Ojcostwo w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Szkice z dziejów rodziny galicyjskiej / Agata Barzycka-Paździor

Książka porusza temat ojców i ojcostwa w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w rodzinie galicyjskiej, z wyższych i średnich warstw społecznych, żyjącej przeważnie w mieście i miasteczku. Autorka podejmuje w niej problem roli i miejsca mężczyzny w życiu rodzinnym zarówno w wymiarze postulatywnym, jak i realiów życia prywatnego. Obok pytań o męskość, starokawalerstwo czy sposób wychowania chłopca, omówiono kwestię władzy ojcowskiej – w sensie legislacyjnymi i obyczajowym, z uwzględnieniem sprawy granic prywatności i prawa państwa do ingerowania w życie rodzinne. W oparciu o analizę pamiętników, wspomnień i listów książka przedstawia istniejące modele ojcostwa w kontekście m.in. relacji rodzinnych, metod wychowawczych, stosunku do kary. Wieloaspektowo przybliża obszary realizowania obowiązków ojcowskich, począwszy od przygotowań na przyjście dziecka na świat, edukację – w tym religijną i patriotyczną – aż do wkroczenia potomka w dorosłość, dekonstruując stereotypowe wyobrażenie o ówczesnym ojcostwie.

Dzieło […] doskonale się mieści w „historii życia”, atrakcyjnej poznawczo i dynamicznie rozwijającej się subdyscyplinie nauk historycznych. […] dobrze się stało, że nadszedł czas na poważne badania nad ojcostwem, męskością, męskim charakterem, rolą mężczyzny w wychowaniu dzieci zarówno religijnym jak i patriotycznym, na badania relacji między mężem a żoną z kulturowej perspektywy. O tym wszystkim opowiada Barzycka w interesująco przeprowadzonej narracji.

z recenzji prof. Andrzeja Chwalby

Koniec XIX i początek XX stulecia to czas intensywnej modernizacji społecznej. Wiemy […] z analizy demografii historycznej, że wtedy zaczyna się mniej więcej zjawisko transformacji demograficznej. O ile potrafimy opisać je liczbowo, o tyle brakuje nam studiów jakościowych. Ta książka wypełnia w sposób istotny tę lukę.

z recenzji prof. Krzysztofa Zamorskiego

Agata Barzycka-Paździor – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor nauk humanistycznych, stypendystka Funduszu im. Florentyny Kogutowskiej, od ponad dziesięciu lat redaktorka w krakowskim zakładzie Polskiego Słownika Biograficznego Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, na łamach którego opublikowała wiele biogramów postaci z okresu XIX i XX wieku.

Wstęp

ROZDZIAŁ 1

Od chłopięcości do ojcostwa. Obraz mężczyzny w życiu rodzinnym w XIX i na początku XX wieku

Lepsza płeć

Mężczyzna i męski charakter w świetle wyobrażeń epoki

Zewnętrzne atrybuty męskości

Idealny kandydat na męża i ojca

Tradycyjny model wychowania chłopca i jego krytyka na początku XX wieku

Przygotowanie do małżeństwa i ojcostwa na przykładzie wybranej literatury pedagogicznej

Ojcowska pedagogika

Znaczenie domu i rodziny w życiu mężczyzny. Problem starokawalerstwa

ROZDZIAŁ 2

Ojcostwo i prawo. Przemiany zachodzące w funkcjonowaniu władzy ojcowskiej w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku

Prawa i obowiązki ojców w świetle galicyjskiego prawodawstwa

Małżeństwo

Obowiązki rodziców

Legalne potomstwo a dzieci nieślubne

Utrzymanie i alimenty

Władza ojcowska

Prawo do karania

Zatrudnianie nieletnich

Emancypacja i jego wpływ na władzę ojcowską

Obyczajowa liberalizacja władzy ojcowskiej i próby jej zahamowania

Rozdział 3

Ojcostwo jako element życia rodzinnego w świetle pamiętników, wspomnień i listów

Staropolski model ojcostwa

Ojciec nieobecny

Partnerskie i liberalne ojcostwo w rodzinie

Ojcostwo wdowca. Problem śmierci ojca

Szacunek

Rozdział 4

Ojcostwo w realiach życia codziennego

Ojcostwo i niemowlęctwo

Od dzieciństwa do dorosłości. Rola ojca w wychowaniu i kształceniu dzieci

Małżeństwo dzieci a ojcostwo

Ojcowie wobec patriotycznego i religijnego wychowania dzieci

Zakończenie

Bibliografia

Spis ilustracji

Indeks