Udział czynnika społecznego w orzekaniu w polskim i amerykańskim procesie karnym / Karolina Wieczorek

Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości postrzegany jest jako jeden z filarów demokracji, gdyż gwarantuje on obywatelom realny wpływ także na tę sferę życia publicznego. Obywatele poprzez udział w wymiarze sprawiedliwości aktywnie uczestniczą w rządzeniu państwem, a zarazem współdecydują o losach innych obywateli, co przyczynia się z kolei do budowy społeczeństwa obywatelskiego. Decyzja o wprowadzeniu czynnika społecznego do sądów ma najczęściej charakter polityczny i kulturowy. Udział ten jest typowy dla państw demokratycznych, o wysoko rozwiniętym społeczeństwie. Należy pamiętać o tym, że kara jest zawsze reakcją społeczeństwa na fakt popełnienia przestępstwa, dlatego też dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości nie jest obojętne, kto go będzie sprawował. Problem potrzeby udziału obywateli w wymiarze sprawiedliwości jest prawdopodobnie jednym z najbardziej kontrowersyjnych, z jakimi musi się zmierzyć każdy ustawodawca. O ile prawie nikt nie kwestionuje faktu, iż pewna aktywność ze strony obywateli jest wymagana w tym zakresie, tak nie ma już zgody co do zakresu i form tej aktywności.
Niniejsza praca poświęcona jest porównaniu udziału czynnika społecznego w dwóch systemach prawnych: polskim (instytucja ławnika) i amerykańskim (ława przysięgłych).

1 Zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości 9
§ 1 Istota udziału czynnika społecznego w procesie karnym 9
§ 2 Modele udziału czynnika społecznego w składzie organu rozstrzygającego 15
§ 3 Udział przedstawicieli społeczeństwa w składach sądzących jako jedna z procesowych gwarancji niezawisłości sędziowskiej 21
2 Ustrojowy model ławnika w świetle obowiązującego ustawodawstwa polskiego 25
§ 1 Procedura wyboru ławników na podstawie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych 25
§ 2 Ławniczy skład sądu 36
§ 3 Uprawnienia i obowiązki ławników 43
§ 4 Przesłanki wyłączenia ławnika ze składu sądu 46
3 Udział ławników w orzekaniu w polskim procesie karnym na podstawie badań prawnoempirycznych 50
§ 1 Aktywność ławników w toku rozprawy 50
§ 2 Aktywność ławników podczas narady sędziowskiej i głosowania nad orzeczeniem 54
§ 3 Odrębność postaw ławnika i sędziego zawodowego w orzekaniu 60
§ 4 Zdanie odrębne a odmienność stanowisk w składach ławniczych 64
4 Rozpoznanie sprawy karnej przez amerykańską ławę przysięgłych 68
§ 1 Konstytucyjna gwarancja procesu przed bezstronnym sądem przysięgłych i jej interpretacja 68
§ 2 Ograniczanie dostępu do ławy przysięgłych w sprawach karnych na podstawie orzeczeń Sądu Najwyższego 79
§ 3 Problem możliwości zrzeczenia się przez oskarżonego rozprawy przed ławą przysięgłych 87
5 Ustalanie składu ławy przysięgłych 94
§ 1 Kwestia liczebności ławy przysięgłych w świetle orzeczeń Sądu Najwyższego USA 94
§ 2 Problematyka vicinage i venue w odniesieniu do ławy przysięgłych 100
§ 3 Tworzenie list kandydatów do ławy przysięgłych 106
§ 4 Selekcja kandydatów – voir dire 111
6 Dostęp ławy przysięgłych do zgromadzonego materiału dowodowego i jego ocena 122
§ 1 Zakazy dowodowe oraz fakty znane sędziemu z urzędu 122
§ 2 Zwiększanie aktywności ławy przysięgłych w toku postępowania dowodowego 128
§ 3 Sposoby wpływania na ocenę poszczególnych dowodów przez ławę przysięgłych 132
7 Narada i formowanie werdyktu w amerykańskim procesie karnym 137
§ 1 Wpływ instrukcji sędziego na kształt werdyktu 137
§ 2 Większość wymagana do podjęcia werdyktu 144
§ 3 Skutki niejednomyślnej ławy przysięgłych (the hung jury) 147
8 Ocena udziału czynnika społecznego w orzekaniu na gruncie polskiej i amerykańskiej procedury karnej 152
Bibliografia polskojęzyczna 163
Bibliografia anglojęzyczna 166