Audyt wewnętrzny w sektorze publicznym / red. Joanna Przybylska

W Polsce audyt wewnętrzny został wprowadzony do sektora finansów publicznych 1 stycznia 2002 roku. Od tego czasu trwa proces przekształcania i wzmacniania funkcji audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych. Zadania stawiane przed audytem wewnętrznym wymagają ciągłego poszerzania wiedzy na jego temat.

Treści zawarte w książce zostały dobrane w ten sposób, aby z jednej strony - dokonać podsumowania dotychczasowej działalności audytu wewnętrz­nego w Polsce i ugruntować wiedzę z tego zakresu, z drugiej - zwrócić uwagę na aktualne problemy, z którymi audytorzy wewnętrzni spotykają się podczas wykonywania swoich obowiązków. Autorzy omówili między innymi: rys historyczny audytu wewnętrznego w Polsce, istotę kontroli zarząd­czej i rolę audytu wewnętrznego w jej ocenie, rolę komitetu audytu. W książce przedstawiono również praktyczne aspekty audytu wewnętrznego, wśród których wymienić należy: podstawy audytu dochodzeniowego, audyt rentowności usług medycznych, wybrane aspekty audytu przekształcenia zakładu budżetowego w spółkę prawa handlowego oraz audyt wynagradzania pracowników samorządowych.

Zawartość publikacji sprawia, że może po nią sięgnąć szerokie grono osób zainteresowanych tematyką audytu wewnętrznego. Książka adresowana jest w głównej mierze do audytorów wewnętrznych, pracowników działów finansowo-księgowych oraz innych osób zainteresowanych problematyką audytu wewnętrznego i kontroli zarządczej. Jest ona również przeznaczona dla studentów kierunków ekonomicznych oraz słuchaczy studiów podyplo­mowych i doktoranckich.

Wprowadzenie 7

1. Sektor publiczny i sektor finansów publicznych w teorii i praktyce gospodarczej - Sławomira Kańduła 9
1.1. Pojęcie sektora publicznego 9
1.2. Pojęcie finansów publicznych oraz sektora finansów publicznych 11
1.3. Rozmiar sektora publicznego i sektora finansów publicznych w Polsce 17
1.4. Dysfunkcje sektora publicznego i sektora finansów publicznych oraz sposoby ich przeciwdziałania 23
Bibliografia 28

2. Charakterystyka i rola audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych w świetle polskiego ustawodawstwa - ujęcie historyczne - Dorota Potrzebowska 31
2.1. Przepisy prawne ustanawiające obowiązek powołania i zasady funkcjonowania audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicz­nych 31
2.2. Audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publicznych w świetle ustawy o finansach publicznych z dnia 30 czerwca 2005 roku 35
2.3. Nowe regulacje w zakresie funkcjonowania audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych po zmianach w 2009 roku 39
2.4. Analiza zmian przepisów prawnych dotyczących audytu wewnętrznego obowiązujących w latach 2001-2010 44
Bibliografia 51

3. Kontrola zarządcza i rola audytu wewnętrznego w ocenie systemu kontroli zarządczej - Marzena Kujawa 53
3.1. Kontrola zarządcza w świetle ustawy o finansach publicznych 53
3.2. Kontrola zarządcza w świetle standardów Ministra Finansów 56
3.3. Odpowiedzialność w zakresie kontroli zarządczej 63
3.4. Rola audytu wewnętrznego w ocenie kontroli zarządczej 67
Bibliografia 72

4. Rachunkowość zarządcza jako narzędzie wspomagające system kontroli zarządczej w jednostkach samorządu terytorialnego - Elż­bieta Wróblewska 73
4.1. Gmina jako podmiot świadczący usługi publiczne 73
4.2. Analiza SWOT jako narządzie zarządzania jednostką samorządu terytorialnego 74
4.3. Controlling w podmiotach świadczących usługi publiczne 76
4.4. Zarządzanie efektywnością oraz budżetowanie w jednostkach samorządu terytorialnego 79
Bibliografia 88

5. Rola komitetu audytu w kształtowaniu audytu wewnętrznego w spółce publicznej - Marta Tomaszewska 91
5.1. Uregulowania prawne powstania i działalności komitetów audytu oraz sposoby regulowania ich działalności w dokumentach ustrojowych spółki 91
5.1.1. Geneza powstania komitetów audytu 91
5.1.2. Regulacje funkcji i zadań komitetów audytu w dokumentach ustrojowych spółki publicznej 94
5.2. Wymogi i zadania stawiane komitetom audytu 96
5.2.1. Wymogi i zadania komitetu audytu wynikające z przepisów prawa 96
5.2.2. Dobre praktyki w działalności komitetów audytu - przegląd polskich i światowych doświadczeń 101
5.3. Wpływ komitetu audytu na działalność audytu wewnętrznego 104
5.3.1. Oczekiwania komitetu audytu w stosunku do audytu wewnętrznego i kierownictwa wyższego szczebla 104
5.3.2. Sposób działania audytu wewnętrznego wg najlepszych praktyk światowych na rzecz komitetu audytu 105
Bibliografia 108

6. Audyt dochodzeniowy i jego rola w wykrywaniu nadużyć gospodarczych - Marta Becla 111
6.1. Nadużycia gospodarcze 111
6.1.1. Przyczyny nadużyć gospodarczych 111
6.1.2. Pojęcie nadużycia 112
6.1.3. Charakterystyka sprawcy nadużycia 113
6.2. Metody i techniki audytu dochodzeniowego 114
6.2.1. Podstawowe symptomy nadużycia 114
6.2.2. Analityczne metody wykrywania nadużyć 115
6.2.3. Zasady postępowania w przypadku wykrycia nadużycia 116
6.3. Rodzaje nadużyć gospodarczych 118
6.3.1. Nadużycia w obszarze księgowości. Fałszowanie sprawozdań finansowych 118
6.3.2. Nadużycia w obszarze sprzedaży 119
6.3.3. Nadużycia w obszarze zakupów 120
6.3.4. Nadużycia w obszarze kadrowym 121
6.3.5. Nadużycia w obszarze wynagrodzeń 122
6.3.6. Nadużycia w obszarze wydatków służbowych 122
6.3.7. Nadużycia w obszarze majątku firmy powierzonego pracownikowi 123
6.3.8. Nadużycia w obszarze IT oraz bezpieczeństwa informacji 124
6.3.9. Konflikt interesów 125
6.4. Zarządzanie ryzykiem nadużyć 125
6.4.1. Rola pracowników w wykrywaniu nadużyć 125
6.4.2. Rola audytu wewnętrznego i dochodzeniowego w wykrywaniu nadużyć 126
6.4.3. Rola kierownictwa w wykrywaniu nadużyć 127
Bibliografia 130

7. Audyt rentowności usług medycznych - Monika Jarzębińska 133
7.1. Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych 133
7.2. System jednorodnych grup pacjentów - szacowanie kosztów jednostkowych procedur medycznych 134
7.3. Zakres audytu rentowności usług medycznych 137
7.4. Analiza wybranych procedur medycznych 143
7.5. Ocena rentowności procedur medycznych 147
Bibliografia 151

8. Przekształcenie zakładu budżetowego w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (na przykładzie Zakładu Gospodarki Komunalnej) - wybrane aspekty audytu - Ewa Łęgosz 153
8.1. Gospodarka komunalna gminy 153
8.2. Charakterystyka zakładu budżetowego jako dominującej formy prowadzenia gospodarki komunalnej 154
8.3. Przesłanki przekształcenia zakładu budżetowego i procedury likwidacyjne 158
8.4. Spółka prawa handlowego jako forma organizacyjna wykonywania zadań gminy 160
8.5. Proces zakładania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez gminę 162
8.6. Przekształcenie Zakładu Gospodarki Komunalnej w Szamotułach w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością 165
8.7. Rejestracja spółki oraz uzyskanie pozwoleń środowiskowych 168
8.8. Koszty założenia spółki 173
8.9. Audyt przekształcenia zakładu budżetowego w spółkę z o.o. 174
Bibliografia 179

9. Audyt wewnętrzny wydatków na wynagrodzenia pracowników samorządowych (na przykładzie powiatu poznańskiego) - Mariusz Strzyżewski 181
9.1. Dokumentowanie prac audytowych 181
9.2. Wydatkowanie środków na wynagrodzenia pracowników 182
9.2.1. Wydatki na wynagrodzenia w powiecie poznańskim 182
9.2.2. Kontrola wewnętrzna w procesie ustalenia i wypłaty wynagrodzeń 184
9.2.3. Identyfikacja ryzyk w procesie ustalenia i wypłaty wynagrodzeń 186
9.3. Kwestionariusze kontroli wewnętrznej oraz listy kontrolne audytu wydatków na wynagrodzenia 187
9.3.1. Ustalenie regulaminów porządkowych dotyczących pracy i wynagrodzeń 188
9.3.2. Ustalenie składników wynagrodzeń 190
9.3.3. Naliczenie wynagrodzeń 194
9.3.4. Wypłata wynagrodzeń 196
9.3.5. Ewidencja księgowa kosztów i wydatków na wynagrodzenia oraz rozrachunków z pracownikami 196
Bibliografia 200