Sądowa kontrola rozwiązania stosunku pracy / Grzegorz Szynal

Sądowa kontrola rozwiązania stosunku pracy stanowi jeden z elementów ochrony trwałości stosunku pracy. Sąd pracy jest organem, do którego pracownik może odwo­łać się od rozwiązania stosunku pracy i który ma kompetencje do rozstrzygania, czy rozwiązanie to nie nastąpiło w sposób prawnie wadliwy.

   Prezentując te zagadnienia, autor przedstawił m.in.:

• umiejscowienie sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy w ramach środków ochrony trwałości stosunku pracy;
• pozostałe środki ochrony trwałości stosunku pracy;
• regulacje prawne dotyczące sądów pracy, ich struktury, właściwości i składu, a także trybu postępowania sądowego w sprawach dotyczących rozwiązania stosunku pracy;
• możliwości likwidowania sporów związanych z rozwiązaniem stosunku pracy na drodze pozasądowej;
• środki prawne, jakimi dysponuje sąd pracy w przypadku stwierdzenia wadliwości wypowiedzenia lub rozwiązania bez zachowania okresu wypowiedzenia umowy o pracę;
• pojęcia „kontrola” i „sądowa kontrola rozwiązania stosunku pracy”.

Autor w opracowaniu odwołuje się do regulacji zawartych w prawie krajowym, trakta­tach międzynarodowych, aktach prawa Unii Europejskiej, a także przedstawia orzecz­nictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych i administracyjnych w tym zakresie. Prezentuje również poglądy doktryny.

   Adresaci:
Książka zainteresuje w szczególności sędziów oraz prawników praktyków i będzie stanowić pomoc przy rozstrzyganiu problemów prawnych związanych z oceną zgod­ności z prawem rozwiązania stosunku pracy, a także pracowników naukowych specjalizujących się w prawie pracy.

WYKAZ SKRÓTÓW……………………………………………………………………….. 7

WSTĘP……………………………………………………………………………………….. 8

ROZDZIAŁ I
Pojęcie i źródła sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy w polskim prawie pracy

1. Uwagi wstępne……………………………………………………………………………. 15
2. Pojęcie sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy i jej usytuowanie w ramach
konstrukcji ochrony trwałości stosunku pracy…………………………………………… 16
2.1. Pojęcie sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy…………………………………. 16
2.2. Środki ochrony trwałości stosunku pracy o charakterze podstawowym……………….. 20
2.2.1. Forma i okres wypowiedzenia umowy o pracę………………………………………. 20
2.2.2. Obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia i rozwiązania umowy o pracę bez
wypowiedzenia………………………………………………………………………… 22
2.2.3. Obowiązek konsultacji zamiaru wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę
z reprezentującą pracownika organizacją związkową………………………………… 24
2.2.4. Sądowa kontrola następcza wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę……….. 27
3. Źródła sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy…………………………………….. 29
3.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………… 29
3.2. Traktaty międzynarodowe………………………………………………………. 29
3.3. Akty prawa Unii Europejskiej…………………………………………………... 34
3.4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej………………………………………..... 36
3.5. Kodeks pracy……………………………………………………………………. 40

ROZDZIAŁ II
Kształtowanie się sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy w polskim prawie pracy

1. Uwagi wstępne……………………………………………………………………………. 43
2. Sądowa ochrona trwałości stosunku pracy w okresie międzywojennym………………… 44
2.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………… 44
2.2. Rozwiązanie stosunku pracy i zakres jego sądowej kontroli na podstawie
obowiązujących w Polsce przepisów państw zaborczych………………………………. 47
2.2.1. Ziemie byłego zaboru niemieckiego………………………………………………….. 47
2.2.2. Ziemie byłego zaboru austriackiego………………………………………………….. 50
2.2.3. Ziemie byłego zaboru rosyjskiego……………………………………………………. 51
2.3. Polskie ustawodawstwo okresu międzywojennego dotyczące kontroli rozwiązania
stosunku pracy…………………………………………………………………………... 53
2.3.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………. 53
2.3.2. Dekrety o umowie o pracę pracowników umysłowych i o umowie o pracę
robotników…………………………………………………………………………… 54
2.3.3. Kodeks zobowiązań…………………………………………………………………... 55
2.3.4. Efektywność cywilnoprawnych sankcji z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku
pracy……………………………………………........................................................... 56
2.4. Sądy pracy……………………………………………………………………………… 57
2.4.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………. 57
2.4.2. Struktura organizacyjna, kompetencje i tryb postępowania przed sądami pracy
na podstawie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
22 marca 1928r. o sądach pracy……………………………………………………….. 59
2.4.3. Sądownictwo pracy po wejściu w życie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 października 1934r. Prawo o sądach pracy………………………. 63
2.5. Ocena regulacji prawnych dotyczących zakresu sądowej kontroli rozwiązania
stosunku pracy w latach 1918-1939……………………………………………………. 66
3. Sądowa kontrola rozwiązania stosunku pracy jako środek powszechnej ochrony trwałości
stosunku pracy po II wojnie światowej…………………………………………………… 67
3.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………………….... 67
3.2 Kształtowanie się sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy w latach 1945 – 1975.. 69
3.3. Sądowa kontrola rozwiązania stosunku pracy po wejściu w życie Kodeksu pracy…….. 72

ROZDZIAŁ III
Sądowe i pozasądowe organy kontroli rozwiązania stosunku pracy i zasady postępowania odrębnego w sprawach pracowniczych

1. Uwagi wstępne………………………………………………………………………….. 76
2. Komisje pojednawcze………………………………………………………………….... 78
2.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………………. 78
2.2. Funkcje komisji pojednawczych…………………………………………………… 80
2.3. Powołanie, organizacja i postępowanie przed komisją pojednawczą……………… 81
3. Sądy pracy……………………………………………………………………………….. 86
3.1. Uwagi ogólne……………………………………………………………………….. 86
3.2. Struktura organizacyjna sądów pracy………………………………………………. 87
3.3. Właściwość i skład sądu pracy w sprawach z zakresu sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy………………...……………………………………………………. 90
3.3.1. Pojęcie i rodzaje właściwości sądu pracy w sprawach z zakresu kontroli
rozwiązania stosunku pracy…………………………………………………….... 90
3.3.1.1. Pojęcie właściwości sądu pracy w sprawach z zakresu kontroli
rozwiązania stosunku pracy…………………………………………………… 90
3.3.1.2. Rodzaje właściwości sądu pracy w sprawach z zakresu kontroli
rozwiązania stosunku pracy…………………………………………………… 91
3.3.2. Skład sądu pracy w sprawach z zakresu kontroli rozwiązania stosunku pracy…. 96
3.3.2.1. Zasada jednoosobowego składu sądu pierwszej instancji w sprawach
Cywilnych ……………………………………………………………………... 96
3.3.2.2. Skład ławniczy sądu pierwszej instancji w sprawach z zakresu sądowej kontroli
rozwiązania stosunku pracy……………………………………………………. 97
4. Zasady postępowania sądowego w sprawach z zakresu sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy………………………………………………………………………….. 100
4.1. Uwagi ogólne……………………………………………………………………... 100
4.2. Odrębności proceduralne w postępowaniu sądowym dotyczącym kontroli
rozwiązania stosunku pracy......................................................................................101
4.2.1. Zdolność sądowa i procesowa pracodawcy…………………………………….. 102
4.2.2. Podmioty uprawnione do wystąpienia z pozwem w sprawie dotyczącej kontroli
rozwiązania stosunku pracy…………………………………………………….. 104
4.2.3. Koszty sądowe w sprawach dotyczących rozwiązania stosunku pracy………… 106
4.2.4. Pozostałe odrębności postępowania sądowego w sprawach dotyczących
kontroli rozwiązania stosunku pracy……………………………………………. 106
4.3. Postępowanie nakazowe, upominawcze i uproszczone w sprawach z zakresu sądowej
kontroli rozwiązania stosunku pracy……………………………………………… 109
4.4. Środki odwoławcze i nadzwyczajne środki zaskarżenia w sprawach z zakresu
sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy……………………………………. 112
4.4.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………….... 112
4.4.2. Apelacja………………………………………………………………………… 113
4.4.3. Zażalenie…………………………………………………………………………115
4.4.4 Skarga kasacyjna……………………………………………………………….... 116
4.4.5 Skarga o wznowienie postępowania…………………………………………….. 118
4.4.6 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia…….. 120
4.4.6. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego………………………………… 121
5. Cechy sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy………………………………. 123

ROZDZIAŁ IV
Sądowa kontrola rozwiązania umownego stosunku pracy za wypowiedzeniem i bez wypowiedzenia

1. Uwagi wstępne………………………………………………………………………….. 125
2. Zakres sądowej kontroli rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony…. 127
2.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………………….. 127
2.2. Zakres sądowej kontroli rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony za wypowiedzeniem……………………………………………………. 128
2.2.1. Sądowa kontrola formalnej prawidłowości wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na
czas nieokreślony……………………………………………………………………. 128
2.2.2. Sądowa kontrola zasadności wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę
zawartej na czas nieokreślony……………………………………………………….. 131
2.2.2.1. Uwagi wstępne ……………………………………………………………………. 131
2.2.2.2. Kryteria oceny przez sąd konkretności przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę
zawartej na czas nieokreślony……………………………………………………. 132
2.2.2.3. Rzeczywistość przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony……………………………………………………………………….. 136
2.2.2.4. Przyczyny uzasadniające wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony leżące po stronie pracownika………………………………………... 137
2.2.2.5. Przyczyny uzasadniające wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony leżące po stronie pracodawcy……………………………………….. 145
2.2.2.6. Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego jako podstawa ustalenia wadliwości
wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony………………….. 148
2.3. Sądowa kontrola wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony
dokonanego przez pracownika………………………………………………………… 150
2.4. Zakres sądowej kontroli rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony bez
zachowania okresu wypowiedzenia…………………………………………………… 151
2.4.1. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony
bez zachowania okresu wypowiedzenia…………………………………………….. 151
2.4.1.1. Przyczyny zawinione przez pracownika…………………………………………... 152
2.4.1.2. Przyczyny niezawinione przez pracownika……………………………………….. 159
2.4.2. Rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony
bez zachowania okresu wypowiedzenia…………………………………………….. 162
2.5. Uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne i orzeczenie o przywróceniu do pracy jako
wynik stwierdzenia przez sąd wadliwości rozwiązania umowy o pracę……………... 164
2.5.1. Konstytutywny charakter orzeczenia o uznaniu wypowiedzenia umowy o pracę za
bezskuteczne………………………………………………………………………… 164
2.5.2. Konstytutywno - deklaratoryjny charakter orzeczenia o przywróceniu do pracy
i sytuacja pracownika przywróconego do pracy…………………………………….. 165
2.6. Odszkodowanie z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę……………………. 168
2.6.1. Odszkodowanie jako jedno z roszczeń przysługujących pracownikowi w przypadku
wadliwego wypowiedzenia i rozwiązania bez zachowania okresu wypowiedzenia
umowy o pracę………………………………………………………………………. 168
2.6.2. Odszkodowanie w przypadku uznania przez sąd niemożliwości lub niecelowości
przywrócenia pracownika do pracy…………………………………………………. 173
3. Sądowa kontrola rozwiązania terminowych umów o pracę…………………………….. 175
3.1. Uwagi wstępne………………………………………………………………………… 175
3.2. Umowa na okres próbny……………………………………………………………… 176
3.3. Umowa na czas określony……………………………………………………………... 179

ROZDZIAŁ V
Sądowa kontrola rozwiązania stosunku pracy z powołania, wyboru, mianowania
i spółdzielczej umowy o pracę

1. Uwagi wstępne…………………………………………………………………………... 186
2. Stosunek pracy z powołania……………………………………………………………... 188
2.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………………….. 188
2.2. Zakres sądowej kontroli rozwiązania stosunku pracy z powołania…………………… 191
2.2.1. Odwołanie równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę…………………….. 191
2.2.2. odwołanie równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia…… 194
2.2.3. Rozwiązanie stosunku pracy z powołania na podstawie porozumienia stron, za
wypowiedzeniem i bez zachowania okresu wypowiedzenia dokonane przez
pracownika…………………………………………………………………………... 196
2.2.4. Właściwość organu dokonującego odwołania i kwestia wypowiedzenia warunków
pracy i płacy…………………………………………………………………………. 198
2.3. Roszczenia pracownika i tryb ich dochodzenia w przypadku rozwiązania stosunku pracy
z powołania……………………………………………………………………………. 201
3. Stosunek pracy z wyboru………………………………………………………………... 204
3.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………………….. 204
3.2. Rozwiązanie stosunku pracy z wyboru………………………………………………... 207
3.3. Roszczenia przysługujące pracownikowi w razie wadliwego rozwiązania stosunku
pracy z wyboru………………………………………………………………………… 210
4. Stosunek pracy z mianowania…………………………………………………………… 212
4.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………………….. 212
4.2. Rozwiązanie stosunku pracy z mianowania…………………………………………… 214
4.3. Roszczenia przysługujące pracownikowi z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy
z mianowania…………………………………………………………………………... 217
5. Spółdzielcza umowa o pracę…………………………………………………………….. 220
5.1. Uwagi ogólne………………………………………………………………………….. 220
5.2. Rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę……………………………………………. 222
5.3. Roszczenia przysługujące pracownikowi z tytułu wadliwego rozwiązania spółdzielczej
umowy o pracę………………………………………………………………………… 226

ZAKOŃCZENIE…………………………………………………………………………. 230
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH……………………………………………………….. 239
BIBLIOGRAFIA…………………………………………………………………………. 243
WYKAZ ORZECZNICTWA……………………………………………………………. 261