Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy / Artur Rycak

Książka obejmuje zagadnienia powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy. Omawiane są w niej zarówno regulacje polskiego prawa pracy, jak i rozwiązania prawne tej ochrony w prawie unijnym, prawie międzynarodowym oraz systemach prawnych wybranych państw europejskich, państw Ameryki Łacińskiej oraz Stanów Zjednoczonych.

Nowością, w porównaniu z literatura przedmiotu, jest przedstawienie w publikacji stanu badan ekonometrycznych dotyczących wpływu przepisów statuujących ochronę trwałości stosunku pracy na stopy bezrobocia oraz produktywność przedsiębiorstw. Autor podważa tezę o rzekomym negatywnym wpływie regulacji prawnych ochrony trwałości stosunku pracy na zjawisko bezrobocia w skali makro i stopy zatrudnienia oraz wykazuje pozytywny wpływ tych regulacji na produktywność przedsiębiorstw.

W części dotyczącej prawa polskiego ukazane zostały wszystkie środki prawne powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy (zasadność wypowiedzenia, forma i okres wypowiedzenia, roszczenia, konsultacja związkowa, postępowanie przed sadem pracy) na tle bogatego orzecznictwa Sadu Najwyższego oraz poglądów nauki prawa pracy.

Adresaci:
Książka jest adresowana zarówno do teoretyków prawa pracy, jak i praktyków. Stanowi bowiem cenne źródło informacji na temat poszczególnych instytucji powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy. Zainteresuje również przedstawicieli związków zawodowych oraz pracowników działów kadr i menedżerów nadzorujących te działy.

"Opracowanie (...) wpisuje się w główny nurt dyskusji oraz stanowi cenny wkład w rozwój doktryny prawa pracy. Z pewnością przyczynia się do rozszerzenia wiedzy na temat ochrony pracownika przed bezzasadnym rozwiązaniem stosunku pracy. (...) Opracowanie ma mocne podstawy teoretyczne, przybliża kwestie aksjologiczne, a także wskazuje ewolucje poglądów na problem ochrony przed wypowiedzeniem".

Wykaz skrótów
str. 13

Wstęp
str. 19

Rozdział pierwszy
Pojęcie, zarys ewolucji i dyferencjacja powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 29

I. Zagadnienia pojęciowe
str. 29

1. Wprowadzenie i założenia natury logicznej
str. 29

2. Pojęcie (powszechnej) ochrony trwałości stosunku pracy w nauce prawa pracy
str. 33

2.1. Okres przedkodeksowy
str. 33

2.2. Okres po wejściu w życie kodeksu pracy
str. 38

2.3. Terminologia we współczesnej nauce prawa pracy
str. 42

2.4. Proponowane definicje
str. 48

2.4.1. Ustalenia porządkujące
str. 48

2.4.2. Wnioski i definicja pojęcia ochrony trwałości stosunku pracy
str. 52

2.4.3. Definicja pojęcia powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 59

2.4.4. Pojęcie szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 60

II. Zarys ewolucji ochrony trwałości umownego stosunku pracy w polskim prawie pracy
str. 61

1. Swoboda pracodawcy w zakresie rozwiązywania umów o pracę (1918-1956)
str. 61

1.1. Okres międzywojenny
str. 61

1.2. Okres powojenny (1945-1956)
str. 66

2. Okres przedkodeksowy (1956-1974)
str. 69

3. Powszechna i szczególna ochrona trwałości umownego stosunku pracy po wejściu w życie kodeksu pracy (1974-1989)
str. 84

4. Ochrona trwałości umownego stosunku pracy w nowym ustroju pracy
str. 90

III. Dyferencjacja powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 98

1. Uwagi ogólne
str. 98

2. Kryterium stażu pracy (zasada senioratu)
str. 100

3. Kryterium rodzaju (zajmowanego stanowiska) i sposobu wykonywanej pracy
str. 103

4. Kryterium wymiaru czasu pracy
str. 106

5. Kryterium wielkości zakładu pracy mierzonej liczbą zatrudnionych pracowników
str. 107

6. Kryterium typu i charakteru działalności pracodawcy
str. 110

7. Kryterium rodzaju zawartej umowy
str. 111

Rozdział drugi
Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy w prawie międzynarodowym
str. 123

I. Konwencja nr 158 i zalecenie nr 166 Międzynarodowej Organizacji Pracy
str. 123

1. Wprowadzenie
str. 123

2. Definicja rozwiązania stosunku pracy oraz metody implementacji
str. 125

3. Zakres podmiotowy
str. 127

3.1. Uwagi ogólne
str. 127

3.2. Wyłączenie pracowników zatrudnionych na podstawie umów na czas określony i umów na wykonanie określonej pracy
str. 128

3.3. Wyłączenie pracowników w okresie próbnym oraz z krótkim stażem pracy
str. 129

3.4. Wyłączenie pracowników objętych ochroną w odrębnych przepisach i porozumieniach
str. 130

3.5. Wyłączenie pracowników ze względu na szczególne warunki zatrudnienia oraz wielkość i charakter zakładu pracy
str. 130

4. Obowiązek uzasadnienia rozwiązania stosunku pracy ważnymi przyczynami
str. 132

4.1. Klauzula "ważnej przyczyny"
str. 132

4.2. Katalog negatywny
str. 134

5. Procedura rozwiązania stosunku pracy
str. 137

5.1. Standardy konwencyjne - prawo do podjęcia rzeczywistej obrony przed zwolnieniem
str. 137

5.2. Standardy z zalecenia MOP nr 166
str. 138

5.2.1. Prawo do korzystania z pomocy innej osoby
str. 138

5.2.2. Obowiązek uprzedzenia pracownika o zamiarze rozwiązania stosunku pracy
str. 139

5.2.3. Obowiązek pisemnego ostrzeżenia pracownika przed rozwiązaniem stosunku pracy
str. 139

5.2.4. Termin na rozwiązanie stosunku pracy
str. 140

5.2.5. Konsultacje z reprezentującą pracownika organizacją związkową
str. 140

5.2.6. Obowiązek zachowania pisemnej formy oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy
str. 141

5.2.7. Obowiązek poinformowania pracownika w formie pisemnej o przyczynach rozwiązania stosunku pracy
str. 141

6. Okres wypowiedzenia i odszkodowanie wyrównawcze
str. 141

7. Prawo pracownika do odwołania się do bezstronnego organu oraz ciężar dowodu
str. 143

7.1. Prawo do odwołania się od rozwiązania stosunku pracy do bezstronnego organu
str. 143

7.2. Postępowanie pojednawcze
str. 144

7.3. Ciężar dowodu
str. 145

7.4. Kompetencje organów rozstrzygających spory związane z rozwiązaniem stosunku pracy
str. 145

7.5. Prawo do informacji o możliwości odwołania się
str. 146

8. Roszczenia
str. 147

8.1. Przywrócenie do pracy oraz odszkodowanie
str. 147

8.2. Odprawa oraz świadczenia z systemu ubezpieczenia i zabezpieczenia społecznego
str. 149

9. Rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn ekonomicznych, technologicznych, strukturalnych lub innych podobnych
str. 151

9.1. Informacja i konsultacje z przedstawicielami pracowników
str. 151

9.2. Powiadomienie właściwej władzy
str. 152

9.3. Dodatkowe standardy wynikające z zalecenia nr 166
str. 153

10. Wnioski
str. 157

II. Karty społeczne Rady Europy
str. 158

1. Uwagi wstępne
str. 158

2. Europejska Karta Społeczna
str. 159

3. Zrewidowana Europejska Karta Społeczna
str. 161

4. Wnioski
str. 163

III. Ochrona trwałości stosunku pracy w prawie i polityce Unii Europejskiej
str. 164

1. Zarys ewolucji
str. 164

2. Karta praw podstawowych
str. 173

2.1. Wprowadzenie
str. 173

2.2. Prawo do ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia pracownika z pracy jako zasada ogólna prawa unijnego
str. 174

2.3. Zobowiązania Polski z art. 30 Karty praw podstawowych
str. 176

2.4. Struktura normatywna prawa do ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy ujętego w art. 30 Karty praw podstawowych
str. 180

2.4.1. Osoby uprawnione
str. 180

2.4.2. Podmioty zobowiązane
str. 180

2.5. Przedmiot prawa
str. 181

2.6. Podstawy aksjologiczne
str. 186

3. Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy w dyrektywach
str. 187

4. Wnioski
str. 191

Rozdział trzeci
Systemy prawne obcych państw
str. 194

I. Uwagi wstępne
str. 194

II. Kraje europejskie
str. 196

1. Francja
str. 196

1.1. Źródła prawa
str. 196

1.2. Zakres podmiotowy
str. 196

1.3. Obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia
str. 198

1.4. Procedura wypowiedzenia
str. 198

1.5. Roszczenia
str. 198

2. Holandia
str. 199

2.1. Uwagi ogólne
str. 199

2.2. Źródła prawa
str. 200

2.3. Zakres podmiotowy
str. 200

2.4. Procedura i podstawy zwolnienia
str. 201

2.5. Roszczenia
str. 204

2.6. Holenderska koncepcja flexicurity
str. 205

3. Niemcy
str. 209

3.1. Uwagi ogólne
str. 209

3.2. Źródła prawa i zakres podmiotowy
str. 210

3.3. Konstrukcja społecznie uzasadnionego wypowiedzenia
str. 212

3.4. Uprawnienia rad zakładowych i procedura zwolnienia
str. 214

3.5. Roszczenia i ochrona sądowa
str. 215

3.6. Propozycje rekonstrukcji modelu
str. 216

4. Państwa skandynawskie
str. 217

4.1. Uwagi ogólne i źródła prawa
str. 217

4.2. Zakres podmiotowy
str. 219

4.3. Zasady ogólne zwolnień pracowników
str. 220

4.4. Procedura wypowiedzenia
str. 220

4.5. Roszczenia i ochrona sądowa
str. 222

4.6. Duński model flexicurity
str. 223

5. Wielka Brytania
str. 224

5.1. Uwagi ogólne i źródła prawa
str. 224

5.2. Koncepcja unfair dismissal
str. 226

5.3. Okres wypowiedzenia
str. 228

5.4. Roszczenia w razie nieusprawiedliwionego zwolnienia
str. 228

6. Włochy
str. 231

6.1. Wprowadzenie
str. 231

6.2. Źródła prawa
str. 232

6.3. Zakres podmiotowy
str. 233

6.4. Procedura wypowiedzenia
str. 234

6.5. Kauzalność wypowiedzenia
str. 235

6.6. Roszczenia
str. 237

6.7. W sprawie przyszłości powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy we włoskim prawie pracy
str. 238

III. Państwa Ameryki Łacińskiej
str. 239

1. Argentyna
str. 239

2. Boliwia
str. 240

3. Brazylia
str. 241

4. Chile
str. 241

5. Meksyk
str. 242

6. Panama
str. 242

7. Peru
str. 243

IV. Doktryna employment-at-will w prawie pracy w Stanach Zjednoczonych
str. 243

1. Wprowadzenie
str. 243

2. Historia doktryny
str. 244

3. Krytyka doktryny w nauce prawa pracy
str. 246

4. Stanowisko judykatury
str. 247

5. Wyjątki od reguły employment-at-will
str. 249

6. Legislacyjne próby uchylenia doktryny employment-at-will
str. 253

7. Model Employment Termination Act
str. 255

V. Wnioski
str. 257

Rozdział czwarty
Aspekty aksjologiczne i społeczno-gospodarcze powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 261

I. Aksjologia powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 261

1. Uwagi wstępne
str. 261

2. W poszukiwaniu źródeł paradygmatu
str. 262

3. Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy a koncepcje ustrojów politycznych i społeczno-gospodarczych
str. 269

3.1. Uzasadnienie paradygmatu w kontekście ustrojów politycznych
str. 269

3.2. Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy w kontekście teoretycznych koncepcji społeczno-gospodarczych i polityki gospodarczej w praktyce
str. 272

3.3. Współczesne zjawiska społeczno-gospodarcze a transformacja prawa pracy i jej wpływ na model powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 277

4. Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy a prawo do pracy
str. 281

5 Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy a funkcja ochronna prawa pracy
str. 287

6. Wnioski
str. 288

II. Wpływ ochrony trwałości stosunków pracy na poziom bezrobocia, zatrudnienia oraz produktywność przedsiębiorstw w świetle międzynarodowych badań ekonometrycznych
str. 290

1. Uwagi wstępne
str. 290

2. Ochrona trwałości stosunków pracy a bezrobocie i zatrudnienie
str. 293

3. Employment protection legislation a produktywność przedsiębiorstw
str. 305

4. Wnioski
str. 310

Rozdział piąty
Środki prawne powszechnej ochrony trwałości stosunku pracy
str. 312

I. Uwagi wprowadzające
str. 312

II. Obowiązek pracodawcy uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę (problem kauzalności wypowiedzenia)
str. 314

1. Uwagi wstępne
str. 314

2. Pojęcie i sposób wypowiedzenia
str. 315

3. Modele konstrukcji prawnych zakazu arbitralnego zwolnienia pracownika
str. 318

4. Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę. Klauzule "nieuzasadnionego wypowiedzenia" oraz "przyczyn uzasadniających wypowiedzenie"
str. 323

5. Zasada ultima ratio wypowiedzenia umowy o pracę
str. 336

III. Forma i treść wypowiedzenia umowy o pracę
str. 338

IV. Okresy i terminy wypowiedzenia
str. 342

V. Roszczenia pracownika z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę na czas nieokreślony
str. 345

1. Ogólnie o sankcjach wadliwego wypowiedzenia
str. 345

2. Bezskuteczność wypowiedzenia i przywrócenie do pracy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy
str. 347

3. Odszkodowanie
str. 353

4. Odszkodowanie zastępcze (facultas alternativa)
str. 355

5. Problem uzupełniającego stosowania przepisów kodeksu cywilnego w razie wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę
str. 359

VI. Prawo do odwołania się od wypowiedzenia
str. 362

VII.Związkowa kontrola wypowiedzenia umowy o pracę
str. 368

1. Uwagi wstępne
str. 368

2. Zasady związkowej reprezentacji praw pracowniczych w sprawach indywidualnych
str. 370

3. Udział związku zawodowego w procedurze wypowiedzenia umowy o pracę
str. 384

4. Propozycje zmian de lege ferenda
str. 386

VIII.Wnioski
str. 390

Zakończenie
str. 395

Wykaz aktów prawnych
str. 411

Wykaz orzecznictwa
str. 419

Bibliografia
str. 427