Analiza porównawcza modelu rozprawy głównej: między kontradyktoryjnością a inkwizycyjnością / Hanna Kuczyńska

Książka przedstawia jeden z najbardziej kluczowych i aktualnych problemów procedury karnej – wybór między inkwizycyjnością a kontradyktoryjnością modelu rozprawy głównej. Omówiono w niej nie tylko kształt normatywny wybranych instytucji procesowych, lecz także przybliżono dyskusję w doktrynie poszczególnych państw dotyczącą efektywności i zasadności danego rozwiązania. Poddano również analizie konsekwencje określonego ukształtowania procedury karnej .

W opracowaniu omówiono ukształtowanie modelu rozprawy głównej w procesie karnym w Polsce, we Francji, w Niemczech, Anglii, Stanach Zjednoczonych i we Włoszech. Przedstawiono w nim, jak dane rozwiązanie procesowe funkcjonuje w określonym otoczeniu prawnym i jakie są konsekwencje przebiegu i zasad prowadzenia rozprawy w porównaniu z modelem polskim.
Publikacja jest przeznaczona dla prawników, w szczególności adwokatów, radców prawnych, sędziów, a także pracowników naukowych.

„Autorką monografii jest bardzo wybitna znawczyni prawa karnego międzynarodowego, współczesnego prawa karnego procesowego obowiązującego za granicą oraz prawa procesowego karnego na terenie Unii Europejskiej, autorka m.in. ciekawej książki (w j. angielskim) o modelu skargowym procedury stosowanej przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym (…).
Recenzowana rozprawa napisana została w oparciu o metodę operowania modelami. Podejście to przyjęło się w polskiej teorii procesu już w 1968 r. i obecnie stało się prawie że klasyczną metodą badania instytucji prawa (używam tego słowa w znaczeniu tradycyjnym wywodzącym się jeszcze z kodyfikacji Justyniana). (…) Autorka przygląda się bacznie najpierw fundamentalnym pojęciom dla rozprawy – kontradyktoryjności i inkwizycyjności, opisuje starannie rolę zasad związanych z tymi pojęciami. Działanie zrozumiałe, od wyjaśnienia kwestii tu pojawiających się było możliwe przystąpienie do analizy wyodrębnionych modeli”.

Z recenzji prof. dr. hab. Stanisława Waltosia

Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp | str. 15

Rozdział I

Modele procesu karnego i ich komponenty | str. 23

1. Metody prowadzenia badań prawnoporównawczych | str. 23
2. Metody uporządkowania materii procesu | str. 28

2.1. Operowanie modelami prawnymi | str. 29

2.2. Modele idealne i modele normatywne | str. 37

2.3. Tradycje prawne | str. 41

3. Modele idealne anglosaskiego i kontynentalnego procesu karnego | str. 49

3.1. Komponenty rozprawy w modelu anglosaskim i kontynentalnym | str. 53

3.2. Model mieszany o zwiększonej kontradyktoryjności  | str. 68

4. Przemieszczanie się instytucji karnoprocesowych między modelami | str. 71

4.1. Przyczyny zmian | str. 71

4.2. Przeszczepy prawne | str. 74

4.3. Rola orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka | str. 76

5. Podsumowanie | str. 81

Rozdział II

Poszukiwanie prawdy materialnej a zasada kontradyktoryjności  | str. 87

1. Kompatybilność zasad procesu karnego | str. 87
2. Ustalenie prawdy materialnej jako cel procesu karnego | str. 90

2.1. Ustalenie prawdy materialnej jako cel procesu kontynentalnego | str. 90

2.2. Spór o ustalenie prawdy materialnej w procesie kontynentalnym | str. 94

2.3. Spór o ustalenie prawdy materialnej w procesie angielskim | str. 105

2.4. Spór o ustalenie prawdy materialnej w procesie amerykańskim | str. 110

3. Prowadzenie rozprawy zgodnie z zasadą kontradyktoryjności | str. 123

3.1. Zasada kontradyktoryjności w procesie kontynentalnym | str. 123

3.2. Zasada kontradyktoryjności w modelu anglosaskim  | str. 132

3.3. Spór o jednolite rozumienie zasady kontradyktoryjności  | str. 134

4. Założenia modelu mieszanego o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 137

4.1. Zwrot modelu włoskiego w stronę większej kontradyktoryjności  | str. 137

4.2. Zwrot modelu polskiego w stronę większej kontradyktoryjności  | str. 145

4.3. W poszukiwaniu równowagi między zasadą prawdy materialnej i zasadą kontradyktoryjności  | str. 151

5. Podsumowanie | str. 159

Rozdział III

Dylematy bezstronności sędziego | str. 165

1. Rola mechanizmów zapewniających bezstronność sędziego | str. 165
2. Granice aktywności sędziego w postępowaniu dowodowym | str. 169

2.1. Pasywność sędziego w modelu anglosaskim  | str. 169

2.2. Dlaczego sędzia musi pozostać pasywny w modelu anglosaskim? | str. 174

2.3. Aktywność sędziego w modelu kontynentalnym | str. 177

2.4. Dlaczego sędzia musi pozostać aktywny w modelu kontynentalnym? | str. 185

2.5. Poszukiwanie złotego środka w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 190

2.6. Synteza | str. 194

3. Etapy zarządzania przez sędziego rozprawą | str. 201

3.1. Znaczenie posiedzenia przygotowawczego w modelu anglosaskim | str. 201

3.2. Bieżące zarządzanie rozprawą w modelu kontynentalnym | str. 207

3.3. Zmiana paradygmatu zarządzania rozprawą w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 211

3.4. Synteza | str. 213

4. Specyfika organu rozstrzygającego | str. 215

4.1. Ława przysięgłych w modelu anglosaskim (sąd podzielony) | str. 217

4.2. Ława przysięgłych w modelu kontynentalnym (sąd jednolity) | str. 222

4.3. Synteza | str. 228

5. Podsumowanie | str. 232

Rozdział IV

Spór stron procesowych i mechanizmy jego prowadzenia | str. 241

1. Spór i strony procesowe | str. 241
2. Struktura postępowania dowodowego | str. 246

2.1. Dualna struktura postępowania dowodowego w modelu anglosaskim | str. 246

2.2. Jednolita struktura postępowania dowodowego w modelu kontynentalnym | str. 247

2.3. Model mieszany o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 251

2.4. Synteza | str. 253

3. Rola oskarżyciela na rozprawie | str. 256

3.1. Funkcja prosta oskarżenia w modelu anglosaskim  | str. 257

3.2. Funkcja złożona oskarżenia w modelu kontynentalnym | str. 266

3.3. Funkcja oskarżenia w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 269

3.4. Synteza | str. 272

4. Konsekwencje pełnienia przez oskarżyciela funkcji prostej albo złożonej | str. 274

4.1. Wzajemne oddziaływanie roli sędziego i prokuratora | str. 274

4.2. Wyznaczniki istnienia „sprawy oskarżenia” | str. 277

4.3. Postępowanie w razie nastąpienia punktu zwrotnego rozprawy | str. 282

4.4. Funkcja ścigania versus funkcja oskarżania: opozycja czy symbioza?  | str. 288

5. Rola oskarżonego na rozprawie w ramach uprawnień osobistych | str. 291

5.1. Wyjaśnienia oskarżonego w modelu kontynentalnym | str. 293

5.2. Zeznania oskarżonego jako świadka w modelu anglosaskim  | str. 297

5.3. Wyjaśnienia oskarżonego w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 302

5.4. Konsekwencje charakteru prawnego oświadczenia | str. 304

5.5. Granice swobody oskarżonego co do treści oświadczeń | str. 306

6. Rola obrony na rozprawie w ramach uprawnień procesowych | str. 311

6.1. Aktywna obrona i bierny oskarżony w modelu anglosaskim  | str. 312

6.2. Aktywny oskarżony i pasywna obrona w modelu kontynentalnym | str. 315

6.3. Aktywny oskarżony i aktywna obrona w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 318

7. Mechanizmy prowadzenia sporu | str. 321

7.1. Świadkowie stron w modelu anglosaskim  | str. 321

7.2. Świadkowie sądu w modelu kontynentalnym  | str. 327

7.3. Przesłuchanie krzyżowe jako mechanizm walki procesowej w modelu anglosaskim  | str. 330

7.4. Znaczenie przesłuchania krzyżowego w modelu kontynentalnym | str. 332

7.5. Przesłuchanie krzyżowe w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 335

8. Podsumowanie | str. 336

Rozdział V

Model budowania i korzystania z akt sprawy | str. 345

1. Dwa podejścia do zakresu wiedzy sędziego | str. 345
2. Model budowania akt sprawy | str. 347

2.1. Kontynentalny model „sędziego wszystkowiedzącego” | str. 347

2.2. Konsekwencje funkcjonowania modelu „sędziego wszystkowiedzącego” | str. 349

2.3. Anglosaski model sędziego tabula rasa | str. 358

2.4. Model oddzielnych akt sprawy we Włoszech i akt segregowanych w Polsce | str. 360

2.5. Synteza | str. 365

3. Model wprowadzania wyników postępowania przygotowawczego na rozprawę | str. 370

3.1. Sięganie do akt sprawy w modelu kontynentalnym  | str. 370

3.2. Sięganie po dowody pochodne w modelu anglosaskim  | str. 377

3.3. Model procesu mieszanego o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 384

3.4. Synteza | str. 387

4. Podsumowanie | str. 396

Rozdział VI

Mechanizmy oceny dopuszczalności dowodów | str. 401

1. Blokada informacji w ramach danego modelu reguł dopuszczalności dowodów | str. 401
2. Styl prowadzenia postępowania dowodowego | str. 407

2.1. Anglosaski styl postępowania dowodowego | str. 407

2.2. Kontynentalny styl postępowania dowodowego | str. 414

2.3. Mechanizm oceny dopuszczalności dowodów w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 417

3. Mechanizmy blokowania, eliminacji i dyskwalifikacji informacji | str. 419

3.1. Mechanizmy oceny dopuszczalności dowodów w prawie anglosaskim  | str. 420

3.2. Mechanizmy oceny dopuszczalności dowodów w prawie kontynentalnym | str. 422

3.3. Synteza | str. 425

4. Procedura stosowania mechanizmu oceny dopuszczalności dowodów | str. 428

4.1. Procedura oceny dopuszczalności dowodów w prawie anglosaskim  | str. 428

4.2. Procedura oceny dopuszczalności dowodów w prawie kontynentalnym | str. 431

4.3. Model mieszany o zwiększonej kontradyktoryjności  | str. 434

4.4. Synteza | str. 435

5. Etapy zastosowania mechanizmu oceny dopuszczalności dowodów | str. 438

5.1. Ocena atomistyczna dowodów w modelu anglosaskim | str. 438

5.2. Ocena holistyczna dowodów w modelu kontynentalnym | str. 440

5.3. Synteza | str. 446

6. Konsekwencje zastosowania mechanizmów oceny dopuszczalności dowodu | str. 452

6.1. Skutki nielegalności dowodu w prawie anglosaskim | str. 453

6.2. Skutki nielegalności dowodu w modelu kontynentalnym | str. 459

6.3. Skutki nielegalności dowodu w modelu mieszanym o zwiększonej kontradyktoryjności | str. 473

6.4. Synteza | str. 477

7. Źródła niedopuszczalności w niewiarygodności i nieistotności dowodu | str. 479

7.1. Nieistotność i niewiarygodność dowodu w prawie anglosaskim | str. 479

7.2. Nieistotność i niewiarygodność dowodu w prawie kontynentalnym | str. 482

8. Podsumowanie | str. 486

Podsumowanie | str. 497

Bibliografia  | str. 523