Pozbawiony szczególnych talentów, grubiański, zadufany w sobie, sprawny pracownik operacyjny, ale ograniczony i schematyczny w myśleniu – jaki naprawdę był Iwan Sierow, zaufany człowiek zarówno Berii, jak i Chruszczowa, pierwszy szef osławionego KGB? Ze wspomnień ludzi, którzy go znali, wyłania się niezbyt pochlebny obraz. Pisano o nim: „Zna się na przesłuchaniach, wsadzaniu do więzienia i rozstrzeliwaniu. W trudniejszych sferach pracy wywiadowczej orientuje się znacznie gorzej”.
Znakomity rosyjski historyk Nikita Pietrow kreśli pierwszy tak obszerny portret Iwana Sierowa – stalinowskiego zbrodniarza, który zrządzeniem historii wywarł decydujący wpływ na losy całych narodów. To właśnie Sierow przeprowadzał masowe wysiedlenia ludów Północnego Kaukazu i krajów bałtyckich, tłumił polski ruch niepodległościowy w latach 1944-1945, odpowiadał za powojenne represje na terenie Niemiec Wschodnich, brał też udział w stłumieniu powstania węgierskiego w 1956 roku.
Gdywe wrześniu 1939 roku Sierow znalazł się na Ukrainie, przeprowadził masowe represje wobec ludności na terytorium Polski zajętym przez Związek Sowiecki. W 1940 roku to właśnie on wcielił w życie decyzję o rozstrzelaniu polskich oficerów z obozu w Starobielsku, a także decyzję o rozstrzelaniu cywilów w zachodnich obwodach Ukrainy.
Za czasów Chruszczowa wiele ofiar represji Sierowa doczekało się rehabilitacji. Paradoksalnie sam Sierow, wówczas już szef KGB, uczestniczył w procesach rehabilitacyjnych, przygotowując raporty o zbrodniach Stalina. Można powiedzieć, że miał szczęście – mimo rozmaitych oskarżeń wysuwanych pod jego adresem uniknął kary, chociaż z czasem został pozbawiony władzy i odsunięty na boczny tor. Historia Iwana Sierowa doskonale pokazuje nie tylko los pojedynczego człowieka w czasach stalinizmu, ale też mechanizmy funkcjonowania skonfliktowanej wewnętrznie radzieckiej władzy.
Stalinowski kat Polski. Iwan Sierow to druga książka Nikity Pietrowa, która ukazała się w języku polskim. Pierwsza opisująca m.in. oprawców katyńskich i sprawę tzw. Obławy augustowskiej, zresztą z tej samej serii wydawniczej – Memoriał, to Psy Stalina, której premiera miała miejsce jesienią 2013 r.
O autorze:
Nikita Wasiljewicz Pietrow (ur. w 1957) – rosyjski historyk i działacz praw człowieka, wiceprzewodniczący Informacji Naukowej i Centrum Edukacji rosyjskiego Stowarzyszenia „Memoriał”. Uczestniczył w pracach Komisji Rady Najwyższej Federacji Rosyjskiej do spraw przejęcia archiwów KPZS i KGB przez archiwa państwowe. Autor ponad 100 publikacji naukowych poświęconych sowieckiemu terrorowi, represjom i aparatowi bezpieczeństwa ZSRS. Wiele z nich przetłumaczono na inne języki. Pisał m.in. o wykonawcach zbrodni katyńskiej. W2011 roku opublikował nieznany wcześniej rosyjski dokument dotyczący obławy augustowskiej, zwanej Małym Katyniem.
O Stowarzyszeniu „Memoriał”:
Powołane w 1989 r. z inicjatywy m.in. Andrzeja Sacharowa Stowarzyszenie „Memoriał” jest społeczną instytucją, gromadzącą wszelkie dokumenty dotyczące zesłań, uwięzień i zbrodni w ZSRS. Organizacja została uhonorowana m.in. Medalem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej oraz statuetką Kustosz Pamięci Narodowej, przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej. Od 1992 r. „Memoriał” ściśle współpracuje z Ośrodkiem KARTA.
O autorze
Wstęp
Rozdział 1.
Zawrotna kariera
Na czele NKWD Ukrainy
Sprawy wojenne
Sowietyzator Polski
Front represji
Rozdział 2.
Zdobyczne Niemcy…
Rozdział 3.
Starcie tytanów
Nadzorca w obozie
Rozdział 4.
Upadek Abakumowa
„Sprawa megrelska”
Reorganizacja MGB w 1952 roku.
Rozdział 5
Rok 1953
Rozdział 6.
Pierwszy przewodniczący
„Oczyszczanie” archiwów
„Nietykalna” nomenklatura: relacje między partią i służbą bezpieczeństwa państwowego
Front represji
W świcie Chruszczowa
„Technologia władzy”
Rozdział 7.
Szef wywiadu wojskowego
Rozdział 8.
W niełasce
Dokumenty
Kronika życia Iwana Aleksandrowicza Sierowa
Wykaz nazwisk