Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR) Przepisy materialnoprawne / Jakub Jankowski

Książka przedstawia problematykę stosowania klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR - General Anti-avoidance Rule). Zaprezentowano w niej praktyczne aspekty związane z oceną: czy działanie podatnika stanowiło unikanie opodatkowania na gruncie przepisów Ordynacji podatkowej.

Monografia wskazuje w jaki sposób powinny być rozumiane poszczególne przesłanki materialnoprawne klauzuli, wyznaczając tym samym prawne granice „legalnej” optymalizacji podatkowej.

Prawidłowe zdefiniowanie elementów GAAR jest nieodzowne zwłaszcza w przypadku rozbudowanych, wieloetapowych i skomplikowanych transakcji restrukturyzacyjnych, może być jednak konieczne również w odniesieniu do mniej rozbudowanych struktur korporacyjnych. Warto także zwrócić uwagę, że unikanie opodatkowania może występować w przypadku transakcji o charakterze transgranicznym, jak i krajowym.

Publikacja w sposób przystępny i konkretny wskazuje, kiedy osiągnięcie korzyści podatkowej przez podatnika zostanie podważone przez administrację skarbową.

Książka skierowana jest do:
• urzędników skarbowych i prokuratorów, którzy będą wiedzieć, kiedy optymalizacja podatkowa jest działaniem legalnym i nie powinna być negowana na gruncie prawa karnego czy podatkowego;
• sędziów sądów administracyjnych – kiedy optymalizacyjne działania podatników nie zasługują na ochronę i aprobatę z perspektywy wykładni prawa podatkowego;
• prawników zajmujących się prawem handlowym i cywilnym – jak kształtować umowy swoich klientów, aby nie wiązały się one z istotnym ryzykiem podatkowym;
• doradców podatkowych (i innych pełnomocników zajmujących się podatkami)
oraz pracowników naukowych.

Wykaz skrótów | str. 9

Rozdział I
Uwagi wstępne | str. 13

1. Pojęcie unikania opodatkowania | str. 13

1.1. Dorobek doktryny prawa podatkowego | str. 13

1.2. Rozumienie unikania opodatkowania w wybranych europejskich jurysdykcjach podatkowych | str. 16

1.3. Unikanie opodatkowania a nadużycie prawa podatkowego w VAT | str. 19

1.4. Unikanie opodatkowania a agresywna optymalizacja podatkowa i planowanie podatkowe | str. 20

1.5. Podsumowanie | str. 21

2. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze funkcjonowania unikania opodatkowania wśród podatników | str. 22

2.1. Poziom ryzyka podatkowego | str. 22

2.2. Koszty wdrożenia sztucznej struktury podatkowej | str. 24

2.3. Obowiązki sprawozdawczo-informacyjne podatników | str. 25

3. Zasadność funkcjonowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania w systemie podatkowym | str. 28

3.1. Kontekst międzynarodowy | str. 28

3.2. Kontekst historyczny oraz konstytucyjny | str. 32

3.3. Kontekst finansowy | str. 33

3.4. Kontekst społeczny | str. 35

Rozdział II
Korzyść podatkowa | str. 37

1. Wstęp | str. 37

2. Stan prawny do 31.12.2018 r. | str. 37

3. Stan prawny od 1.01.2019 r. | str. 46

Rozdział III
Cel działania | str. 49

1. Wstęp | str. 49

2. Stan prawny do 31.12.2018 r. | str. 49

2.1. Subiektywny czy obiektywny charakter przesłanki? | str. 50

2.2. Moment oceny celów działania podatnika | str. 54

2.3. Termin „cele ekonomiczne lub gospodarcze” | str. 56

2.4. Metodologia oceny istotności celu | str. 58

3. Stan prawny od 1.01.2019 r. | str. 64

3.1. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej | str. 65

3.1.1. Wyrok TSUE z 14.12.2000 r., C-110/99, Emsland-Stärke | str. 66

3.1.2. Wyrok TSUE z 21.02.2006 r., C-255/02, Halifax | str. 66

3.1.3. Wyrok TSUE z 12.09.2006 r., C-196/04, Cadbury Schweppes | str. 68

3.1.4. Wyrok TSUE z 5.07.2007 r., C-321/05, Kofoed | str. 69

3.1.5. Wyrok TSUE z 10.11.2011 r., C-126/10, Foggia | str. 71

3.1.6. Wyrok TSUE z 20.12.2017 r. w sprawie Deister Holding (C-504/16) and Juhler Holding (C-613/16) | str. 73

3.2. Akty prawa unijnego wtórnego | str. 77

3.3. Sposób implementacji przesłanki w poszczególnych państwach członkowskich | str. 78

3.4. Podsumowanie | str. 81

Rozdział IV
Sztuczność | str. 89

1. Wstęp | str. 89

2. Rodzaje sztuczności | str. 91

3. Model stosowania GAAR | str. 92

4. Model racjonalnego podatnika | str. 95

5. Kierowanie się celami innymi niż podatkowe | str. 101

6. Sztuczność jako kluczowa przesłanka stosowania GAAR | str. 104

6.1. Sztuczność jako element dwustopniowego modelu racjonalności podatnika | str. 104

6.2. Modyfikacja definicji racjonalnego podatnika obowiązująca od 1.01.2019 r. | str. 106

6.3. Relacja pomiędzy sztucznością i sprzecznością | str. 108

7. Katalog przykładowych czynności | str. 116

7.1. Nieuzasadnione dzielenie operacji i wykorzystanie podmiotów pośredniczących – orzecznictwo TSUE w tzw. sprawach duńskich | str. 118

7.1.1. Dyrektywa 2003/49/WE | str. 118

7.1.2. Dyrektywa 2011/96/UE | str. 125

7.2. Elementy wzajemnie znoszące się (kompensujące się) lub prowadzące do uzyskania stanu identycznego (lub zbliżonego) przed dokonaniem czynności | str. 128

7.3. Występowanie ryzyka ekonomicznego przewyższającego znacząco korzyści inne niż podatkowe lub brak odzwierciedlenia osiągniętej korzyści podatkowej w ponoszonym ryzyku ekonomicznym | str. 131

7.4. Nieznaczny zysk przed opodatkowaniem w stosunku do osiągniętej korzyści podatkowej | str. 134

7.5. Angażowanie podmiotu nieprowadzącego rzeczywistej działalności gospodarczej lub z siedzibą w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową | str. 134

Rozdział V
Sprzeczność | str. 137

1. Wstęp | str. 137

2. Stan prawny do 31.12.2018 r. | str. 138

3. Stan prawny od 1.01.2019 r. | str. 158

Rozdział VI
Pozostałe zagadnienia | str. 163

1. Pojęcie czynności | str. 163

2. GAAR a pozostałe środki antyabuzywne | str. 165

3. Małe klauzule obejścia prawa podatkowego (TAAR) | str. 166

4. Klauzule szczególne (SAAR) | str. 167

5. Przepisy wprost niebędące żadną klauzulą | str. 170

6. Przepisy o recharakteryzacji transakcji | str. 172

7. Konstytucyjność klauzuli | str. 173

Literatura | str. 177