Wpływ procesów globalizacyjnych na polskie prawo karne / Celina Nowak

Monografia przedstawia kompleksową i wielopłaszczyznową analizę oraz ocenę dotychczasowego wpływu procesów globalizacyjnych na prawo karne, w tym polskie prawo karne.

Zasadnicza część zagadnień zaprezentowanych w książce dotyczy procesu umiędzynarodowienia prawa karnego - w ujęciu teoretycznym i na przykładzie prawa polskiego. Szczegółowo omówiono zmiany polskiego kodeksu karnego od czasu jego wejścia w życie w perspektywie mieszania się systemów prawnych na świecie. Zawarte w opracowaniu rozważania odnoszące się do wpływu globalizacji na prawo karne oraz do teorii umiędzynarodowienia mają dużą wartość z punktu widzenia oceny prawa krajowego i krajowej polityki kryminalnej, zaś analiza procesu zmiany prawa krajowego stanowi ilustrację zjawisk składających się na globalny trend przeobrażeń systemów prawnych.

Adresaci:
Publikacja przeznaczona jest zarówno dla praktyków prawa - sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, jak i dla przedstawicieli nauki.



Wykaz skrótów 11
Wstęp 17
Rozdział I Globalizacja a prawo - zagadnienia podstawowe 29
1. Pojęcie i charakterystyka globalizacji 29
1.1. Charakterystyka zjawiska 29
1.2. Próba definicji pojęcia "globalizacja" 34
2. Globalizacja a prawo - poszukiwanie narzędzi badawczych 38
2.1. Pluralizm prawny 39
2.2. Zmiany modelu systemu prawa 47
2.3. Procesy transformacyjne 50
2.3.1. Globalizacja prawa 50
2.3.2. Internacjonalizacja prawa 52
2.3.2.1. Pojęcie internacjonalizacji prawa 52
2.3.2.2. Przebieg internacjonalizacji 55
2.3.2.2.1. Współpraca 55
2.3.2.2.2. Harmonizacja 56
2.3.2.2.3. Unifikacja 59
2.4. Hybrydyzacja systemów prawnych 61
2.4.1. Koncepcja mieszanych systemów prawnych 63
2.4.2. Przeszczepy prawne jako narzędzie hybrydyzacji 66
2.4.2.1. Pojęcie i terminologia 66
2.4.2.2. Geneza przeszczepów prawnych 69
2.4.2.3. Próba typologii przeszczepów prawnych 73
2.4.2.4. Kryteria oceny sukcesu przeszczepów prawnych 75
3. Powstawanie światowego systemu normatywnego 79
3.1. Nowe formy działalności międzynarodowej krajowych instytucji publicznych 80
3.2. Rozwój legislacji międzynarodowej i ponadnarodowej i nowe formy działalności organizacji międzynarodowych 83
3.3. Rola podmiotów niepaństwowych w rozwoju systemów normatywnych 89
3.3.1. Sektor prywatny 89
3.3.2. Organizacje trzeciego sektora 94
4. Rola międzynarodowych i krajowych organów sądowniczych w kontekście procesów globalizacyjnych 95
4.1. Nowo utworzone międzynarodowe organy jurysdykcyjne 95
4.2. Działalność organów jurysdykcyjnych a rozwój światowego systemu normatywnego 97
5. Procesy globalizacyjne z perspektywy prawa karnego 99
5.1. Globalizacja a fenomen przestępczości 99
5.2. Wpływ globalizacji na krajowe prawo karne - zarys problematyki 102
5.2.1. Geneza zmian krajowego i ponadpaństwowego prawa karnego 103
5.2.2. Zakres zmian krajowego prawa karnego 107
5.3. Procesy globalizacyjne a międzynarodowa współpraca w ściganiu przestępczości 109
5.3.1. Rozwój form współpracy międzynarodowej w sprawach karnych 109
5.3.2. Zinstytucjonalizowane formy współpracy w sprawach karnych 112
5.3.2.1. Współpraca policyjna 112
5.3.2.2. Rozwój nowych instytucji zajmujących się współpracą w sprawach karnych 115
5.3.3. Inne formy współpracy międzynarodowej w sprawach karnych 116
5.3.3.1. Jawne formy współpracy 116
5.3.3.2. Ukryte formy współpracy 117
5.4. Globalizacja a prawa człowieka 120
6. Podsumowanie 122
Rozdział II Internacjonalizacja jako czynnik zmiany prawa karnego 125
1. Ewolucja paradygmatu kształtowania normy prawnokarnej jako istota procesu internacjonalizacji 125
2. Nowy paradygmat kształtowania normy prawnokarnej a problem suwerenności 129
3. Przesłanki procesu internacjonalizacji po 1990 r. 136
3.1. Sekurytyzacja jako przesłanka rozwoju obszaru penalnego w prawie ponadpaństwowym 137
3.2. Warunkowanie jako przesłanka procesu umiędzynarodowienia prawa karnego 141
4. Podmioty biorące udział w procesie internacjonalizacji 149
4.1. Państwa narodowe 149
4.2. Organizacje międzynarodowe 154
4.3. Norm entrepreneurs 158
4.3.1. Organizacje pozarządowe 160
4.3.2. Podmioty sektora prywatnego 163
5. Zakres przedmiotowy procesu internacjonalizacji prawa karnego 164
5.1. Umiędzynarodowienie - między globalizacją ekonomiczną a uniwersalizmem praw człowieka 164
5.2. Dziedziny prawa objęte internacjonalizacją - zarys problematyki 167
5.3. Międzynarodowe prawo karne 171
5.4. Transnarodowe prawo karne 173
5.5. Prawo karne Unii Europejskiej 174
6. Przebieg procesu internacjonalizacji 176
6.2.2. Internacjonalizacja prawa karnego jako transnarodowy proces prawny 176
6.2. Kształtowanie normy internacjonalizującej 178
6.2.1. Ratio internacjonalizacji 178
6.2.2. Zasady kryminalizacji w procesie umiędzynarodowienia 181
6.2.3. Sposób kształtowania normy internacjonalizującej 185
6.2.4. Treść normy internacjonalizacyjnej 193
6.3. Metody internacjonalizacji 195
6.3.1. Harmonizacja 195
6.3.2. Unifikacja 199
6.4. Realizacja obowiązku implementacyjnego 201
7. Kontrowersje związane z procesem umiędzynarodowienia prawa karnego 212
7.1. Legitymizacja 212
7.2. Fragmentaryczność 218
7.3. Brak synchronizacji 220
7.4. Jakość implementacji 221
8. Podsumowanie 221
Rozdział III Transformacja współczesnego polskiego prawa karnego 227
1. Czynniki zmiany polskiego prawa karnego - próba klasyfikacji 227
2. Zmiany indukowane zewnętrznie 230
3. Zmiany indukowane wewnętrznie 232
3.1. Zmiany związane z procesami globalizacyjnymi 232
3.1.1. Zmiany wynikające ze względów technologicznych 232
3.1.2. Dyfuzja unormowań kryminalizacyjnych jako przykład unifikującego wpływu procesów globalizacyjnych na polskie prawo karne 237
3.1.3. Populizm penalny a przeobrażenia polskiego prawa karnego 242
3.1.3.1. Przykład rozwiązań z zakresu prawa karnego wroga 246
3.1.3.2. Przykład rozwiązania gwarantującego satysfakcję sentymentalno-emocjonalną 252
3.1.3.3. Przykład rozwiązania ukierunkowanego na zwiększenie surowości karania 257
3.2. Zmiany niezwiązane z procesami globalizacyjnymi 259
3.2.1. Usunięcie usterek wcześniej obowiązujących unormowań 259
3.2.2. Nowelizacje kodeksu karnego wynikające ze zmiany aksjologii 265
3.2.3. Zmiany podyktowane względami pragmatycznymi 269
4. Podsumowanie 271
Rozdział IV Proces internacjonalizacji jako czynnik zmiany polskiego prawa karnego 275
1. Wpływ przepisów ponadpaństwowych na część ogólną polskiego kodeksu karnego 275
1.1. Zasady odpowiedzialności za przestępstwo i zasady jurysdykcji 275
1.1.1. Zasady odpowiedzialności za przestępstwo i zasady jurysdykcji w unormowaniach ponadpaństwowych 275
1.1.2. Przeobrażenia w prawie polskim 281
1.1.2.1. Zmiany co do zasad odpowiedzialności 282
1.1.2.2. Zmiany co do zasad jurysdykcji 282
1.2. Katalog sankcji, zasady wymiaru kar i inne unormowania odnoszące się do kar 286
1.2.1. Sankcje, zasady wymiaru kary i inne regulacje dotyczące kar w unormowaniach ponadpaństwowych 286
1.2.2. Zmiany w prawie polskim co do sankcji i zasad wymiaru kar 292
2. Wpływ przepisów ponadpaństwowych na część szczególną polskiego kodeksu karnego 297
2.1. Systematyka typów przestępstw międzynarodowych 297
2.2. Kryminalizacja zbrodni międzynarodowych 299
2.2.1. Zbrodnie wojenne 300
2.2.2. Zbrodnie przeciwko ludzkości 304
2.2.3. Ludobójstwo 305
2.2.4. Zbrodnia agresji 308
2.2.5. Kryminalizacja zbrodni międzynarodowych w prawie polskim 311
2.3. Kryminalizacja innych czynów - przestępstwa transnarodowe i europejskie 315
2.3.1. Czyny godzące w prawa człowieka i bezpieczeństwo obywateli 316
2.3.1.1. Terroryzm 316
2.3.1.2. Przestępczość zorganizowana 323
2.3.1.3. Przestępstwa komputerowe 327
2.3.1.4. Wykorzystywanie seksualne nieletnich 332
2.3.1.5. Niewolnictwo, handel ludźmi i przemyt ludzi 336
2.3.1.6. Przemoc w rodzinie 344
2.3.1.7. Propagowanie rasizmu i ksenofobii 345
2.3.2. Przestępstwa ekonomiczne 347
2.3.2.1. Pranie pieniędzy 347
2.3.2.2. Korupcja 352
2.3.2.3. Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej 354
2.3.2.4. Fałszowanie pieniędzy i ochrona obrotu środkami płatniczymi 357
2.3.3. Inne typy przestępstw 358
2.3.3.1. Przestępstwa przeciwko środowisku 358
2.3.3.2. Przestępstwa związane z narkotykami 362
2.4. Obszary internacjonalizacji nieuwzględnione przez Polskę 367
2.5. Rysujące się tendencje w zakresie kryminalizacji 369
3. Podsumowanie 369
Zakończenie 377
Literatura 385