Język polski Wileńszczyzny i Kresów północno-wschodnich XVI-XX w. Prace językoznawcze. Tom 2 / Zofia Kurzowa

Język polski na kresach północno-wschodnich, czyli na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego zjednoczonego z Koroną w Rzeczpospolitą Obojga Narodów, wraz z językiem kresów południowo-wschodnich na terytorium Rusi Czerwonej tworzą dwa polskie dialekty kresowe, strukturalnie sobie bliskie, choć w różnych warunkach historycznych kształtowane. Łączy je to, że powstały w wyniku kontaktów, jakie zachodziły między ludnością polską a ludnością ruskojęzyczną. Różni zaś, że w przeciwieństwie do dialektów etnicznych wyrosły poza granicami polskiego terytorium etnograficznego. Ten właśnie czynnik zadecydował o wszystkich osobliwościach i odmiennościach dialektów kresowych od języka literackiego metropolii i gwar ludowych. Dialekty kresowe stały się swoistym fenomenem niespotykanym nigdzie indziej zarówno ze względu na sposób ich powstania, siłę i zakres oddziaływania, jak i na istotę swojej struktury.

Spis rzeczy

Rozwiązanie skrótów

Sposób cytowania prac

Wstęp

Rozdział I

Zarys dziejów ziem północnokresowych, społeczne i narodowościowe warunki kształtowania się języka polskiego

Dzieje polityczno-społeczne i kulturalne

Obszary etniczne. Ludność. Świadomość narodowa. Język

Rozdział II

Rozwój badań nad językiem polskim kresów północno-wschodnich

Język pisarzy północnokresowych

Dialekt północnokresowy a gwara wileńska

Substrat białoruski i litewski; kontakty z innymi językami

Cechy dialektu północnokresowego

Wpływ dialektu północnokresowego na polski język literacki

Gwary ludowe na Wileńszczyźnie

Gwary pogranicza polsko-białorusko-litewskiego

Sprawy terminologiczne

Rozdział III

Dialekt północnokresowy w XVI-XVIII w.

Fonetyka

Wokalizm

Konsonantyzm

Słowotwórstwo

Rzeczowniki

Przymiotniki

Przysłówki

Złożenia

Czasowniki

Partykuły

Fleksja

Wahania w rodzaju gramatycznym rzeczowników

Oboczności spółgłoskowe w tematach rzeczownikowych

Odmiana rzeczowników

Osobliwa odmiana niektórych rzeczowników męskich

Odmiana przymiotników i imiesłowów przymiotnikowych

Odmiana zaimków

Odmiana liczebników

Odmiana czasowników

Niektóre zagadnienia składni

Syntaktyczne użycie przypadków

Syntaktyczne użycie przyimków

Konstrukcje wypowiedzenia złożonego

Konstrukcje typu: nie... jedno, tylko, aż

Rozdział IV

Dialekt północnokresowy XIX-XX w.

Fonetyka

Wokalizm

Konsonantyzm

Akcent

Słowotwórstwo

Fleksja

Niektóre zagadnienia składni

Rozdział V

Sytuacja językowa i narodowa Polaków na Litwie i Białorusi po II wojnie światowej

Rozdział VI

Słownik

Uwagi wstępne

Słownik regionalizmów

Frazeologia

Słownik rusycyzmów

Geograficzne zasięgi regionalizmów północnokresowych

Leksykalne różnice dialektów kulturalnych Litwy i Warszawy

Archaizmy

Regionalne innowacje wyrazowe

Zapożyczenia

Semantyczna charakterystyka słownictwa

Zakończenie

Bibliografia