Historia Norwegii XIX i XX wieku / Grażyna Szelągowska, Krystyna Szelągowska

W tej syntezie dziejów Norwegii nacisk świadomie został położony na historię niepolityczną. […]Podanie dziejów Norwegii z naciskiem na pojedyncze wydarzenia nie pozwala – naszym zdaniem – zrozumieć, w jaki sposób kraj ten przekształcił się z ubogiej prowincji na peryferiach Europy z najbogatsze państwo świata. Wyjaśniają to natomiast procesy społeczne i kulturowe, które współtworzyły dojrzałe i odpowiedzialne społeczeństwo obywatelskie – norweską wspólnotę o dużym zaufaniu społecznym […].

Przyjęte cezury to rok 1814 – data uchwalenia konstytucji 17 maja, utworzenia niepodległej Norwegii, a następnie unii ze Szwecją; rok 1905 – moment zerwania unii i proklamowania niepodległego Królestwa Norwegii; a opis ostatniego wieku został doprowadzony do końca milenium.

Spis ilustracji

Wstęp

CZĘŚĆ PIERWSZA, CZYLI WPROWADZENIE:NORWEGIA W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XVI–XVIII WIEK)

I. Geografia historyczna – krainy, wyspy, fiordy

II. Średniowiecze

III. Wiek XVI i XVII – czasy unii z Danią

1. Status duńskiej prowincji

2. Czasy magnackiej oligarchii

3. Absolutyzm

a) Struktury państwa

b) Kultura i oświata

c) Norwegia w nowym systemie

d) Procesy gospodarcze

e) Wieś, rolnictwo, chłopi

f) Szlachta, mieszczaństwo i stan urzędniczy

4. Początki separatyzmu

IV. Rekonstrukcja XVIII-wieczna

1. Monarchia się zmienia

2. Pietyzm

3. Oświata

4. Sądownictwo

V. Społeczeństwo norweskie w XVIII wieku i na początku XIX wieku

1. Ludność

2. Zróżnicowane chłopstwo, zmieniająca się wieś

3. Miasta i mieszczaństwo

4. Przebudzenie religijne

5. Kwestia Samów

VI. Gospodarka na przełomie XVIII i XIX wieku

1. Rolnictwo

2. Połowy ryb

3. Rzemiosło i produkcja przemysłowa

4. Handel. Import, eksport

VII. Ruch narodowy i program niepodległościowy

1. Aktywność elit

2. Polityczny wymiar sprawy norweskiej

3. Patriotyczne koncepcje i inicjatywy

4. Międzynarodowa polityka na pierwszym planie

CZĘŚĆ DRUGA:NORWEGIA W XIX WIEKU

I. Rozpad unii Danii i Norwegii (1807–1814)

1. Dania-Norwegia w latach 1807–1809: czas wojen napoleońskich

2. Początki samodzielności Norwegów

3. Norwegia pod presją wojny i głodu (lata 1808–1810)

4. Towarzystwo Wspierania Pomyślności Norwegii i sprawa uniwersytetu

5. Zmiana sojuszy politycznych po roku 1810

6. Trudny rok 1812

7. Nowy statholder, Chrystian Fryderyk

II. Annus mirabilis – 1814

1. Traktat w Kilonii

2. Coraz bliżej niepodległości

3. Wybory do Konstytuanty

4. Nowy norweski parlamentaryzm

5. Patriotyczna gorączka

6. Sprawa norweska na forum europejskim

7. Norwegowie wobec agresji

8. Kompromisowa unia ze Szwecją

III. Państwo urzędników – trudne początki

1. Ustrój państwa

2. Pierwsze lata unii ze Szwecją

3. Uniwersytet w Christianii

4. Urzędnicy i chłopi

5. Patriotyzm i nacjonalizm w okresie 1815–1830

6. Relacje norwesko-szwedzkie

7. Flaga, barwy, hymn

IV. Norwegia u progu wielkich przemian modernizacyjnych (1815–1870)

1. Norweskie społeczeństwo

2. Zdrowie i opieka medyczna

3. Urbanizacja

4. Samorząd i administracja

5. Stan szkolnictwa i reforma edukacji

6. Religia i Kościół

7. Alkohol jako problem społeczny

8. Sytuacja kobiet

9. Odbudowa gospodarki w nowej unii (1814–1830)

10. Liberalizacja gospodarki norweskiej (1830–1870)

11. Rewolucja w transporcie i komunikacji – „system norweski”

12. Gospodarka wczesnej modernizacji

V. Przemiany kulturowe w Norwegii w pierwszej połowie XIX wieku

1. Walka o kulturę – „patrioci” kontra „inteligenci”

2. Narodowy przełom

a) Historiografia

b) Baśnie

c) Muzyka

d) Sztuki plastyczne

e) Język

f) Literatura i teatr

g) Nauka

3. Skandynawizm

VI. Państwo urzędników – w stronę demokracji

1. Aktywizacja chłopów na tle życia politycznego po 1830 roku

2. Ruch Marcusa Thrane

3. Nowe podziały polityczne

4. Stosunki w unii, polityka zagraniczna

5. Skandynawizm polityczny

VII. Czasy wielkich przemian

1. Gospodarka czasów przełomu

2. Społeczeństwo

a) Emigracja, imigracja

b) Urbanizacja i jej skutki

c) Klasa średnia – struktura i położenie

d) Walka o prawa kobiet

e) Ruchy społeczno-religijne

f) Reforma systemu szkolnego

g) „Norweskość” i walka o język narodowy

h) Polityka norwegizacji

3. Literatura i sztuka wobec nowoczesnego przełomu

VIII. Zmiany systemu – od państwa urzędników do demokracji parlamentarneji emancypacji społecznej

1. Wprowadzenie parlamentaryzmu, przemiany sceny politycznej

2. Nowe spory polityczne

3. Kwestia socjalna i narodziny ruchu robotniczego

4. Powstanie socjaldemokracji

5. Postępy emancypacji społecznej

IX. Zerwanie unii norwesko-szwedzkiej

1. Przyczyny zerwania

2. Sekwencja wydarzeń

3. Rozstrzygnięcie

CZĘŚĆ TRZECIA:NORWEGIA W XX WIEKU

I. Norwegia 1905–1914: polityka, gospodarka, społeczeństwo

1. Monarchia parlamentarna

2. Spory na nowej scenie politycznej

3. Polityka zagraniczna

4. Gospodarka i przemiany społeczne na początku XX wieku

a) Modernizacja w rolnictwie, rybołówstwie i przemyśle

b) Struktura społeczeństwa

c) Zatrudnienie kobiet

d) Interwencjonizm państwowy

II. Norwegia wobec I wojny światowej

1. Trudna neutralność

2. Gospodarka i prawo pod ciśnieniem sytuacji wojennej

3. Zmiana nastrojów społecznych

III. Gospodarka dwudziestolecia międzywojennego

1. Gospodarcze kryzysy międzywojnia

2. Przemysł, rolnictwo i handel – przemiany w dobie kryzysów

3. Handel zagraniczny

IV. Społeczeństwo norweskie w pierwszej połowie XX wieku (1905–1940)

1. Lata 1905–1920

2. Dwudziestolecie międzywojenne

3. Szkolnictwo podstawowe, średnie i wyższe

4. Norweska nauka, życie codzienne i sport

5. Ciemna strona troski o kraj

6. Rozwarstwienie i napięcia społeczne

7. Kobiety: dyskryminacja i emancypacja

8. Religia, kościoły, antyklerykalizm

9. Spór o język norweski

V. Kultura i sztuka w pierwszej połowie XX wieku

1. Literatura

2. Architektura i sztuki plastyczne

3. Film

VI. Scena polityczna w dobie kryzysów

1. Koalicje i rozłamy

2. Sytuacja ekonomiczna i społeczna w latach 20.

3. Wielka Depresja i wyjście z kryzysu

4. Polityka zagraniczna między wojnami

a) Reforma Ministerstwa Spraw Zagranicznych

b) Norwegia na forum Ligi Narodów

c) Stosunki z państwami skandynawskimi

d) Polityka morska

e) Ekspansja terytorialna

f) W obliczu napięć i konfliktów lat 30.

g) Polityka obronna

h) Norweska działalność humanitarna

i) Pokojowa Nagroda Nobla

j) Stosunki norwesko-polskie

VII. Lata II wojny światowej

1. Historiografia: interpretacje i sporne problemy

2. Geneza wojny

3. Kampania norweska

4. Norwegia w składzie Wielkiej Koalicji

5. Początek okupacji

6. Kolaboracja: narzędzia i mechanizmy

7. Narzucony porządek: nazyfikacja

8. Prześladowania, terror

9. Los norweskich Żydów

10. Gospodarka

11. Okupacja a życie codzienne

12. Ruch oporu

a) Norweska specyfika

b) Struktury

c) Cywilny ruch oporu

d) Opór Kościoła i szkół

e) Zbrojny ruch oporu

f) Wywiad, dywersja, sabotaż

g) Komunistyczny ruch oporu

13. Koniec wojny

VIII. Czas rozliczeń i odbudowy (1945–1950)

1. Rozprawa z kolaborantami

2. Czas odrodzenia

IX. Norwegia i świat doby zimnej wojny

1. Polityka zagraniczna po 1945 roku

2. Apogeum zimnej wojny

3. Droga do NATO

4. W strukturach NATO, na forum ONZ

5. Archipelag Svalbard (1945–1991)

X. Rządy socjaldemokratów i otwarcie na świat (1950–1970)

1. Demokratyzacja systemu wyborczego

2. „Modernizacja na zewnątrz”

3. Program unowocześnienia gospodarki

4. Plan Marshalla

5. Państwo jako przedsiębiorca w programie industrializacji

6. Unowocześnienie rolnictwa, rybołówstwa, wielorybnictwa

XI. Ład wewnętrzny i bezpieczeństwo zewnętrzne

1. Rozbudowa systemu państwa opiekuńczego

a) Idea bezpieczeństwa socjalnego

b) Ubezpieczenia, system emerytalny

c) Służba zdrowia

d) Budownictwo mieszkaniowe

e) Oświata

f) Nauka

2. Polityka zagraniczna

a) Współpraca z państwami skandynawskimi

b) Początki norweskiej polityki pokojowej

c) Kwestia wód przybrzeżnych

d) Integracja europejska

e) Udział w operacjach pokojowych

f) Norweska polityka pokojowa

g) Akcje pomocy humanitarnej

h) Energetyka i ochrona środowiska

i) Nobel dla Wałęsy

XII. Ostatnie dekady XX stulecia – najbogatsze społeczeństwo świata

1. Lata 70.

2. Partie i ich polityka

3. Ropa naftowa i gaz

4. Lata 80.

5. Lata 90.

6. Po upadku komunizmu

XIII. Społeczeństwo i kultura drugiej połowy XX wieku – nowe zjawiska i tendencje

1. Urbanizacja

2. Imigranci, uchodźcy, gastarbeiterzy

3. Romowie, Samowie, Kwenowie

4. Praca i płaca

5. Kultura popularna. Film

6. Literatura

7. Sztuki plastyczne. Muzyka

8. Kwestia językowa

9. Kościół państwowy i inne kościoły

10. Media i nowe środki komunikacji

Nota bibliograficzna

Zdjęcia

Mapy

Przypisy