Oddajemy do rąk Czytelników kolejną książkę z serii „Monografie podatkowe” poświęconą fakturowaniu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Autorzy analizują szczegółowe problemy prawne najważniejszego dokumentu podatkowego, który wystawiany jest obowiązkowo przez podmioty prywatnoprawne i publicznoprawne na podstawie przepisów prawa podatkowego. Dokument ten („faktura podatkowa”) przede wszystkim wywołuje skutki publicznoprawne. Jego głównym zadaniem jest wykazanie kwot podatku należnego i podatku naliczonego na potrzeby rozliczania podatku od towarów i usług. Analiza tej funkcji jest najważniejszym wątkiem tej książki. Autorzy dokonują również analizy skutków cywilnoprawnych posłużenia się fakturą podatkową w stosunkach prywatnoprawnych oraz deliktów prawnokarnych i karnoskarbowych popełnianych w związku z wystawieniem lub użyciem faktur podatkowych. W aneksie do książki zamieszczono analizę przyszłej nowelizacji przepisów, które mają wejść w życie w 2026 r. (tzw. obowiązkowe wystawianie faktur ustrukturyzowanych).
Książka jest wspólnym dziełem pracowników Instytutu Studiów Podatkowych, w którym korzystano również z dorobku analitycznego i opiniodawczego z lat 2017–2024. Redaktorem naukowym jest prof. dr hab. Witold Modzelewski, uznany w kraju i zagranicą znawca podatku od towarów i usług. Od lat publicznie staje on w obronie jakości prawa podatkowego, jego ochrony przed destrukcją, lobbingiem, a przede wszystkim niekompetencją. Jego największą zasługą w 2024 r. było przyczynienie się do odroczenia zmian w zasadach fakturowania, które doprowadziłyby do totalnej destrukcji podatku od towarów i usług. Ta katastrofa została przesunięta na 2026 r., choć jest szansa, że do niej nie dojdzie.
Niniejsza książka zainteresuje wszystkich, którzy zajmują się zawodowo podatkiem od towarów i usług, czyli księgowych, biura rachunkowe, doradców podatkowych oraz innych prawników i ekonomistów, a także studentów z wydziału prawa, wydziałów ekonomicznych i rachunkowych.
Rozdział 1. Faktura jako zjawisko gospodarcze.......................................... 13
1.1. Rodzaje faktur (handlowe, podatkowe, pro forma)...... 13
1.2. Faktura handlowa.......................................................... 14
Rozdział 2. Szczególne formy faktur podatkowych.................................... 17
2.1. Faktura pro forma......................................................... 17
2.2. Faktura VAT marża....................................................... 18
2.3. Faktury wystawiane przez małego podatnika............... 18
2.4. Faktura VAT RR............................................................ 19
2.5. Faktury wystawiane przez podatników zwolnionych... 20
2.6. Faktura uproszczona..................................................... 21
2.7. Inne dokumenty o podatkowych funkcjach faktury w obrocie gospodarczym i konsumenckim (noty, paragony itp.)........................................................................... 23
Rozdział 3. Fakturowanie podatkowe na potrzeby VAT – wystawianie faktur........................................................................................ 25
Rozdział 4. Anulowanie faktur.................................................................... 61
Rozdział 5. Faktury w rozumieniu art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r........................................................................................ 71
Rozdział 6. Faktury ustrukturyzowane – problemy podatkowe.................. 78
6.1. Wprowadzenie.............................................................. 78
6.2. Zasady wystawiania faktur ustrukturyzowanych.......... 80
6.3. Zasady otrzymywania faktur ustrukturyzowanych....... 81
6.4. Zasady wystawiania faktur ustrukturyzowanych w trakcie awarii KSeF...................................................... 82
6.5. Zasady wystawiania faktur ustrukturyzowanych w trakcie niedostępności KSeF i w trybie offline............. 84
6.6. Zasady opłacania należności z faktur ustrukturyzowanych – mechanizm podzielonej płatności i płatność przelewem..................................................................... 86
6.7. Sankcje za naruszenia przepisów dotyczących faktur ustrukturyzowanych...................................................... 87
6.8. Podmioty mające dostęp do KSeF................................ 89
6.9. Odliczenie podatku wykazanego na fakturze niebędącej fakturą ustrukturyzowaną w przypadku obowiązku wystawienia i otrzymania faktury ustrukturyzowanej.. 92
Rozdział 7. Należyta staranność pracodawcy w zakresie użycia faktury podatkowej w świetle orzecznictwa TSUE.............................. 93
7.1. Uwagi ogólne................................................................ 93
7.2. Puste faktury................................................................. 93
7.3. Pojęcie należytej staranności........................................ 94
7.4. Należyta staranność pracodawcy w świetle orzecznictwa................................................................................. 97
7.5. Konkluzje w przedmiocie należytej staranności pracodawcy ........................................................................... 103
Rozdział 8. Należyta staranność podatnika, prawo do odliczenia podatku naliczonego a oszustwa podatkowe.......................................... 105
Rozdział 9. Dokumentowanie wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów – wybrane aspekty.................................................................... 117
Rozdział 10. Faktury w podatku dochodowym............................................. 127
Rozdział 11. Status cywilnoprawny faktury podatkowej. Kiedy faktury podatkowe wywołują skutki cywilnoprawne?......................... 130
11.1. Skutki cywilnoprawne faktury...................................... 130
11.2. Status cywilnoprawny faktury w świetle orzecznictwa ................................................................................ 133
11.3. Faktura jako umowa – granice dowodowe................... 135
11.4. Akceptacja rachunku a nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym .................................................................. 136
Rozdział 12. Faktura jako dokument w aspekcie prawnokarnym................. 138
12.1. Faktura w prawie i postępowaniu karnym – uwagi na tle orzecznictwa sądowego........................................... 138
12.2. Poświadczenie nieprawdy w dokumentach – analiza orzecznictwa w kontekście faktur VAT......................... 138
12.3. Wystawianie fikcyjnych faktur a odpowiedzialność karna i podatkowa......................................................... 140
12.4. Status prawny wystawcy faktury VAT w świetle art. 271 § 1 k.k. ......................................................................... 142
12.5. Wystawienie nierzetelnej faktury – konsekwencje karne a kwalifikacja prawna............................................... 143
12.6. Dostawa towarów na rzecz oszusta jako nieobjęta VAT .............................................................................. 144
12.7. Wcześnie wystawiona faktura jako pusta faktura ........ 147
12.8. Oszustwo popełnione przez kontrahenta – wybrane problemy podatkowe..................................................... 153
Rozdział 13. Prawo UE dotyczące fakturowania. Fakturowanie czynności wykonywanych w ramach umowy konsorcjum....................... 171
13.1. Wspólne przedsięwzięcie w przepisach krajowych ..... 171
13.2. Wspólne przedsięwzięcie w prawie UE ....................... 172
13.3. Umowa konsorcjum w prawie polskim........................ 172
13.4. Rzetelność podmiotowa i przedmiotowa faktury......... 179
13.5. Dopuszczalność zmiany podmiotu wystawiającego fakturę........................................................................... 182
13.6. Identyfikacja usługodawcy i usługobiorcy w przypadku usług realizowanych w ramach konsorcjum................. 184
13.7. Dopuszczalność rozliczenia podatku należnego przez lidera konsorcjum......................................................... 188
Rozdział 14. Pakiet VAT in the Digital Age (ViDA) – obowiązkowy system e-fakturowania w UE............................................................... 203
Podsumowanie................................................................................................ 208
Posłowie.......................................................................................................... 210
Bibliografia..................................................................................................... 217
Literatura.................................................................................. 217
Źródła internetowe................................................................... 219
Akty prawne............................................................................. 222
Orzecznictwo............................................................................ 224
Interpretacje indywidualne....................................................... 233
Inne źródła................................................................................ 234