Określenia nieostre i klauzule generalne w prawie podatkowym / Paweł Borszowski

Nawet w najbardziej rozwiniętych i demokratycznych państwach system prawa nie może zostać całkowicie zamknięty w tekstach prawnych, jeżeli nie chce popaść w radykalny konflikt z wymogami rozumu i sprawiedliwości. Klauzule generalne i zwroty nieostre poprzez konieczność uwzględniania różnego rodzaju aktualnych ocen i reguł pozwalają na adaptację norm prawa podatkowego, i to bez zmiany przepisów, do przemian zachodzących w życiu społeczno-gospodarczym. Są one także środkiem naprawiania niedoskonałej legislacji podatkowej .
Prof. dr hab. Jerzy Małecki

Monografia dotyczy zagadnienia trudnego dla całego prawa podatkowego, tj. używania w przepisach tego prawa określeń nieostrych i klauzul generalnych, a zatem takich środków techniki prawodawczej, które zapewniają elastyczność tekstu aktu normatywnego zgodnie z rozporządzeniem w sprawie Zasad techniki prawodawczej .

W publikacji poddano analizie zagadnienie elastyczności przepisów prawa podatkowego z uwzględnieniem celów opodatkowania i zasady wyłączności ustawowej. W ramach badania regulacji zobowiązania podatkowego przeanalizowano także wprowadzoną z dniem 15 lipca 2016 r. klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania.

Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla sędziów, doradców podatkowych, pracowników rządowych i samorządowych organów podatkowych, w tym osób przygotowujących projekty aktów prawnych w zakresie podatków. Będzie cennym źródłem wiedzy dla przedstawicieli doktryny oraz studentów prawa i administracji.

Wykaz skrótów 9
Wstęp 11
Rozdział 1 Elastyczność przepisów prawa podatkowego 15 1. Wprowadzenie 15 2. Problem nadmiaru regulacji prawa podatkowego 16 3. Nadmiar regulacji prawa podatkowego a relacja pomiędzy obrotem gospodarczym a prawem podatkowym 24 4. Nadmiar regulacji prawa podatkowego a inflacja tego prawa 28 5. Elastyczność przepisów jako ograniczenie nadmiaru regulacji prawa podatkowego i poprawa relacji pomiędzy obrotem gospodarczym a prawem podatkowym 33 6. Poszukiwanie granic elastyczności przepisów prawa podatkowego 45 7. Określenia nieostre i klauzule generalne jako źródła elastyczności przepisów prawa podatkowego 59 7.1. Zagadnienie nieostrości w przepisach prawa podatkowego 59 7.2. Wybór określenia nieostrego i klauzuli generalnej jako źródeł elastyczności przepisów prawa podatkowego 62 8. Podsumowanie 74
Rozdział 2 Elastyczność przepisów prawa podatkowego a zasada wyłączności ustawowej i cele opodatkowania 76 1. Wprowadzenie 76 2. Znaczenie celów opodatkowania dla elastyczności przepisów prawa podatkowego 77 3. Zasada wyłączności ustawowej jako test elastyczności przepisów prawa podatkowego 81 3.1. Płaszczyzny testowania zasadą wyłączności ustawowej 81 3.2. Badanie na płaszczyźnie regulacji prawnopodatkowej 89 3.3. Testowanie zasadą wyłączności na płaszczyźnie instytucji prawnopodatkowej 101 3.3.1. Uzasadnienie testowania na płaszczyźnie instytucji prawnopodatkowej 101 3.3.2. Test zasadą wyłączności na płaszczyźnie instytucji prawnopodatkowej 107 4. Podsumowanie 138
Rozdział 3 Wykorzystanie określeń nieostrych i klauzul generalnych w instytucji zobowiązania podatkowego 140 1. Wprowadzenie 140 2. Istota elastyczności regulacji zobowiązania podatkowego 141 3. Umieszczenie określeń nieostrych i klauzuli generalnej w ramach powstania zobowiązania podatkowego 148 3.1. Determinanty elastyczności zobowiązania podatkowego w ramach jego powstania 148 3.2. Klasyfikacja określeń nieostrych i klauzuli generalnej w ramach powstania zobowiązania podatkowego 153 3.3. Stopień elastyczności dla określeń nieostrych dotyczących sytuacji podatnika 157 3.4. Stopień elastyczności dla określeń nieostrych odnoszących się do wysokości podatku 165 3.5. Stopień elastyczności dla klauzuli generalnej interesu publicznego w ramach powstania zobowiązania podatkowego 172 3.6. Stopień elastyczności w ramach oszacowania podstawy opodatkowania 179 4. Stopień elastyczności w klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania 188 5. Wykorzystanie zwrotów szacunkowych w zabezpieczeniu wykonania zobowiązania podatkowego 192 5.1. Istota zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego a elastyczność regulacji 192 5.2. Stopień elastyczności dla zwrotu szacunkowego uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania podatkowego 196 5.3. Przeniesienie zwrotu szacunkowego uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania podatkowego na przedpole zobowiązania podatkowego 201 5.4. Wykorzystanie zwrotu szacunkowego uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania podatkowego na przedpolu hipoteki przymusowej i zastawu skarbowego 204 6. Umieszczenie określeń nieostrych i klauzuli generalnej w ramach wygaśnięcia zobowiązania podatkowego 206 6.1. Determinanty elastyczności zobowiązania podatkowego w ramach jego wygaśnięcia 206 6.2. Sposób umieszczenia określeń nieostrych i klauzuli generalnej w zależności od regulacji wygaśnięcia zobowiązania podatkowego 209 6.2.1. Stopień elastyczności przy określeniach nieostrych dotyczących sposobu realizacji zapłaty podatku 209 6.2.2. Stopień elastyczności a relacja pomiędzy zapłatą i szczególnym sposobem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego 212 6.2.3. Stopień elastyczności a relacja pomiędzy efektywnymi i nieefektywnymi sposobami wygaśnięcia zobowiązania podatkowego 216 6.2.4. Stopień elastyczności przy zwrocie szacunkowym ważnego interesu podatnika w umorzeniu zaległości podatkowej 218 6.2.5. Stopień elastyczności przy klauzuli generalnej interesu publicznego w umorzeniu zaległości podatkowej 222 6.2.6. Stopień elastyczności przesłanek umorzenia zaległości podatkowej z urzędu 226 7. Podsumowanie 226
Zakończenie 229
Bibliografia 235