprowadzenie | str. 17

Rozdział I
Rys historyczny | str. 25

Rozdział II
Konstrukcja pełnomocnictwa procesowego | str. 51

1. Uwagi wstępne | str. 51
2. Konstrukcja pełnomocnictwa w prawie prywatnym | str. 56
3. Konstrukcja pełnomocnictwa procesowego | str. 61
4. Wnioski | str. 90

Rozdział III
Udzielenie i forma pełnomocnictwa | str. 95

1. Uwagi wstępne | str. 95
2. Pisemna (ustna) forma pełnomocnictwa | str. 100
3. Elektroniczna forma pełnomocnictwa | str. 113
4. Inne wymagania formalne pełnomocnictwa | str. 115
5. Dołączenie pełnomocnictwa do akt sprawy | str. 121
6. Ustanowienie pełnomocnika przez sąd | str. 126
7. Tymczasowe dopuszczenie pełnomocnika | str. 126

Rozdział IV
Rodzaje pełnomocnictwa procesowego | str. 135

1. Uwagi wstępne | str. 135
2. Pełnomocnictwo procesowe ogólne | str. 149
3. Pełnomocnictwo do niektórych czynności procesowych | str. 185
4. Pełnomocnictwo do doręczeń | str. 187
5. Pełnomocnictwo procesowe szczególne | str. 193
6. Szczególne rodzaje pełnomocnictwa | str. 193

Rozdział V
Mocodawca | str. 199

1. Uwagi wstępne | str. 199
2. Mocodawca | str. 201
3. Zdolność postulacyjna | str. 206

Rozdział VI
Pełnomocnicy | str. 211

1. Uwagi ogólne | str. 211
2. Pełnomocnicy zawodowi | str. 222
   2.1. Adwokaci | str. 222
   2.2. Radcy prawni | str. 223
   2.3. Prawnicy zagraniczni | str. 225
   2.4. Rzecznicy patentowi | str. 230
   2.5. Doradcy restrukturyzacyjni | str. 232
   2.6. Zastępcy adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego | str. 233
3. Osoby sprawujące zarząd majątkiem lub interesami strony albo pozostające w stałym stosunku zlecenia | str. 235
   3.1. Uwaga ogólna | str. 235
   3.2. Osoby sprawujące zarząd majątkiem lub interesami strony | str. 237
   3.3. Osoby pozostające w stałym stosunku zlecenia | str. 239
4. Współuczestnicy sporu | str. 241
5. Osoby połączone więzami rodzinnymi lub innym węzłem bliskości | str. 242
6. Pracownicy | str. 245
7. Przedstawiciele określonych organizacji pozarządowych lub zrzeszających rolników indywidualnych | str. 250
8. Pełnomocnicy do doręczeń i podejmowania innych czynności | str. 255

Rozdział VII
Przymus zawodowego zastępstwa | str. 257

1. Uwagi wstępne | str. 257
2. Przymus zawodowego zastępstwa przed Sądem Najwyższym | str. 267
3. Zwolnienia podmiotowe z przymusu zawodowego zastępstwa | str. 274
4. Przedmiotowe zwolnienia z przymusu zawodowego zastępstwa | str. 280
5. Przymus zawodowego zastępstwa w sprawach własności intelektualnej oraz w sprawach o odebranie osoby | str. 281
6. Wnioski | str. 287

Rozdział VIII
Wygaśnięcie pełnomocnictwa procesowego | str. 291

1. Wygaśnięcie pełnomocnictwa z mocy prawa lub z woli stron | str. 291
2. Wypowiedzenie pełnomocnictwa | str. 302
3. Wygaśnięcie pełnomocnictwa a przymus zawodowego zastępstwa | str. 312
4. Wygaśnięcie pełnomocnictwa a podmiotowe przekształcenia postępowania | str. 313

Rozdział IX
Pomoc prawna z urzędu | str. 315

1. Uwagi wstępne | str. 315
2. Podmioty uprawnione do otrzymania pomocy prawnej z urzędu | str. 321
3. Podstawy udzielenia pomocy prawnej z urzędu | str. 323
4. Wniosek o udzielenie pomocy prawnej z urzędu | str. 329
5. Ponowne złożenie wniosku o udzielenie pomocy prawnej z urzędu | str. 341
6. Pełnomocnicy uprawnieni do udzielania pomocy prawnej z urzędu | str. 344
7. Wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego ustanowionego przez sąd | str. 345
8. Status pełnomocnika ustanowionego przez sąd i zakres pełnomocnictwa | str. 349
9. Odmowa wniesienia skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia | str. 357
10. Zwolnienie z obowiązku udzielania pomocy prawnej | str. 362
11. Cofnięcie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego | str. 364
12. Wygaśnięcie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego | str. 367

Podsumowanie | str. 371
Bibliografia | str. 389
Przeglądy orzecznictwa | str. 433
Opracowania historyczne | str. 435