Gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe w praktyce i orzecznictwie / Maria Beroud-Mazur, Marta Ewiak-Kawecka, Marta Foltyn, Anna Ucińska, Przemysław Wierzbicki

Książka w sposób praktyczny i kompleksowy przedstawia wszystkie aspekty gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych. Autorzy omawiają poruszone w niej zagadnienia prostym językiem oraz wskazują wiele przykładów z praktyki i orzeczeń sądowych.

   Publikacja analizuje poszczególne etapy funkcjonowania gwarancji:
• zawarcie umowy zlecenia wystawienia gwarancji,
• wystawienie gwarancji,
• zmiany treści gwarancji lub przelew wierzytelności z niej wynikających,
• zgłoszenie i rozpatrzenie żądania zapłaty z gwarancji,
• status roszczeń regresowych do zleceniodawcy.

Opracowanie uwzględnia również międzynarodowe standardy gwarancji URDG (ang. Uniform Rules for Demand Guarantees) przyjęte przez Międzynarodową Izbę Handlu, dzięki czemu czytelnik może zapoznać się z rozwiązaniami i rozstrzygnięciami nieuregulowanymi na gruncie polskiego systemu prawnego.

Autorami publikacji są prawnicy z Kancelarii KKLW, którzy na co dzień zajmują się gwarancjami bankowymi i ubezpieczeniowymi, w tym w ramach obsługi największych polskich banków i towarzystw ubezpieczeń – obsługują wystawców i beneficjentów gwarancji, a także uczestniczą w licznych sporach sądowych na tym tle (także przed Sądem Najwyższym).

   Adresaci:
Książka jest przeznaczona dla prawników praktyków, ekonomistów, księgowych, menedżerów odpowiedzialnych za realizację kontraktów zabezpieczonych gwarancją, pracowników organizacji międzynarodowych lub instytucji występujących w obrocie międzynarodowym a także przedsiębiorców z sektorów budowlanego i nieruchomości, handlu międzynarodowego oraz firm biorących udział w przetargach publicznych. Będzie cennym źródłem wiedzy dla przedstawicieli nauki oraz studentów prawa i ekonomii.

Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp | str. 15

Rozdział I
Znaczenie gospodarcze gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych (Przemysław Wierzbicki) | str. 17
1. Schemat gospodarczy gwarancji | str. 17
2. Gospodarcza funkcja gwarancji | str. 18
3. Rozwój rynku usług gwarancyjnych w Polsce | str. 22
4. Koszty gwarancji | str. 27
5. Praktyczne ekonomiczne różnice pomiędzy gwarancjami ubezpieczeniowymi i bankowymi | str. 29

Rozdział II
Uwagi ogólne o charakterze prawnym gwarancji – najważniejsze zasady prawne związane z gwarancją (Przemysław Wierzbicki, Anna Ucińska) | str. 31
1. Właściwe przepisy | str. 31
1.1. Przepisy polskie | str. 32
1.2. Przepisy międzynarodowe | str. 33
2. Charakter prawny gwarancji | str. 35
3. Gwarancja jako instrument zabezpieczenia | str. 36
4. Gwarancja – jednostronne oświadczenie woli czy umowa | str. 38
5. Gwarancja jako umowa jednostronnie zobowiązująca, względnie umowa wzajemna | str. 41
6. Gwarancja jako zobowiązanie samoistne | str. 41
7. Gwarancja jako umowa warunkowa/bezwarunkowa | str. 42
8. Gwarancja kauzalna (akcesoryjna) | str. 43
8.1. Istota abstrakcyjności gwarancji | str. 44
9. Gwarancja jako umowa odpłatna | str. 46
9.1. Stanowisko autorów | str. 46
9.2. Poglądy doktryny prawniczej | str. 47
10. Znaczenie zasady swobody umów dla treści gwarancji | str. 47
11. Koncepcje dotyczące całokształtu relacji prawnych pomiędzy beneficjentem i wystawcą gwarancji. Czy należy brać pod uwagę całość relacji prawnych pomiędzy beneficjentem gwarancji, jej wystawcą oraz zleceniodawcą? | str. 51
12. Forma prawna gwarancji | str. 53
13. Wykładnia gwarancji | str. 54
13.1. Rygoryzm wykładni gwarancji (stanowisko autorów) | str. 55
14. Gwarancja a pokrewne instytucje prawne | str. 56
15. Prawo właściwe | str. 60
15.1. Zakres zastosowania prawa właściwego dla gwarancji | str. 61
16. Jurysdykcja | str. 63
17. Przedawnienie roszczeń z gwarancji | str. 66

Rozdział III
Umowa zlecenia udzielenia gwarancji (Marta Foltyn) | str. 68
1. Reżim prawny umowy zlecenia udzielenia gwarancji | str. 68
2. Strony umowy zlecenia udzielenia gwarancji | str. 71
3. Treść umowy zlecenia udzielenia gwarancji | str. 73
4. Zmiana umowy zlecenia udzielenia gwarancji a gwarancja | str. 78
5. Umowa zlecenia udzielenia gwarancji a umowa ubezpieczenia | str. 80

Rozdział IV
Wystawienie gwarancji oraz jej zmiany (Marta Foltyn) | str. 82
1. Podstawa prawna | str. 82
2. Gwarancja | str. 83
2.1. Definicja gwarancji | str. 83
2.2. Podmioty uczestniczące w relacji gwarantowania | str. 83
2.3. Wymogi formalnoprawne gwarancji | str. 83
2.4. Treść gwarancji | str. 85
3. Zmiana gwarancji (aneks) | str. 98
4. Potwierdzenie gwarancji i poręczenie | str. 100

Rozdział V
Przelew wierzytelności z gwarancji – przejście praw i obowiązków z gwarancji a przelew roszczeń z gwarancji (Przemysław Wierzbicki) | str. 101
1. Polskie przepisy | str. 101
2. Możliwe rozwiązania | str. 103
3. Stanowisko autorów | str. 104
4. Odniesienie przepisów dotyczących przelewu do przelewu wierzytelności z gwarancji | str. 106
5. Przelew wierzytelności z gwarancji a regulacje prawa upadłościowego | str. 108

Rozdział VI
Klauzule gwarancyjne (Przemysław Wierzbicki) | str. 109
1. Klauzula odwołalności | str. 109
2. Klauzula zapłaty „na pierwsze żądanie” | str. 110
3. Klauzula „bez zbadania stosunku prawnego między zamawiającym a wykonawcą” | str. 111
4. Klauzula wykonania przez beneficjenta określonych czynności | str. 111
5. Klauzula przedłożenia określonych dokumentów | str. 112
6. Klauzula przedłożenia orzeczenia sądu, w tym sądu polubownego | str. 114
7. Klauzula co do wykazania umocowania reprezentantów beneficjenta | str. 115
8. Klauzula pośrednictwa osoby trzeciej (banku) przy wystąpieniu z żądaniem wypłaty z gwarancji | str. 116
9. Klauzule wprowadzające wymóg poświadczenia podpisów | str. 119
10. Klauzule określające miejsce złożenia żądania wypłaty z gwarancji | str. 121
11. Klauzula wprowadzająca zakaz zmian do umowy, którą gwarancja zabezpiecza, bez zgody gwaranta | str. 122

Rozdział VII
Żądanie zapłaty z gwarancji (Przemysław Wierzbicki) | str. 124
1. Charakter prawny żądania zapłaty z gwarancji | str. 124
2. Forma żądania zapłaty | str. 126
3. Czas złożenia | str. 128
4. Kwota żądania (żądanie częściowe) | str. 130
5. Możliwość ponawiania żądań | str. 131
6. Reprezentacja do złożenia żądania zapłaty | str. 131
7. Sporna kwestia odpłatności żądania zapłaty | str. 132
8. Waluta żądania | str. 134
9. Język żądania | str. 135
10. Żądanie „przedłuż albo zapłać” | str. 135
11. Sytuacja zleceniodawcy w przypadku złożenia żądania zapłaty | str. 137
11.1. Zawiadomienie zleceniodawcy gwarancji o wpłynięciu żądania zapłaty | str. 137
12. Badanie żądania zapłaty przez wystawcę | str. 138
12.1. Żądanie skuteczne | str. 139
12.2. Czas na ocenę skuteczności żądania (prekluzja zarzutów) | str. 140
12.3. Wymogi formalne | str. 141
12.4. Warunki merytoryczne | str. 142
12.5. Zasady wykonywania badania żądania zapłaty | str. 142
12.6. Badanie żądania zapłaty pod względem wymogów formalnych | str. 144
12.7. Badanie spełnienia warunków merytorycznych | str. 146
13. Zarzuty gwaranta względem żądania zapłaty | str. 146
13.1. Zarzut nadużycia gwarancji a badanie żądania zapłaty | str. 147
13.2. Wybrane orzecznictwo dotyczące zarzutu nadużycia gwarancji | str. 150
13.3. Możliwość zrzeczenia się przez zleceniodawcę zarzutu niezgodności | str. 151
13.4. Obowiązki wystawcy gwarancji w związku z rozpatrzeniem żądania zapłaty | str. 152

Rozdział VIII
Spory sądowe na tle gwarancji (Maria Beroud-Mazur) | str. 154
1. Wstęp | str. 154
2. Najczęstsze przykłady sporów pomiędzy beneficjentami a gwarantami | str. 155
3. Najczęstsze przykłady sporów pomiędzy gwarantami a zleceniodawcami | str. 156
4. Najczęstsze przykłady sporów pomiędzy zleceniodawcami a beneficjentami | str. 156
5. Spory na tle gwarancji w postępowaniach arbitrażowych – jurysdykcja, zapis na sąd arbitrażowy | str. 158
6. Spory dotyczące odmowy wypłaty z gwarancji – sposoby obrony gwaranta przed roszczeniami beneficjenta | str. 161
7. Zasady wykładni treści gwarancji stosowane przez sądy w postępowaniach sądowych | str. 168
8. Wpływ postępowań sądowych dotyczących stosunku podstawowego na postępowania dotyczące żądania wypłaty z gwarancji | str. 169
8.1. Zabezpieczanie roszczeń zleceniodawców poprzez zakaz realizacji wypłaty z gwarancji | str. 169
8.2. Zawieszenie postępowania sądowego dotyczącego żądania wypłaty z gwarancji | str. 175
8.3. Kwestia naliczania odsetek za opóźnienie w okresie trwania postępowań dotyczących stosunku podstawowego | str. 177
8.4. Złożenie świadczenia z gwarancji do depozytu sądowego | str. 179
9. Legitymacja czynna i bierna w sporach na tle gwarancji | str. 180
10. Udział zleceniodawcy w sporze pomiędzy beneficjentem a gwarantem | str. 182
10.1. Przypozwanie i interwencja uboczna | str. 182
10.2. Skutki niezgłoszenia przez zleceniodawcę udziału w postępowaniu pomiędzy gwarantem a beneficjentem | str. 183
11. Dochodzenie roszczenia regresowego przez gwaranta | str. 184

Rozdział IX
Wypłata z gwarancji – ryzyka prawne dla wystawcy gwarancji (Marta Ewiak-Kawecka) | str. 189
1. Ryzyka prawne po stronie zleceniodawcy dla wystawców gwarancji związane z dokonaniem wypłaty z gwarancji | str. 190
1.1. Upadłość zleceniodawcy | str. 190
1.2. Restrukturyzacja zleceniodawcy | str. 191
1.3. Faktyczna zła sytuacja majątkowa zleceniodawcy | str. 192
1.4. Potencjalne środki zaradcze | str. 192
1.5. Ustanowienie zabezpieczeń roszczeń regresowych | str. 194
2. Ryzyka prawne wynikające z działań samych wystawców gwarancji związane z dokonaniem wypłaty z gwarancji (w tym błędy przy ocenie formalnej żądania zapłaty z gwarancji) | str. 195

Rozdział X
Roszczenia regresowe – zasady zwrotu wystawcy gwarancji przez zleceniodawcę kwot wypłaconych beneficjentowi gwarancji (Marta Ewiak-Kawecka) | str. 199
1. Uwagi ogólne | str. 199
2. Umowna podstawa dochodzenia roszczeń regresowych od zleceniodawcy | str. 200
3. Inne podstawy prawne roszczeń regresowych do zleceniodawcy (pozaumowne) | str. 202
3.1. Najpopularniejsze poglądy co do pozaumownych podstaw prawnych roszczeń regresowych | str. 203
3.2. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu | str. 203
3.3. Koncepcja wstąpienia gwaranta w prawa zaspokojonego wierzyciela | str. 205
3.4. Inne (teoretyczne) potencjalne podstawy prawne roszczeń regresowych | str. 211

Rozdział XI
Wpływ restrukturyzacji i upadłości na gwarancje i umowę zlecenia wystawienia gwarancji (Przemysław Wierzbicki) | str. 213
1. Gwarancja w restrukturyzacji | str. 213
1.1. Restrukturyzacja beneficjenta gwarancji | str. 214
1.2. Restrukturyzacja wystawcy gwarancji | str. 214
1.3. Restrukturyzacja zleceniodawcy | str. 215
2. Gwarancja w upadłości | str. 223
2.1. Upadłość zleceniodawcy | str. 224
2.2. Upadłość/restrukturyzacja a gwarancje – co na to URDG? | str. 227

Rozdział XII
Zarys zagadnień dotyczących pomocy publicznej związanej z gwarancjami bankowymi i ubezpieczeniowymi (Przemysław Wierzbicki) | str. 228
1. Gwarancja jako potencjalnie niedozwolona pomoc publiczna | str. 228
2. Test prywatnego inwestora | str. 231
3. Obwieszczenie KE w sprawie pomocy publicznej w formie gwarancji | str. 233
4. Wybrane istotne orzecznictwo TSUE w kwestii gwarancji | str. 237
5. Przepisy polskie | str. 237

Bibliografia | str. 239